Dagblaðið Vísir - DV - 25.03.1983, Síða 10
10
DV. FÖSTUDAGUR 25. MARS1983.
Útlönd
Útlönd
Útlönd
Útlönd
Spánn:
Breytmg, ekki bylting
Þegar sósíalistar háöu kosninga-
baráttu fyrir síðustu kosningar á
Spáni, gerðu þeir það undir slag-;
orðum um breytingar. Nú, þegar
þeir hafa setið við völd í rúmlega
hundrað daga, hafa breytingarnar í
spænsku þjóðlífi ekki orðið miklar á
yfirboröinu.
Að ýmsu leyti má jafnvel
segja, að ríkisstjórn Felipe Gonzales
hafi reynst íhaldssöm. En stærsta
breytingin er kannski sú, að nú situr
ríkisstjóm sósíalista aö völdum, meö
hreinan meirihluta þings að baki sér,
og þrátt fyrir allt, virðist sem ekki
muni koma til upplausnar eöa átaka
milli hægri sinnaðra herforingja og
ríkisstjómarinnar, sem margir ótt-
uðust.
Efnahagsástand
1 efnahagsmálum, hafa sósíalist-
ar gengið fram af varfæmi, og hafa
beitt sér fyrir aðgerðum, sem stjórn-:
málamenn sem íhaldssamir teljast,1
gætu eins talið sínar. Gengi pesetans I
hefur verið lækkað, bensínverð
hækkaö, og rekin hörð aðhaldsstefna,
í peningamálum, meðan óbeinl
skattheimta hefur verið hækkuð.
Þetta eru aðferðir, sem víðast hvar í
Evrópu fengju sósíalista til þess að
gnísta tönnum.
óbreyttu hefðu Spánverjar alls ekki
verið í stakk búnir til þess að ganga í
Efnahagsbandalagið. F járhagsstaða
þeirra. og lélegt ásigkomulag í fram-
leiðslugreinum hefði gert sam-
keppnisaöstööu þeirra innan banda-
lagsins vonlausa. Því er það, aö
ríkisstjórnin rekur stranga aðhalds-
stefnu, og fjármálaráðherrann,
Boyer, segir að fyrst um sinn, verði
þær einar breytingar gerðar, sem
kosta litla sem enga peninga.
Utanríkismál
I utanríkismálum, sem innan-
lands, fara sósíalistar varlega. Utan-
ríkisráðherrann, Moran, hallast aö
nokkuð sjálfstæðri stefnu í utanríkis-
málum, gagnvart Evrópuríkjunum.
Hann hefur lýst því yfir að Spán-
verjar geti ekki úttalað sig endan-
lega um alþjóðamál, meðan þau eru
einfölduö svo, að þau snúist eingöngu
um spennu milli austurs og vesturs.
Mest virðist spænska stjómin hafa
einbeitt sér að því aö ná fram lausn-
um á eldri deilumálum. Þannig vilja
nú Spánverjar ræða við Frakka um
vandamál, svo sem þau sem snerta
skæruliða ETA. Sem og auðvitaö
aðild Spánverja að EBE en
frönskum vinbændum, ásamt
ítölskum stéttarbræðrum þeirra,
sú sem fyrirhuguö er á spænska
hernum. Á tímum Franco gegndi
herinn lögregluhlutverki, en nú ætlar
ríkisstjómin að fækka í hemum, og
gera þær breytingar aðrar sem leiða
til þess að herinn verður fær um að
taka það hlutverk sem honum er
undir eðlilegum kringumstæðum
ætlað, að sinna landvömum. Helstu
herbúðir hersins hafa hingaö til
verið nærri stórborgum, fjarri landa-
mærunum, þar sem auðvelt hefur
verið fyrir hermenn að grípa inn í ef
til ókyrrðarkom.
I öllum viðskiptum við herinn, hafa
þó sósíalistar þurft að fara mjög
varlega, minnugir þess, að allir
æðstu yfirmenn hersins voru skip-
aðir á tímum Franco, og flestir grun-
samlegir í augum lýðræöissinna.
