Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1916, Blaðsíða 5

5
og að þeim verandi við Hvítá, verið leyfilegt ólofað »að lögbergi«.
Hafi fjórðungamótin verið við Hvítá og ekki á öðrum hvorum þeesum
stað við fjöllin og heiðarnar eða Hvalfjörð (og Botnsá), mun mega
gera ráð fyrir, að þeir menn, er bjuggu á þessu svæði (milli Hafnar-
fjalls og Hvalfjarðar), hafi skipzt nokkuð i þingin, farið sumir í þing
við þann eða þá goða, er þeim megin voru Hvítár, en aðrir sagt
sig í þing við einhvern goða í Kjalarnessþingi. Þó er líklegast, að
þeir hafi allir verið í sama þinginu. Álíti maður, að fjórðungamót
við Hvítá hafi aðgreint þriðjunga í Þverárþingi, getur maður auð-
vitað álitið með sama rétti, að fjórðungamót við Hvalfjörð og Botnsá
hafi aðgreint þriðjunga í Kjalarnessþingi, eða fjórðungamót við
Hafnarfjöll aðgreint þriðjunga í Þverárþingi, ef gert er ráð fyrir því,
að sérstakt goðorð í Kjalarnessþingi hafi verið fyrir ofan Hvalfjörð,
eða sérstakt goðorð í Þverárþingi fyrir utan Hafnarfjöll. Verður
nánar rætt um það siðar, hvort annaðtveggja muni hafa getað átt
sér stað.
Þessi sundurskipting Þverárþings um Hvitá, sem landnáma-
bækurnar og fleiri rit gefa í skyn, virðist með vissu hafa átt sér
stað, eptir að þjóðveldið var liðið undir lok og hin forna goðorða-
og þinga-skipun upphafin og landinu skipt í lögmannsumdæmi og
sýslur, þareð lögmannsumdæmið norðan og vestan virðist hafa náð
yfir norðlendingafjórðung og vestfirðingal'jórðung, sem talinn var ná
að Hvitd; og sýslutakmörkin í Þverárþingi voru líka sett við Hvítá,
vestan hennar síðar nefnt Mýrasýsla, en sunnan eða austan Borgar-
fjarðarsýslu. Þó virðist opt sami maður hafa haft völd yfir báðum
hlutunum, svo sem síðast nú um 45 ára skeið. Er ve3turamtið var
greint frá suðuramtinu 1787, voru takmörkin sett við Hvításvosem
hið gamla fjórðungatakmark; Mýrasýsla var í vesturamtinu, en
Borgarfjarðarsýsla í suðuramtinu, og þessi amtaskipting (= fjórð-
ungaskipting) héizt eins eptir það, að báðar sýslurnar (= Þverár-
þing alt) höfðu verið sameinaðar undir einn sýslumann 1871, en. þá
voru að vísu suðuramtið og vesturamtið orðin sameinuð undir einn
amtmann aptur1). — Þó er að geta einnar frásagnar frá byrjun 15.
aldar, þar sem látið er í ljósi, að vestfirðingafjórðungur nái þá
lengra suður en til Hvítár, alt til Botnsár; segir svo í annál Einars
prests Hafliðasonar, sem kallaður hefir verið Lögmannsannáll, líklega
‘) Sbr. Kálund ísl. beskr. I, bls. 331—32, og Sýslumannaæfir III. b., Mýra-
sýsln og Borgarfjarðarsýsln.