Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1905, Page 7

7
um hinn uppgróna farveg og þá afrensli Grímsdælar (Grímsá=
Skipá) til sjávar. Þó nú séu landamerki nokkuð öðruvísi, kemur
ekki þessu máli við.
Þá er gera skal grein fyrir fornum örnefnum með sjónum í
landnámi Hásteins, verður ekki kornist hjá að lýsa nokkuð strönd-
inni, eins og hún er nú og breytingum, er á lienni hafa orðið, eftir
því sem næst verður komist.
Við Baugsstaðasíki endar hin svonefnda Loftsstaða-alda. Fyrir
vestan síkið er fjaran ákaflega breið, enda svo hálend ofantil, að
eigi fara nærri öll stórstraumsflóð yfir liana. Þar eru kölluð Baugs-
staðagrjót, (oftast nefnd »Grjótin«). Ofantil við þau lækkar aftur,
og þar rennur Baugsstaðaá austur eftir lægðinni, þvert gegnum Baugs-
staðaland. Fyrir ofan liana tekur graslendið við. Stendur bærinn
Baugsstaðir nú á bakkanum fyrir ofan ána, litlu vestar en hún renn-
ur í síkið, en lengra vestur með henni er rúst, sem heitir Baugs-
staðahjáleiga. Þar, sem Grjótin eru hæst, eru á einum stað flatar
hraunklappir; lausagrjót er kringum þær, er sjórinn hefir smámsam-
au molað úr þeim, því áður hafa þær náð víðar út. Eftir klöppum
þessum liggur forn vegarstúfur; hafa járnaðar hestafætur klappað
götur í hraunklöppina, -— líkt og sjá má á gamla veginum yflr
Hellisheiði og víðar. ■— Raunar eru götur þessar orðnar mjög brim-
sorfnar, þó sjást þær vel enn. En telja má víst, að þær máist af
með tímanum. Þær stefna nál. austur og vestur, eða eins og alfara-
vegurinn, sem nú liggur ofanvert með Baugsstaðaá; en klappirnar
eru neðanvert við hana, og skamt frá henni. Er það augljóst, að
þá er þessi vegur var tíðkaðar, hafa engin vanaleg sjávarflóð geng-
ið yfir Grjótin. Ber þetta vott um lækkun landsins. Taka verð eg
það fram, að eg hefi heyrt ókunnuga gizka á, að götur þessar hafi
myndast við sölva- og þangreiðslu úr fjörunni heim að bænum. En
slíkt nær engri átt. Eftir því sem þar hagar fjörulónum, hefir sú
leið, sem söl og þang er reitt eftir, aldrei legið á þessum stað. Enda
væri stefna hraungatnanna þá alt önnur en hún er, eða sem næst
norður og suður. Veit eg heldur hvergi til, að götur hafi myndast í fjöru-
klappir við sölva- eða þangflutning, því þótt hraungrjót sé eigi all-
hart, þá þarf miklu meiri umferð en slikan flutning til að klappa
í það götur.
Vestanmegin við Grjótin mjókkar fjaran alt í einu, og gengur
þar fram graslendis spilda næstum fram undir brimgarð. Er þar
við sjóinn stórgrýtiskambur mikill, kallaður Baugsstaðakambur, sem
stendur fyrir sjógangi og hefir verndað graslendisspilduna frá því,
að verða eins og Grjótin fyrir austan hana, sem bæði sjórinn og