Vamarmálaráðherrann Narcis
Serra hefur þurft að rata þröngan
stíg, við skipan liðsforingja í æðri
stöður, þar sem hann þarf aö finna til
þess menn, sem ekki eru beinlínis
andstæðir lýðræðinu, en þó ekki svo
frjálslyndir, að æðstu yfirmenn
hersins geti ekki sætt sig við þá. Enn
hefur ríkisstjórnin ekki þorað að
skipa að nýju liðsforingjana sem
vom reknir úr hemum fyrir það að
styöja endurreisn lýðræðisins á
Spáni, skömmu fyrir dauða Francos.
nauðgun hefur valdið þungun, og
þegar ljóst er að heilsu móður er
stefnt í hættu með meögöngu.
Vinnutími
ríkisstarfsmanna
Sú breyting, sem mesta athygli
vakti, og umtal, var eflaust þegar
ríkisstarfsmönnum var gert að vinna
allan sinn vinnutíma, mæta stund-
víslega, og segja upp aukastörfum. Á
Spáni, eins og t.d. á íslandi héfur það
lengi viðgengist, að menn drýgðu
tekjur sínar með því aö vinna tvö
störf, eöa jafnvel fleiri. Hjá ríkis-
starfsmönnum varð þetta til þess að
þeir flestir sinntu sínu opinbera
starfi ekki sem skyldi og em til
margar hryllingssögur um þá
erfiöleika sem menn hafa ratað í sem
hafa þurft að eiga samskipti við
spænska embættismenn.
Og enn má nefna að ríkisstjórn
sósíalista hyggst beita sér fyrir
endurskoðun á refsilöggjöfinni, sem
þeir telja löngu kominn tíma til.
Þjóðnýtingaráform
Spænsku sósíalistarnir kalla sig
ekki lengur marxíska. Og í kosninga-
baráttu þeirra var ekki mikið talað
um hefðbundin sósíalísk markmiö,
svo sem þjóönýtingu. Þó greip ríkis-
Kosningaloforðin
Það er nú ljóst, að f jölda kosninga-
loforða sinna hefur ríkisstjórnin ekki
efnt, og litlar.líkur til þess að hún
geri það. Að vísu hefur viðræðum um
fulla aðild Spánar að Nato verið
slegið á frest, en fáir telja að ríkis-
stjómin muni segja Spán úr Nato,
eins og lofað var í kosningunum. Að
ofan hefur verið sagt frá því, hvernig
kaupmáttur launa hefur rýmað á'
stjórnartímabilinu, og aö auki er
atvinnuleysi mikiö nú, 17% vinnu-
færra manna hafa ekki atvinnu, og
litlar líkur til þess að ástandið batni
á þeim vígstöðvum á næstunni.
Manuel Fraga Iribame, fyrmm
ráðherra í stjómartíð Franco for-
dæmir ríkisstjórnina og segir:
„Hermdarverkamenn leika enn
lausum hala. og nú ætlar ríkisstjórn-
in að sleppa tugthúslimum út. Peset-
inn rýrnar og skattar þyngjast.
Þetta er breytingin sem orðið
hefur”.
Innri mótþrói
Gonzales þarf auðvitað ekki sér-
staklega að hafa áhyggjur af þvi,
hvað hægri sinnaður stjómarand-
stæðingur segir, en innan Sósíalista-
flokksins hafa einnig heyrst gagn-
rýnisraddir. Gonzales svarar þeim á
MMmm
Fatipe Gonzales, forsætisráðherra Spánar, i sæti sínu á spœnska þinginu. Hægra megin við hann situr Alfonso Guerra, varaforsætisráðherra og nánasti vinur og ráðgjafi Gonzales.
, Enda hefur komið til mótmælaað-;
gerða gegn ríkisstjóminni, þrátt
fyrir það að samkvæmt skoðana-!
könnunum njóti hún fylgis um helm-
ings þjóðarinnar.
En enn sem komið er
a.m.k. eru slíkar mótmæla-
aðgerðir hrein undantekning. Þó
væri stefna ríkisstjómarinnar í efna-
hagsmálum eflaust launafólki létt-
bærari, ef til „félagslegra aðgerða”
hefði verið gripið. En efnahagssér-
fræðingar stjórnarinnar miða allar
sínar aðgerðir við það, að draga úr
halla á fjárlögum, og engar slíkar
aðgerðir hafa komið til tals. I kosn-
ingabaráttunni lofuðu sósíalistar
því, aö kaupmætti launa yrði haldiö
við. En kaupmáttur hefur verið,
skertur á stjórnartímabilinu.
