Fylkir - 01.08.1916, Blaðsíða 29

FYLKlR.
29
Aðrar ályktanir höf., t. d. um hve mikið afl fáist með gefnu vatns-
ríki og fallhæð, hversu mæla skuli vatnsríki Iækja, hve víðar leiðslu-
pípurnar þurfi að vera, og hvað þær kosti vanalega, hve gildan vír
þurfi til leiðslu, og hvað rafmagnsstöðvar í sveitabæum muni kosta, —
alt það er mjög Iipurt og skipulega ritað, en það skýrir rafhitunar atriðin
svo sem ekkert.
Til að finna skýringar á þeim verðum vér að leita upp ritgerð
Jóns Porlákssonar í Lögréttu, nl. þá grein sem höf vísar til.
Grein J. Rorlákssonar byrjar þannig, sjá 50. tbl. Lögr. 1913:
»Rafurmagn úr vatnsafll.
Rað má víst gera ráð fyrir því, að flestir hafi núna þéssi síðustu
árin heyrt og séð ýmsar sagnir um nýan sigur mannanna yfir þver-
úðugum öflum náttúrunnar. Rennan dásamlega sigur að breytn gagns-
lausu eða eyðandi straumafli ískaldra vatnsfalla f Ijós og hita, flytja
það víðsvegar út um borgir og sveitir til hverskonar vinnu og nú
sfðast láta það búa til næringarefni fyrir jurtafræðinga jarðarinnar.
Ekki getum vér íslendingar eignað oss nokkurn snefil af þátttöku í
sigurvinningunni. Allan heiðurinn verðum vér að eftirláta öðrum, og
allur heimurinn er sammála um að þakka danska vísindamanninum, H.
C. Örsted fyrsta og þess vegna þýðingarmesta sporið á þeirri fram-
sóknarbraut, sem nú hefur leitt mannkynið að svo glæsilegu takmarki;*
nl. uppgötvun hans árið 1820 um »Sambandið uiilli rafmagnsins og
segulmagnsins*.
Þessi orð minna lesarann á hugsanaflug þeirra kennara Paul La-
cours og Ampéres, og manni verður að lfta í kringum sig eftir svip-
um þeirra. Okkar ungu fræðimenn Hjörtur Pórðarson og Vilhjálmur
Finsen, sem báðir höfðu þó borið sinn bjálkann hvor til að leggja
þessa sigurbraut, sem hr. J. P. með réttu heldur svo aðdáunarverða,
eru honum alveg horfnir úr minni, og þó mun minning beggja þeirra
lifa hér á (slandi, í það minsta Finsens, þó hvorugur þeirra sæi þenn-
an unga Jötun aflfræðinnar (elfírið) í fyrstu vöggureifnm sínum. Hver
sá þau? Hver reifaði hann þeim fyrstur? Var það H. C. Örsteð? Eru