Dagblaðið Vísir - DV - 10.01.1983, Blaðsíða 10

10
DV. MÁNUDAGUR10. JANUAR1983.
Útlönd Útlönd Útlönd Útlönd
EBE vill grænlenskan
físk fyrir tollafríðindin
Harðara tekið á
stút við stýrið
í Bandaríkjunum
Eftir þrjá mánuöi verða Grænlend-
ingar að gera upp við sig hvort þeir
vilja sigla sinn sjó, frjálsari og fá-
tækari, eöa dvelja áfram undir hlýj-
um vemdarvæng Efnahagsbanda-
lags Evrópu.
Á síöasta vori ákváðu þeir í þjóðar-
atkvæðagreiðslu að segja sig úr
EBE, en með svo litlum meirihluta
að forvígismenn Atassut-flokksins,
sem er fylgjandi áframhaldandi að-
ild að EBE, telja sig ekki bundna af
úrslitunum, komist þeir í stjórn eftir
kosningamar 4. apríl næstkomandi. I
samtali viö DV sagði Otto Steen-
holdt, þingmaöur Atassut á danska
þinginu, að flokkur hans væri ákveð-
inn í að segja Grænland úr EBE fái
þeir svokallaðan OLT-samning við
bandalagið, annars ekki.
Meö því aö fá þennan samning,
sem bandalagið hefur gert við marg-
ar fyrrverandi nýlendur bandalags-
ríkja, vonast Grænlendingar eftir aö
fá tollfríöindi fyrir þann fisk sem
þeir flytja til Evrópu. Þessi toilfríð-
indi hafa afgerandi áhrif á fisksöl-
una tilEBE-landanna.
Efnahagsbandalagiö er þó ekki á
þeim buxunum að gefa Grænlending-
um toUfríðindi fyrir ekkert. Þeir
hafa gefið sterklega í skyn aö í stað-
inn fyrir OLT-samninginn vUji þeir
fiskveiðiréttindi fyrir þýska togara á
Grænlandsmiðum. Grænlendingar
hafa hingaö til neitað að tengja við-
ræðumar, sem nú fara fram um
framtíöartengsl þeirra við EBE, við-
ræöum um fiskveiðiréttindi á Græn-
landsmiðum.
Yfirlýsing Atassut um að hugsan-
legt sé að flokkurinn sé ekki endUega
reiðubúinn að taka Grænland út úr
EBE, fái þeir ekki OLT-samning,
hefur skaöað mjög samningaaðstöðu
Grænlendinga. Harölínumenn innan
EBE, V-Þjóðverjar sérstaklega, sem
eiga á hættu að veröa reknir frá
Grænlandsmiðum við úrgöngu
Grænlands, freistast til að neita
Grænlendingum um OLT-samning-
inn í þeirri von að Atassut vinnikosn-
ingarnar og ákveði að segja sig ekki
Dauðaslysin í umferðinni í Banda-'
ríkjunum er hroUvekja sem valdið
hefur mörgum andvöku. Árlegur
toUur mannslífa á vegum og strætum
slagar upp í mannfall skæðari styrj-
alda. Arið 1981 fórust til dæmis 49.125
manns í umferðarslysum í Banda-
ríkjunum.
En sárast þykir mönnum samt að
vita aö um helmingur þessara
dauðaslysa verður rakinn til ölvunar
og þá aðaUega ölvunar viö akstur.
Lengi ríkti í mörgum fylkjumBanda-
ríkjanna töluvert frjálslyndi gagn-
vart stúti við stýrið. Á seinni árum
hefur fóUí, sem misst hefur ástvini
sína undir hjólin hjá ölvuðum öku-
mönnum, látið sér blöskra, hve vægi-
lega hefur verið tekiö á shkum brot-
um og skorið upp herör gegn stúti við
stýri.
Þessi herferö hefur leitt til þess að
æ fleiri fylki Bandarikjanna hafa sett
strangari lög um ölvun viö akstur og
hert viðuHögin. Sú lagasetning og
aukiö umferðareftirlit jafnframt
virðist nú strax byrjuð að skUa
árangri.
Núna um hátíöirnar, þegar
umferðin er jafnan hvaö mest, veittu -
menn því eftirtekt, aö þar hafði
dauðaslysum í umferðinni fækkaö
um 41%. I Flórída deyja nú þrjátíu
færri í hverjum mánuöi í umferöinni.
Svipaðar fréttir berast frá ríkjunum
þar í mUU. En þessi svæöi eiga það
ÖU sameiginlegt aö hafa látið undan
þrýstingi áhugafólks á síöustu árum
og sett strangari umferðarlög.
Átján ríki i Bandaríkjunum hertu á
síðasta ári viðurlög við ölvunar-
akstri og svipuð lagafrumvörp bíða
afgreiöslu í fjórtán fylkjum til
viðbótar. Jafnframt hefur í 25 fylkjum
veriö færð upp aldurstakmörk
þeirra sem fá áfengi afgreitt í
verslunum og ölstof um upp í 21 árs.
Bandaríkjaþing samþykkti nýlega
125 mUljón dollara fjárveitingu til
fylkja, sem ætla að taka hart á
ölvunarakstri, og hefur farið fjölg-
andi þeim ríkjum sem láta slík brot
sjálfkrafa varða fangelsisvist og há-
um fjársektum. Jafnframt hefur
umferðareftirUt verið aukið mjög
með tiUiti tU ölvunaraksturs.
