Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1916, Page 6

0
af þvi, að Árni lögmaður Oddsson dtti hann1), að árið 1405 hafi
verið skipaðir 3 officiales yfir Skálholts-stipti, einn fyrir hvern
fjórðung, og hafi Vermundur ábóti á Helgafelli verið skipaður yfir
vestfirðinga(fjórðung) til Botnsár2). Þó að svo kunni nú að hafa
verið, að hin stjórnarfarslegu fjórðungatakmörk hafi verið við Botnsá
1405, er ekki þarmeð sagt, að þau hafi ekki getað verið við Hvítá
á þjóðveldistímabilinu, eins og þau voru þar um 1300 og fornritin
gefa í skyn, að þau jafnan hafi verið. Þau hafa getað verið flutt
á 14. öldinni. En vikið skal að þessu síðar.
Þess var getið í upphafi þessa máls, að niðurstaðan af rann-
sóknum manna á þessu hafi orðið sú, að fjórðungatakmörkin muni
á þjóðveldistímabilinu hafa verið við Botnsá, og að það styddist
aðallega við máldaga um ostgjald til Viðeyjar klausturs frá 1226,
auk þess sem að landslaginu væri svo háttað, að eðlilegast hefði
verið þess vegna að hafa fjórðungamótin þar.
Hvað nú þessu síðasta viðvíkur, með landslagið, Hvalfjörð og
Botnsá, þá er þar til að svara, að í því felst engin sönnun, ekki
einu sinni svo sterkar líkur( að vogandi sé að byggja á því það, að
fjórðungamótin hafi ekki verið við Hvítá, eða að lýsa landnáma-
bækurnar rangar um þetta þess vegna, síst þegar þess er minst, að
þær eru eptir menn í vestfirðingafjórðungi, gagnkunnuga öllum
staðháttum þar. Enda er í rauninni ekki meiri skipting hér á lands-
lagi en við fjöllin, sem áður voru nefnd, Hafnarfjall, eða Hafnarfjöll,
svo sem þessi fjallaklasi er nefndur í fornritunum, Skarðsheiði og
Botnsheiði. Þau aðgreindu alla bygð með all-breiðu belti og fult
eins torfæru yfirferðar sem hitt takmarkið. Þar sem nú er helzt
farið, um Svínadal og Hafnarskóg, hefir á fyrstu öldum, eptir að
land bygðist, verið skógur mikill og ógreiðfær. Hafa allar leiðir
hér yfir verið sjaliifarnar fyrrum. Þingmenn og aðrir, er ferðuðust
úr Þverárþingi eða af vesturlandi suður eða austur fyrir heiðar, hafa
farið ofar, fyrir Ok eða Uxahryggi; þeir einir, sem farið hafa suður
ú Storm, ísl. ann., bls. XXIV.
2) Storm, Isl. ann., 287. — Sira Einar er að visu ekki höfundnr þessarar frá-
sagnar, hann dó 1393, en varla er samt að efa, að hún sé ábyggileg, þar eð hún
virðist færð í letur samtímis og einmitt í Skálholti eða þar í grendinni (1. c. hls.
XXIV). Handritið, sem þessi staður er prentaður eptir, er afskript frá miðrr 16. öld
eða litlu yngri; er hún dálitið gölluð og er í útg. Storms bætt með enn yngri af-
skript; hér er fiordung þvílík hót.