Fylkir - 01.01.1927, Side 48

50
smágert og eitlaJaust (tuff, móhella), en oft með eitlum og hornóttum
steinum atf basalti eða öðru gosgrjóti (breccia) og stundum eru í því
jökul-núnir eða vatns-núnir steinar (conglomerat). f mörgu móbergi
eru korn af móleitum basalt-glerungi, er nefnist palagonít (palagonít-
tuff, palagonít-breccía), (57. bls. sama).
Af þeim 19 sýnish., sem í ofiangreindri skýrslu teljast til þess flokks
hefur aðeins eitt verið efnagreint, nl. nr. 118, sem er tekið á sama stað
sem nr. 75 (sjá V. árg. Fylkis), nl. í höfða nokkrum skamt fyrir utan
neðstu kaxárfossana, í S.-Þingeyjarsýslu
Efnagreiningin sýnir (sjá 14. bls.), að sú teg. hefur tæpl. 40% sil-
ica, en er aftur á móti rík af járn-oxyd og alumína. Heyrir því ekki
til liparít hrauntegundum, heldur basalt-tegund einhverri. Sú efna-
greining sýnir ekki hvaða alkali-efni steinninn geymir, önnur en kalk.
Er því ekki nógu nákvæm.
VII. fl. Málmar og málmblendingar
(Metals and Ores).
Öll frumefni, sem nú teljast 88, má aðgreina í 3 flokka eftir aðal
einkennum þeirra, nl. málma, ómálma og hálfmálma. Málmar nefn-
ast þau, sem hafa einkenni alþektra málrna, svo sem gulls, silfurs,
kopars og jáms; hafa málmgljáa, eru fastir líkamir í vanalegum hita
(0°—25° C.), hamranleg, sveigjanleg og leiða hita og rafmagn vel.
Ómálmar hafa þessi einkenni ekki, eða fá, eru ekki hamranlegir, hafa
ekki málmgljáa, leiða ekki hita né rafmagn vel.
Til þeirra teljast lopt-tegundir svo sem oxygen og nítrogen^ gasteg-
/undir, svo sem chlor og brom, ennfremur kolefni (Carbon), brenni-
steinn (sulphur) og phosphorus, þó fastir líkamir séu í vanalegum
hita. — Hálfmálmar teljast þau frumefni, sem hafa nokkur ein-
kenni málma en vantar önnur; svo sem arsenium, antimoni, bismuth
og telluríum; þrír hinir fyrst töldu eru stökkir og ekki hamranlegir,
en hafa málmgljáa.
Frumefni finnast sjaldan hrein eða óblönduð frá náttúrunnar
hendi. Þó finnast sum þeirra stundum hrein, svo sem málmernir gull,
kopar og járn, og ómálmamir carbon og brennisteinn. Hitt er vana-
legra að þau eni blönduð öðrum efnum. Þannig finst oxygen (súr-
efni) ekki einstætt í andrúmsloftinu (né í jörðu), heldur blandað
við nítrogen, 23 : 77 að vigt; og hydrogen (vætki), léttasta frumefnið
enn fundið, er oftast sameinað við oxygen, 2 :1 aft rúmtaki þessara
lopt-tegunda, og myndar þannig hið alþekta fljótandi efni, vatn, sem