Árbók Hins íslenzka fornleifafélags

Ukioqatigiit

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1905, Qupperneq 25

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1905, Qupperneq 25
þunnum jarðvegi. Hefir það mestmegnís verið mýrlendi, sem sést af þvi, að enn er malarsandurinn víðast livar deigur. Er því eðlilegt, að á sú, er þar rann fram, fengi mýralit og ætti við að hún væri nefnd Rauðá. Og hafi hinir lækirnir úr mýrinni runnið saman við Rauðá (Stóraós) og svo farið vaxandi af vatni úr mýrlendinu á leið hennar, þá hefir hún eigi verið orðin sérlega lítil er hún kom í Þjórsá. Þá hefir sú leið verið miklu lengri en nú. Er svo sagt, að lengi frameftir öldum hafi Þjórsá runnið öll í einum mjóum ál aust- ur við Gfrjótnes og þaðan suður með austurbakkanum. Á einum stað er sagt að állinn hafi verið svo mjór i fornöld, að kasta hafi mátt kefli þar yfir. Þar af hefði bærinn Mjósyndi (nú Mjósund) haft nafn sítt. Þó þetta, um keflið, sé nú orðum aukið, þá ber bæj- arnafnið þess vott, að mjótt hefir þar verið yfir. Nú dytti engum í hug að nefna bæinn M/osund, ef hann hefði ekki borið það nafn frá gamalli tíð, því nú er áin þar afarbreið með miklum eyrum, og hefir aðalvatnsþunginn jafnan fylgt vesturbakkanum og brotið hann. Það er sögn, og hún líkleg, að bærinn hafi oft verið færður undan ánni, og var það síðast gert seint á 19. öld. í bæinn, sem þá var aflagður, hafði verið dregið mikið af grjóti, svo að úr þeim liluta hans, sem í ána er fallinn, hefir myndast urð undir bakkan- um; brýtur hún strauminn og bægir honum frá, livort sem það get- ur nú lengi haldist. Þaðan frá fer áin breikkandi til sjávar, renn- ur í kvíslum og eyrar á milli. Víðast hvar liggur þó megin-állinn með vesturlandinu, nema hjá Sandhólaferju; þar er hann austan- megin um hríð. Þó hefir áin einnig þar brotið vesturbakkann; þar hafa myndast eyrar, sem hún flýtur yfir í vatnavöxtum. En þess í milli hafa þær stundum valdið sandfoki. Frá Sandhólaferju breikk- ar áin enn meira. Snemma á 18 öld (?) skar hún Traustaholt frá meginlandi. Er sagt, að bóndi þar hafi skorið bakka árinnar og veitt vatni úr henni á engjar sínar. En hún braut skurðinn, og gerði holtið, sem bærinn stóð í, að umflotinni eyju. Var bærinn síðan kallaður Traustholtshólmi og hin nýja kvísl Hólmaós. Svo hét hann fram á mína daga. Var fénaður hafður í landi og farið á bát yfir ósinn. En ósinn óx árlega, og þar kom, að eigi þótti eig- andi við það, að sækja yfir hann á hverju máli, hvernig sem á stóð. Var bærinn því tekinn úr hólmanum. Enda er nú mestur liluti árinnar lagstur í ósinn og er nafnið »Hólmaós« nú sjaldan við- haft, þar eð það á ekki lengur við, því nú er þar um Þjórsá sjálfa að ræða. Það er víst réttmæli, að mestan hluta hinnar miklu breiddar sinnar þar neðra hafi Þjórsá brotið af landnámi Þórarins, sem gaf henni nafnið. 4
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63

x

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Árbók Hins íslenzka fornleifafélags
https://timarit.is/publication/97

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.