Jafnvel Arizóna, sem var með
þeim frjálslegri og umburöarlyndari
í afstöðu réttvísinnar til ölvunar-
aksturs samþykkti með yfirgnæfandi
meirihluta strangari viðurlög, eftir
að tvær nunnur létu lífið vegna ölv-
aðs ökumanns. Skömmu áður haföi
ölvaður ekUl keyrt á bU fuUan af
skátadrengjum og valdið nokkrum
þeirra bana.
í Maryland tók lögreglan eina
helgina 1500 ökumenn og lét þá blása
í blöðrur, en aUs voru 32 þúsund öku-
menn teknir á síðasta ári þar fyrir
meinta ölvun við akstur. Árið 1980
voru það aðeins 15.575 handtökur
vegna meintrar ölvunar og má af
þessum tölum nokkuð ímynda sér
hver munur er á framgöngu
umferðarlögreglunnar. Dauöaslys-
um í umferðinni vegna ölvunar við
akstur fækkaði í fyrra um 29% í
Maryland.
Löggæslumönnum ber flestum
saman um það aö það sem hrífi best í
þessum efnum er vitneskja öku-
manna um að þeirra bíði ströng
viðurlög fyrir ölvunarbrot og jafn-
framt vitneskja um víðtækt og öflugt
eftirlit með minni von um að sleppa
við handtöku og engri von um að
sleppa við refsingu.
úr bandalaginu.
Það sem flækir viðræðurnar enn
meira er að það eru Danir sem gæta
hagsmuna Grænlendinga í viðræðun-
um og flestir þeirra eru sannfærðir
um að það sé hin mesta flónska hjá
þeim að segja skiliö við bandalagið.
Þegar fréttaritari DV talaöi við einn
þeirra sem eru í Briissel aö semja
fyrir Grænlands hönd kom í ljós aö
sá vissi ekki einu sinni um fyrrnefnd-
aryfirlýsingar Atassut-manna!
Grænlendingar flytja árlega út fisk
fyrir um einn milljarð íslenskra
króna. Mikilvægi EBE-markaðsins
sést á því að hann tekur við 2/3 af
þessum útflutningi.
Embættismaður í danska utan-
ríkisráðuneytinu segir að það sé
hreint brjálæði að ætla sér að semja
undir þessum kringumstæðum. Þaö
verði ekki hægt að ná góöum samn-
ingi fyrr en eftir kosningarnar í apríl
þegar línurnar skýrast.
„Grænlendingar myndu þurfa að
líða miiuð fyrir að draga sig út úr
tveimur eða þremur mánuðum
fyrr,”segirhann.
En það er fleira en tollfríðindi sem
Grænlendingar missa viö úrgöngu úr
EBE. Þeir tapa algerlega hinum
þýðingarmiklu styrkjum úr félags-
og þróunarsjóöum bandalagsins.
Þessir styrkir eru samanlagt um 200
milljónir íslenskra króna árlega.
Styrkimir úr félagssjóðum hafa nú
um árabil borgað helming kostnað-
arins við iönkennslu í Grænlandi, en
Danir borga hinn helminginn. Fyrir
styrkina úr þróunarsjóðnum , hafa
verið byggöir og bættir flugvellir,
hafnarmannvirki, vegir, orkuver og
fleira.
I 50.000 manna þjóðfélagi sem á
mjög erfitt uppdráttar í harðbýlu
landi munar um minna.
Siumut-flokkurinn, sem nú er í
stjórn, er harðákveöinn í að segja
Grænland úr EBE. Forsvarsmenn
flokksins segja að þeir geti bætt
missinn á styrkjunum með því aö
selja fiskveiðileyfi á Grænlandsmið-
um. EBE-andstæðingar hafa haldið
því fram að Grænlendingar ættu að
geta fengið allt að 100 milljónir
króna fyrir sölu á fiskveiðileyfum.
Sú tala virðist þó byggð á töluverðri
bjartsýni og danska utanríkisráðu-
neytinu reiknast til aö þeir gætu í
mesta lagi fengið 30 milljónir. Norð-
menn hafa þegar sýnt áhuga á veiði-
réttindum við Grænland í staðinn
fyrir, ,þróunaraöstoö.”
Oliklegt virðist að Grænlendingar
fái ómengaðan OLT-samning á með-
an þeir neita algerlega aö tala um
fiskveiðiréttindi handa EBE. Líkleg
útkoma er að þeir fái „færeyskan”
samning. Samkvæmt slíkum samn-
ingi myndu Grænlendingar geta flutt
tollalaust fisk til Danmerkur og á
mjög lágum tollum til hinna Efna-
hagsbandalagslandanna. Á móti
myndi EBE ef til vill fá forgangsrétt
að veiðum í grænlenskri landhelgi,
en samkvæmt Hafréttarsáttmálan-
um verða Grænlendingar aö hleypa
erlendum fiskiskipum inn á miö sin
ef þeir geta ekki veitt allan sinn fisk
sjálfir og það geta þeir ekki.
Undanfarið hafa Grænlendingar
ákveðnir stefnt að auknu sjálfstæði.
Þeir fengu heimastjóm fyrir f jórum
ámm og árið 1985 vonast Siumut-
menn til að vera lausir við Efnahags-
bandalagiö. Lokatakmarkið, viöur-
kenna þeir þegar þeir tala ekki opin-
berlega, er fullkomið sjálfstæði.
Spurningin er bara hvort þeir hafa
efni á því.
Þó.G.
Danadrottning og forseti ísiands skoða fískvinnslustöð i Qaqortoq. I fískurinn só framtið Grænlands. En geta Grænlendingar selt hann utan
Grænlenska þjóðstjórnin og stjórnarandstaðan eru sammála um að | Efnahagsbandalagsins? DV-mynd Þó. G.
Þórir Guðmundsson
skrífarfrá
Kaupmannahöfn