Árbók Hins íslenzka fornleifafélags

Árgangur

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1905, Blaðsíða 18

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1905, Blaðsíða 18
18 dálítií græn rúst á árbakkanum nokkuð upp með ánni. Þar hjá, litlu fjær ánni, var önnur rúst með vörðu á. Var mér sagt, að það væri fjóss- og lieygarðstóítin. Rúmum 20 árum síðar var bæjarrústin horfin, fallin í ána, en varðan á fjósrústinni stóð tæpast á bakkanum. Síðan eru liðin önnur 20 ár, og nú er fjósrústin lika horfin. Mér sýnist nú líklegt, að meðan áin lá öll vesturfrá og hafði miklu mjórri farveg, þá hafi bærinn Nes einnig staðið miklu utar (vestar), en verið fœrður undan ánni, ef til vill oftar en einu sinni, áður en sögur fara af. Hafi áin, — sem sennilegt er, — brotið viðlíka mikið hver 40 árin, sem þessi síðustu í mínu mínni, þá gæti hún verið búin að hrekja þenna bæ nokkrum sínnum undan sér. Og nóg er svæðið; breikkun farvegarins austur á við nær nú yfir afarmikið flæmi. Rennur áin þar i kvíslum og eyrar í milli. Aður en ég skilst við landnám Hásteins, vil ég geta þeirra munnmæla, að fyrrum hafi margar eyjar og hólmar verið á Þorláks- hafnarvík. En með því efni þeirra hafi verið eintómur árburður, hafi sjórinn smámsaman brotjð þær burt og borið sandinn upp að landinu. Eigi man eg þó heimild fyrir þessu. Einnig vil eg geta þess, að þar sem orðið «kelda» kemur fyrir hér að framan, þá er það ekki liaft i sinni fornu merkingu, sem er kaldavennsluppspretta (þeirri merkingu lieldur það enn í nokkurum bæjanöfnum), heldur er það haft í sinni nútíðarmerkingu, sem er mýravatmrás, (vanalega grunn og straumlítil og með meira eða minna grasi í botninum, en þó oftast blaut og ill yfirferðar). Kaltlaðarnes. Svo segir Landnáma (V. 9.): »Þórir, son Asa hersis Ingjalds- sonar, Hróaldssonar, fór til Islands ok nam Kaldnesingalirepp allan upp frá Fyllarlæk ok bjó at Selfossi«. Nafnið »Kaldnesingahreppur« er leitt af bæjarnafninu Kaldaðames. En það bæjarnafn er eigi auðskilið, og hefir verið reynt að skýra það á fieiri en einn veg. Svo segja munnmæli, að í fornöld liafi áin verið svo mjó á svæðinu milli Kaldaðarnes og Arnarbælis, að þar hafi mátt kallast á yfir um hana, og af því hafi bærinn íengið nafnið, Kállanarnes, en svo hafi an- breyzt í að-, — að sínu leyti eins og Finnr er stundum breytt í Fiðr, — og þannig orðið Kallaðarnes; þá hafi og Kall- breyzt í Kald-, að sínu leyti eins og ö/hmgis í ö/dungis, — og þá var það orðið Káldaðarnes. Er þessi skýringin víst elzt og almennust. Og það er nú ekki ólíklegt, að fyrrum hafi áin verið miklu mjórri, — og að því skapi dýpri, —. en hún er nú, á þessu svæði og lengra
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63

x

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Árbók Hins íslenzka fornleifafélags
https://timarit.is/publication/97

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.