Dagblaðið Vísir - DV - 07.03.1983, Blaðsíða 10

10
DV. MÁNUDAGUR 7. MARS1983.
Útlönd Útlönd Útlönd Útlönd
Gamanleikarinn Bob Hope er í óiympíunefndinni, en mengunarvandinn
verður ekkert gamanmál.
borginni, hestanna vegna. Þetta var
ekki hægt, en skipuleggjendur
keppninnar reiða sig á það að haf-
golan verði sterk hvem dag milli 28.
júlí og 12. ágúst 1984. Innfæddir Los
Angelesbúar eru ekki svo b jartsýnir.
Þrjátíu áram eft-
ir dauða Stalíns
I síðustu viku voru þr játíu ár liðin
frá því Stalín lést. Dauði hans, þann
fimmta mars árið 1953, markaði
tímamót í sovéskri sögu, en þó var
hans í engu minnst við dánar-
afmælið í þetta sinn frekar en fyrir
tíu árum. En á hundrað ára ártíð
hans, fyrir þrem árum, var hans
minnst í Pravda, þar sem hann var
kallaður „margbrotinn og þver-
sagnakenndur sögulegur persónu-
leiki”.
Þegar einræðisherrann lést í húsi
sínu í Kuntsevo utan við Moskvu,
tuttugu og níu árum eftir að hann tók
við völdum að Lenín látnum, skoruðu
samstarfsmenn hans í stjómarnefnd
Kommúnistaflokksins á íbúa Sovét-
ríkjanna að hræðast ekki. „Eg hafði
ekki stjóm á mér. Ég grét innilega
þegar Stalín dó.” Þetta sagði Nikita
Kmstjof, maðurinn sem tók við af
Stalín. Þaö var svo hann, sem frægt
er orðið, sem úthrópaöi Stalín sem
morðóðan harðstjóra þrem ámm
eftir dauðahans.
Nú, þrjátíu ámm síðar, hefur
andrúmsloft ógnarstjórnarinnar,
sem Stalín byggði stjórn sína á,
horfið. En margar undirstöður
kerfisins, sem hann byggði, era enn
ásínumstað.
Þegar Brezhnef lést í nóvember á
síðasta ári var útförin mjög svipuð
þeirri útför sem Stalin var gerð. En
áhrif valdbreytingarinnar vom gjör-
ólík. Árið 1953 bmstu jafnvel böm
vestrænna sendiráðsstarfsmanna í
grát þegar þeim var sagt að Stalín
„frændi” væri dáinn. En 1982 virtust
flestir Moskvubúar láta sér dauöa
Brezhnefs í léttu rúmi liggja.
Hundingsháttur einkennir nú pólitísk
viðhorf manna.
Þegar Stalín dó voru landar hans
dauðhræddir viö leynilögregluna og
hver viö annan. Athugasemd sem
varpað var fram í hugsunarleysi að
nágranna heyrandi gat kostaö
tuttugu og fimm ára vist í
þrælkunarbúöum. Við dauða Stalíns
er talið að fangar í þessum
þrælkunarbúðum hafi skipt milljón-
um. Flestir fengu frelsi að nýju á
sjötta áratugnum. En fyrir eldra fólk
gleymast gamlir siðir seint og enn
lækkar fólk röddina skyndilega í
samræðum og fólki er illa við að tala
lengi í síma. Stundum fara
samræður þannig fram að menn
sitja saman og skrifast á á litla
pappírsmiða sem jafnharðan em
rifnir og þeim sturtað niður klósettið.
En hinir yngri eru ekki svo hræddir.
Þeir segja sín á milli gamansögur
um Brezhnev og Andropov og stilla
sér síðan upp og fara með slagorð
fyrir flokkinn opinberlega.
