Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1905, Side 32

T)nmdur. Auk þess voru Þorsteinsstaðir inn í fjalli og Austurhlíð
niður við Kálfá. Hún er enn bygð. Austurkotin voru lögð undir
heimajörðina og hafa rústir Lundúna og Hringaríkis verið sléttaðar
út í mínu minni. Um Lundún er sagt að sé þulan: »Það er lag í
Lundún«, o. s. frv. (hana kunni gömul kerling þá er eg var barn).
Drundur er utantúns og sér þar fyrir lítilli rúst og mjög litlu tún-
stæði. Um Olaf nolckurn, er þar bjó, er þessi vísa:
Olafur með illa lund
er mér sagt að búi í Drund.
Bæði á hann börn og sprund,
býsnalítið fé á grund.
Það má nærri geta, að lífskjör manna í slíkum smákotum hafa eigi
verið löguð til að gera þá glaðlynda, eða með góðri lund. Þar hefir
fátt verið til að gleðjast við. En kröfurnar til lifsins hafa þó verið
ólíku minni en nú.
Mörg eru eyðikot í Gnúpverjahreppi, víðar en í Steinsholts-
hverfinu. En ekki verða þau talin hér. Aðeins verður að geta um
tvö kot hjá Þjórsárholti. Þar er hæð fyrir ofan bæinn, kölluð
Þjórsárholtsholt. Norðaustan undir henni er rúst Dofrastaða (eða
Dofurstaða), sem Daníel Bruun höfuðsmaður getur um í Fylgiriti við
Árbókina 1898, bls. 43. Hitt kotið hét Alviðra. Það er í dálitl-
um hvammi vestan undir holtinu. Þvi get eg þessa kots, að mér
þykir rúst þess að vissu leyti merkileg, þó hún sé ekki stór. Garð-
ur heíir verið lagður yfir um þveran hvamminn að framanverðu og
er tóftin í garðs stað, það sem hún nær, þannig, að gaflarnir ganga
inn í hvamminn, nál. 2 faðm., og bakveggurinn, nál. 6 faðm., sam-
tengir þá að aftan, en framveggur sést ekki. Þar hefir verið þil-
veggur. Þessi rúst er þannig eitt af mörgum dæmum upp á það,
að fornmenn höfðu bæina í túngarðs stað, þar sem þeir stóðu við tún-
ið. Og hún er líka dæmi upp á það, að stundum voru framgaflar
eða framhliðar íbúðarhúsa gerðar af við einum. Bjó eg þvi til upp-
drátt af rústinni og hvamminum.
Enn er eftir að minnast á Grettistak norðan í Skaftholtsfjalli.
Það er líklega kent við Ofeig Gretti, því ekki er þess getið, að
Grettir Ásmundsson hafi nokkurn tíma komið á þær slóðir. Það eru
2 steinar misstórir, og er hinn stærri reistur upp við hinn minni.
Með lagi og ráðum hafa menn ef til vill getað komið honum svo
fyrir. En merkilegast við hann er, að steintegundin í honum er
ekki úr Skaftholtsfjalli. Það fjall er úr blágrýti (basalt). En steinn-
inn er úr þursabergi (breccie), sem hvergi er þar nær en i Núps-