Óðinn - 01.07.1931, Síða 22

70
ÓÐINN
»lít á ljúfan, sem halsaðir
legg munn við grön heilan stilli«.
Orðið »vengi« á þessum stað skýrir Finnur
= koddi, og tel jeg, að það sje ekki fullvíst, að
skýring þessi sje rjettari, en skýring Sveinbjarnar.
Sveinbjörn skýrir orð þetta svo, að »vengi« muni
vera hvorugkynsorð sömu merkingar og nafn-
orðið vangi. Nú hefur orðið »vangr«, er merkir:
land, aðra mynd hvorugskyns við hlið sjer, nll.
»vengi«, sem er önnur mynd af sama stofni og
sömu þýðingar. Þessar orðmyndir báðar lifa og
enn þá í danskri tungu sbr.: »Danmarks dejligst
Vang og Venge« etc. Þess vegna er ekki óhugs-
andi, að nafnorðið »vangi« hafi og haft aðra
mynd hliðstæða hvorugskyns »vengi«.
Ef vjer athugum kvæðið, kemur það í ljós,
að Gullrönd systur Guðrúnar þykir þeim Gjaf-
laugu og Herborg farast klaufalega, er þær reyndu
að hugga Guðrúnu, er ekki gat grátið (hjúfrat),
en var búin til að springa af harmi. Gullrönd
vílir þær fyrir, að hafa hulið ásjónu Sigurðar
og sviftir líkblæjunni af. Hún virðisl hafa tekið
utan um vanga Sigurðar og snúið ásjónu hans
fram, til þess að Guðrún ætti auðveldara, að
sjá framan í hann, og segir síðan: »Lit á ljúfan |
legg munn við grön | sem halsaðir | heilan stilli«.
Þetta er þá hugsunin með öðrum orðum: Lít
þú nú á ástvin þinn, því nú snýr hann betur
við þjer; gef honum nú koss, líkt og þú værir
að faðma að þjer (halsa) konunginn í fullu
fjöri (heilan).
Þrátt fyrir það, sem nú hefur verið sagt, er
það eigi óhugsandi, að Gullrönd hefði getað
tekist, að snúa ásjónu Sigurðar betur fram mót
Guðrúnu með því, að taka í báða enda svæfils-
ins, en auðvelt mundi það tæplega hafa reynst.
Það mælir að vísu með skýringu Finns og
virðist styðja hana, að lík orð »vengi« eru til í
Gotnesku: »waggari« og Engilsaxnesku »wangere«
er þýða = svæfill, sbr. A. Torp: Etymol,
Ordb. bls. 845.
Goðrúnarkviða (16.
Þá grét Goörún
Gjúkadóttir
sva’t tár flugu
»tresk« i gögnum,
er.) 10. orð: tresk.
ok gullu viö
gæss í túni,
mærir foglar
es mær átti.
Orðið »tresk« í erindi þessu skýrir Finnur
ekki, en segir að eins: »Óvíst hvað sje«. —
Sveinbjörn skýrir orðið »tresk« þannig, að það
geti hugsast lýsingarorð í fleirtölu hvorugskyns,
og lagi sig eftir tár í efri Ijóðlínu. »Tresk tár«
þýðir hann síðan = lacrimae obstinatae, er
merkir: mótstöðufull tár = tár, er örðugt veiti
að fella (sbr. fyrra erindi, að Guðrún gat ekki
grátið). Harmurinn hafði svo mjög oftekið hana.
»En þá vantar andlag forsetningarorðsins: í
gögnum«, bætir Sveinbjörn við, »og lítur helst
út fyrir, að tresk sje þolfall af nafnorði karlkyns,
er sje i nefnifalli treskr«. Getur Sveinbjörn siðan
til, að hjer geti verið átt við þilgólf eða þreskÖld.
Ljóst er það, að Sveinbjörn er í vafa. Fritzner
er einnig óljóst, hvað »tresk« þýðir, en hyggur
það helst vera lýsingarorð.
í Corpus poéticum fullyrðir Guðbrandur Vig-
fússon, að orðið »tresk« sje af útlendum upp-
runa og komið til vor frá suðrænum þjóðum.
Bendir hann á, að enn þá heiti hárfljetta í
Ensku »fress« og Frakknesku y>tresse«. Auk þessa
skýrir hann frá, að í Forn-Frönsku hafi orð þetta
verið ritað »/resce« og er þá tresk þaðan komið
(sbr. og treccia í Itölsku) og þrix = hár á
Grísku. Hjer hefur því Guðbrandur leitt fram svo
óhrekjanleg og skýlaus rök skilningi sínum til
stuðnings, að tæplega verður andmælt. Landar
vorir hafa oft verið fljótir til að gleypa við út-
lendum orðum, sbr. Ægisif, paðreimur, pataldur
og fl, sem öll eru afbökuð erlend orð. Þess
vegna er ekkert nýstárlegt við það, þótt útlenda
orðið »tresk« gæti smeygt sjer inn í Guðrúnar-
kviðu.
Ef 13.—16. erindi kviðunnar er lesið með at-
hygli, þá sjest einnig glögglega, að orðið »tresk«
hlýtur að merkja hár Guðrúnar. Gullrönd sviftir
líkblæjunni af ásjónu Sigurðar. Guðrún lítur á,
og er hún sjer höfuð (hugborg) Sigurðar hjörvi
skorið, verður henni svo mikið um það, að hún
hnígur »höll« og máttvana upp að sænginni
(bólstri), en við það leysist hár (haddr) hennar
upp, og fellur fram fyrir andlit henni. Blóðið
stökkur nú fram í kinnar henni, er áður voru
náfölar, en nú getur gráturinn einnig fyrst brot-
ist fram í alveldi sínu, og streymir sem fossfall
gegnum hárið (tresk), sem fallið hafði fyrir augu
henni. Bólstr merkir = hægindi og sæng, sbr.
Bolster í Dönsku.
Enn fremur get jeg til styrkingar bent á það,
að þeir Þórhallur biskup og Pálmi Pálsson hafa
einnig talið »tresk« merkja = hár, lokkar, sbr.
Goðasögur bls. 241.