Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1919, Page 12

8
spilinu og líkum hljóðfærum er sjálfsagt yngri umbót, eins og haus-
inn á því með lyklunum til þess að stilla strengina.
Uno v. Troil erkibiskup lýsir svo fiðlu í ferðasögu sinni (Bref etc.,
bls. 70, sbr. ísl. skemt., bls. 268), að hún hafi verið með tveim
hrosshársstrengjum, og Magnús konferenzráð Stephensen segir (Is-
land i det 18. Aarh., bls. 227, sbr. Isl. skemt. 1. c.) að fiðlan hafi
verið óþolandi hljóðfæri; hún hafi oftast verið gjörð þannig úr garði,
að grófur strengur, spunninn og tvinnaður úr hrosshári, hafi verið
strengdur yfir afiangan trjekassa, holan, og svo leikið með enn
grófari boga. Þessi lýsing er að vísu nokkuð hrossalega orðuð og
af litlum góðvilja í garð fiðlunnar, en hún mun þó allrjett, að því
er gerð strengjanna og eínkum efni þeirra snertir á þeim tíma, sem
hún er frá. Hún kemur heim við lýsingu Unos von Troil og
hina merkilegu gátu um fiðluna, sem Olafur Davíðsson hefur birt í
grein sinni um fiðluna (í ísl. skemt, bls. 268) og svo hljóðar þar:
Hver er sú höldar hæla?
Hún er beðin að fremja söng,
Hún þarf tíu þræla,
að þjóna sjer um sinnisgaung.
Handarbökum höldar að henni snúa.
Holgórn þessi hrundin er,
sem hermi eg hjer,
og hára ber hún grúa1).
Þetta síðasta á sjálfsagt við það, að hrosshársstrengir voru á flðlunni,
eins og líka 01. D. tekur fram. — Með orðinu »holgóm(a)« er að
mínu áliti ekki beinlínis átt við það, að »trjekassinn er holur«, eins
Ól. D. segir, heldur bendir það til þess, að fiðlan er »hol« að neðan,
nefnilega botnlaus. Upprunalega hefur fiðlan að líkindum verið ein-
trjáningur, holaður innan og opinn að neðan. Á það, og svo enn-
fremur á hitt, að hún var með hrosshársstrengjum fyrrum, bendir
vikivakaerindi það, er Ól. D. getur um (s. st.):
b Likara er til, að gátan hafi upprunalega verið orðuð svona:
Hver er sú œenn hæla?
hún er beðin fremja söng.
Þarf hún tíu þræla
þjónustu um sinnisgöng.
Handarbökum höldar að ’enni snúa.
Holgóma sú hrundin er,
svo herm’ eg þjer,
og hára ber ’ún grúa.