Fylkir - 01.01.1927, Page 47

49
felspar er oftast vinkil-kleyft. Natron- og kalk-felspar er hvortveggja
skákleyft, en aðgreinast eftir sérkenum sem hér þarf ekki að tilgreina.
• *
•
Alumtna (Ali O3) krystaliserast í sex-hyrnda rhombohedra, og
nefnist þá korúndum. Oengur það demanti nsest að hörku (h. 9.
E. þ. 4). Er oftast gráleitt ©ða fölt, stundum blandað öðrum efnum,
sem gefa því alskonar liti. Vanalegt og mengað korúndum nefnist
smergel. Er það notað m. a. til fágunar í verksmiðjum. Fagurlitað
næstum hreint korúndum, gljáandi og glansandi, er dýrmætir gimstein-
ar. Ef rauðir, nefnast þeir rúbin; bláir, saphir; gulir, topaz, og grænir
emerald. Þeir eru allir lítið eitt linari en korúndum, en mun
harðari en tinna, eða kvarts. — Tópas telst hafa h. 8; hinir allir
álíka harðir, og eru mjög mikils metnir til skrauts. Kosta mörg hundr-
uð krónur hvert karat (= 0,2 grm.). Á þessari öld hefir efnafræð-
ingum tekist að búa til samskonar gimsteina, næstum óþékkjanlega frá
hinum, með því að blanda hreint alumína með ýmsum málmefnum t. d.
alumína + chromoxyd gefur rúbín; en alumína + FeO (HO) —j— Ti O2
gefur saphír. Þeir gimsteinar hafa selst á 2—10 mörk hvert karat.
(22. bls. Bruhns Mineralogie).
Sameinað við natron og flúorsýru myndar alumína hvíta ísi-líka
steintegund. (H. 2,5—3. E. þ. 3), er nefnist krýolít. Úr þeirri steinteg-
und er flúorsýra og málmurinn aluminíum unnið. Hefir ekki fundist
enn á íslandi; finst á Grænlandi.
VI. fl. Móberg (Palagonít).
Til þessa flokks teljast umtumaðar gosbergs-myndanir, sem jöklar
hafa sfðan saman-elt og lamið í eina heild, sem inniheldur þursaberg,
veðrað basalt, gosösku, vikur og molaberg.
Móbergið þekur víðáttumikil svæði hér á Islandi, þvert yfir landið
frá N.-A. til S.-V., milli blágrýtishéraðanna austanlands og vestan-
lands. Móbergslög hittast og víða annarstaðar á landinu, einkum, sem
millilög milli basaltslaga. (Sbr. »Ágrip af jarðfræði« G. G. B.). Enn-
fremur segir sami höf. J>Móbergið á að mestu rót sína að rekja til eld-
gosa (Tuff og Breccia), því að meiri hluti þess er myndaður af eld-
fjallaösku, vikri, gjalli og hraunmolum, er eldfjöll hafa spúð yfir land-
ið. Auk þess hafa vatn og jöklar, haft mikil áhrif á myndun þess, ekið
því til, elt það og límt saman og breytt því í þétt berg. Það er oftast
raóleitt eða rauðleitt á lit, en stundum ljósleitt. Stundum er móbergið