Það er ein þversagna sovéska
ríkisins að það viröist traustara nú
en það var fyrir þrjátíu árum þó nú
sé erfiðara að finna sanntrúaða
kommúnista meöal fólksins. Undir
stjórn Stalins fór meira fyrir leyni-
lögreglunni, sem hann treysti mest
á, en fyrir flokknum. Miðstjórn
flokksins fundaðisjaldan.
Nú hefur flokksmaskinan traustari
pólitísk tök á sovésku þjóðlífi en 1953,
þó svo að valdastofnanir flokksins
séu nú aö mestu skipaðar öldungum.
Þrjátíu árum eftir dauða Stalíns stendur Kommúnistafiokkurinn
traustum fótum iSovótrikjunum.
Völdum flokksins er heldur ekki
ógnað af samstöðu verkamanna og
menntamanna eins og gerðist í Pól-
landi 1980. Hinn tröllaukni flokkur er
ennviö völd.
Ef Stalín kæmi til Moskvu í dag
væri margt sem hann kannaðist við.
Til dæmis forsíðan á Prövdu. En
margt annaö hefur breyst svo að það
er óþekkjanlegt. Kuntsevo, þar sem
Stalín hafði sveitasetur sitt, er nú út-
hverfi Moskvu með háum íbúöar-
blokkum.
Árið 1953 þurftu flestir íbúar Sovét-
ríkjanna að búa í sambýlisíbúðum,
þ.e. þannig að nokkrar fjölskyldur
voru saman um eina íbúð, jafnvel
fleiri en ein fjölskylda í herbergi. Nú
býr aðeins fimmtungur íbúa í þétt-
býli við slík kjör. Flestir búa í einka-
íbúðum, litlum og oft illa byggðum,
en samt til mikilla bóta frá því sem
áður var.
Fatnaði hefur farið fram frá því á
Stalínstímabilinu líka, þegarföt vom
ljót, og skömmtuð aö auki. Og nú er
nokkur bílaumferð um götur Moskvu
sem var nánast óþekkt fyrir þrjátíu
ámm þegar einu bílar á götunum
voru í eigu ríkisins og haföir til
afnota fyrir flokksgæðinga.
En þótt húsnæðisvandinn hafi
verið leystur að einhverjum hluta og
meira framboð sé á ýmsum neyslu-
vömm, svo sem fatnaði, kvarta
margir yfir því að sífellt verði
erfiðara að fá matvöru. „Meðan
Stalín var við völd gátum við keypt
kavíar í búðunum.” Þessi kvörtun
heyrist oft.
Og eftirsjá eftir Stalínstímanum
finnst hjá ýmsum hópum. Verka-
menn minnast hans sem leiðtogans
sem barðist til sigurs í seinni heims-
styrjöldinni, mannsins sem stjórnaði
af ákveðni. Vömbílstjórar hafa
sumir mynd af honum límda á
framrúðuna íbílumsínum.
Verkamennirnir minnast þess ekki
að undir hans stjórn máttu verka-
menn ekki skipta um vinnustað án
leyfis og hegning viö því var fang-
elsun. Bændur vom bundnir átthaga-
f jötrum og menn sem komu of seint
til vinnu þrisvar sinnum í sama
mánuði áttu á hættu að vera reknir
úr vinnu umsvifalaust.
LosAngeles:
Ólympskir
erfiðleikar
Þaö spáöu margir því að 5 lympíu-
leikarnir í Los Angeles, sem haldnir
verða næsta ár, yrðu harmsaga of-
fjárfestingar og brostinna vona.
Þetta byggðu menn á reynslu
Kanadamanna af leikunum í
Montreal en þeir kostuöu þrjá millj-
arða dollara. Leikarnir í Moskvu
kostuðu á aö giska níu milljarða
dollara, og þar fór svo að Banda-
rík jamenn og fleiri þjóðir mættu ekki
til leiks. Hrakspámar fyrir leikana í
Los Angeles byggðust á fjárhags-
legum og pólitískum óföram sem
leikarnir hafa orðið fyrir á síðustu
ámm.