Það er meðal annars fyrirhuguð
aðild Spánverja að Efnahagsbanda-
lagi Evrópu, sem ræður efnahags-
stéfnu ríkisstjómarinnar, því að öllu
líst miður vel á það að ganga í félags-
skap við Spánverja sem myndu
hagnast á landbúnaðarstefnu EBE-
ríkjanna.
Þá vilja Spánverjar einnig leysa
hið gamla deilumál við Breta, varð-
andi Gíbraltar. Nýlega voru opnuö
landamærin þar á milli, í fyrsta sinn
ímörg ár.
Hvað varðar stöðu Spánverja
gagnvart Nato, hefur utanríkisráð-
herrann Moran ekkiviljaöræöaþau
mál formlega meðan deilur um
kjamaeldflaugamar í Evrópu eru
óleystar. Hann telur að spenna sú
sem nú ríkir milli austurs og vesturs
minnki svigrúm hans í slíkum
viðræðum.
Herinn
Liklega er engin þeirra aðgerða
sem ríkisstjórnin hefur gripið til
mikilvægari eða líklegri til að draga
dilkáeftirsér en endurskipulagning
Varaforsætisráðherra Spánar,
Alfonso Guerra hefur sagt, að um-
fram allt megi stjómvöld ekki
vekja andúð liinna hefðbundnu
valdahópa í spænsku þjóðfélagi.
Fóstureyðingar-
löggjöfin
Utan hersins, er hin kaþólska
kirkja stærsta íhaldsaflið í spænsku
þjóöfélagi. Nú liggur fyrir spænska
þinginu löggjöf um fóstureyðingar,
sem að vísu þykir ekki sérlega fr jáls-
leg miðaö við það sem tíðkast annars
staðar í Evrópu, en þó hefur heittrú-
uðum kaþólikkum þótt nóg um. Það
er hinsvegar eftirtektar vert, aö til
þessa, hefur kaþólska kirkjan sem
stofnun ekki tekið afstööu gegn
frumvarpinu, þó einstakir biskupar
og prestar hafi barist gegn því opin-
berlega.
Samkvæmt fi-umvarpinu skal
fóstureyðing heimil, þar sem
stjómin til þess að yfirtaka rekstur
Rumasamsteypunnar, þegar ljóst
var að fyrirtækið var aö fara á
hausinn. Þá var reyndar löngu ljóst,
að rekstur Rumasasamsteypunnar
hafði verið mjög óvenjulegur,
bókhald nánast ekkert, og grun-
semdir um skattsvik og fals. Því er
það svo, að pólitískri andstæðingar
stjórnarinnar hafa ekki gagniýnt
þessar aðgerðir, og spænska vinnu-
veitendasambandiö hefur ekkert
beitt sér gegn ríkisstjórninni.
Það er enda yfirlýst markmið
stjórnarinnar að eftir að rekstur
fyrirtækisins hefur verið
rannsakaður og því komið á réttan
kjöl, skuli það áfram verða rekið
sem einkafyrirtæki. Gonzales for-
sætisráöherra lýsti því yfir, að það
væri ekki ætlunin að nota almannafé
til að bjarga einkafyrirtækjum, þó
undantekning hefði verið gerð í
þessu tilviki.
þá leið, að ríkisstjórn hans hafi ekki
lofað kraftaverkum. En henni hafi þó
tekist að tryggja hið borgaralega,
lýðræðislega kjörna vald ísessi.
En spumingin, sem menn velta nú
fyrir sér, er þessi: hversu lengi geta
spænsku sósíalistamir haldið því
áfram, að falla frá hefðbundnum
sósíalískum stefnumálum, til þess að
halda her og kirkju góðum? Vinstri
vængur sósíalistaflokksins hefur
þegar sýnt ókyrrð yfir ívarfærni
ríkisstjómarinnar, og hún er þannig
milli tveggjaelda.
Bæjarstjórnarkosningar verða á
Spáni 8. maí næstkomandi og þá;
gefst kjósendum fyrst færi á að fella
dóm sinn yfir frammistöðu sósíalista
i ríkisstjórn. Sósíalistum er spáð
velgengni. Til vinstri við þá eru
kommúnistar klofnir, og enginn
flokkur hefur helgað sér miðjuna.
Þannig að útlitið er gott fyrir Gonzal-
es og ríkisstjóm hans.