Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1905, Page 34

34
Akurgirðingar.
í landi jarðarinnar Fossness í Grnúpverjahreppi er dalur sá, sem
Sauðhúsdalur heitir. Hann liggur inn með Þverá eigi allskammt
frá bænum. í innanverðum dalnum er brekka sú, er Garðabrekka
heitir. Hún liggur við suðvestri. Ncðan undir henni endilangri er
forn garður, sem þó er horfinn undir aurrensli í báða enda. En
samt er lengd hans um 60 faðmar. Samhliða honum er annar garð-
ur ofan til í brekkunni. Af báðum endum hans er brotið, og er
hann nú nál 45 faðmar. Milli þeirra er hæð brekkunnar 32 faðm-
ar, og er þeirri spildu skift, með 2 bognum þvergörðum, í 3 hluti.
Er miðhlutinn nál. 25 föðmum á breidd, en breidd hinna verður ekki
ákveðin, því þar eru rofbakkar báðum megin. I austasta hlutanum
er hólbunga út úr brekkunni, og er bogadreginn aukagarður neðan-
undir henni. Hann á ekki saman við hina garðana og er að lík-
indum eldri girðingarbyrjun, en verið hætt við hana aftur, þá er öll
brekkan var tekin til akuryrkju. Því án efa eru þetta akurgirðing-
ar. Hefir brekkan verið valin af því hún liggur svo vel við. I
Akrabrekku hjá Stóra-Núpi sér fyrir svipuðum girðingum; eru þær
heldur minni, en fieiri samhliða. Milligarðar eru þar mjög óglöggir
orðnir; má og vera að þeir hafi að nokkru leyti verið sléttaðir út í
seinni tíð, því Akrabrekka er í túninu. Þó sér fyrir þeim, ef vel
er að gáð. Varla kemur til mála að þessar akui’girðingar i Garða-
brekku hafi tilheyrt Fossnesi og verið svo langt t'rá bænum. Þar
heima hefir og verið akurreitur í Akurhól suunan í túninu. Muu
bær hafa verið í Sauðhúsdal, þó þekkjanleg bæjarrúst sjáist þar ekki.
En fornleg tóft er þar neðan undir girðmgunni vestarlega. Hún er
óskift, 8 faðma löng með dyr á suður enda. Nokkru fjær er aflang-
ur hringur, 12 og 8 faðmar í þvermál, og enn önnur smátóft milli
hans og brekkunnar. Öll eru þessi mannvirki fornleg. Á lækjar-
bakka skamt frá eru seljatóftir frá seinni tímiun. Þær geta verið
bygðar ofan á bæjarrúst.
Laxþurkunarhj allur.
Fyrir ofan Hrepplióla eru margir misháir hnúlcar, og eru það
hólarnir, sem bærinn hefir nafn af. Eru 3 þeirra stærstir. Sá af
þeim þremur, sem næstur er bænum heitir Hjallás. Up|)i á honum
er gi'jóttóft, 8 ál. löng og 3 ál. víð. Veggirnir eru sumstaðar heilir
og eru þeir lJ/4 al. þykkir. Nafn ássins bendir til þess, að þetta
sé hjalltóft, enda getur luiu ekki annað verið. Raunar mætti liugsa