En hingað til hefur fjármögnun
leikanna í Los Angeles gengið vel, þó
miðað sé við mun minni upphæðir
þar. Það er ekki Los Angeles borg
sem heldur l.ikana heldur hópur
fyrirtæk ja sem óiympíunefndin í Los
Angeles, undir stjórn Peter Ueber-
roth, hefur fengið til þess að taka að
sér fjármögnun einstakra keppnis-
greina. Þannig byggir til dæmis
bandaríska stórfyrirtækið Southland
Corporation hjólreiðahöllina fyrir
leikana og sér um keppnisundir-
búning.
I heild er gert ráö fyrir 500 milljón
dollara útgjöldum við þessa keppni,
sem er upphæð sem flestum fannst
hlægileg þegar hún var fyrst nefnd.
Fyrirtækið fær engan opinberan
stuöning, en er gert út á hagnaðar-
vonina eina, og á hagnaðurinn að
koma af sölu aðgöngumiða og
sjónvarpsréttinda.
Eitt er það sem gæti valdiö
vandræðum en ekki verður séð fyrir.
Það em pólitísk vandræði. Þannig
var ein ástæðan fyrir því hversu illa
gekk að ná endum saman í Montreal
að Afríkuþjóðir flestar mættu ekki til
leiks svo að keppni í ýmsum
greinum dró ekki að sér eins mikið af
áhorfendum og gert var ráð fyrir. En
Ueberroth hefur ekki trú á því, að
slíktendurtakisig.
Þá er eitt eftir, vandamál, sem
gæti reynst erfiöasta vandamálið að
eiga við fyrir framkvæmdanefnd-
ina. Los Angeles á nefnilega heims-
met í mengun. Nánar til tekið loft-
mengun. Og þaö gæti haft afgerandi
áhrif á leikana.
Mengunin í Los Angeles er sú
versta í heimi, segja menn. Og
verstu daga mengunarinnar segja
menn að keppni í íþróttum sé óhugs-
andi. Þegar mengunin verður verst
tilkynna fjölmiölar að öldruðum sé
hollast að halda sig innan dyra og i
skólum er íþróttum og allri starf-
semi utanhúss aflýst á slíkum
dögum.
Samkvæmt skýrslu sem var lögð
fram nýlega í Los Angeles kemur
fram að bensín, klóróform og gas-
innihald loftsins þar er mörg
hundruð sinnum meira en leyfilegt
er hvaö varöar drykkjarvatn, til
dæmis. Og ýms efnasambönd sem
finnast þar í lofti em talin krabba-
meinsvaldandi.
Líffræðingur nokkur, Steven
Horvath að nafni, hefur gert til-
raunir sem gefa nokkra hugmynd
um hvemig ýmsir íþróttamenn
komast af undir slíkum kringum-
stæðum. Þessar niðurstöður gefa
skýrt til kynna að til dæmis lang-
hlauparar mega búast viö því að eiga
í miklum erfiðleikum. Þegar
mengunin er verst munu þeir eiga
erfitt meö aö ná andanum eftir
nokkum tíma. Læknar hafa þegar
rætt þann möguleika að einstöku
greinum verði að fresta, eöa flytja
keppnir milli staöa, og réðist það þá
af ástandi loftsins. Þetta kemur
auðvitað ekki til greina því leikarnir
verða að vera þaulskipulagðir svo að
ekkert fari úrskeiðis. Því er rætt um
að erfiðustu greinar, svo sem lang-
hlaup, fari fram seint að kvöldi eða
snemma morguns þegar minnstar
líkur eru á mengun.
Þegar Filippus drottningarmaður
var á ferð í Bandaríkjunum nýlega
skoöaði hann aðstæður fyrir keppni í
hestaíþróttum og hann tók þá undir
kröfur sem fram hafa komiö að
keppnisstaöur verði færöur fjær