Dagblaðið Vísir - DV - 17.05.1983, Blaðsíða 19

DV. ÞRIÐJUDAGUR17. MAl 1983.
19
■ng Menning
Birgir Sigurftsson rtthöfundur. „Vist er llf fólksins í leikriti Birgis helvíti lik-
ast. Orvænting og öryggisleysi búa því vítiseld hið innra svo öll samskipti
loga,” segir Matthías Viðar Sæmundsson.
Blómálfar og grasmaðkar
I Grasmaðki lýsir hafundur aðstasð-
um sem mætavel gætu átt sér stað.
En þetta „venjulega” efni tekurá sig
„óvenjulega” stærð í meðförum
hans. Skáldskapur leikritsins er
speglun og umsköpun í senn, samof-
inn goðsögn eða dæmi af lífinu al-
mennt. Myndstef sem leikið er hvað
eftir annað safnar frásagnarefninu í
eina frumlikingu sem endanlega fel-
ur í sér boðskap verksins.
I fyrra atriði fjórða þáttar segir
Bragi viö Unni: „Kannski mistekst
Bókmenntir
Matthías Viðar
Sæmundsson
mér flest. En ég missi aldrei allt því
ég á iífið eftir til að þykja vænt um.
Þér þykir ekki vænt um það. Þess
vegna hefur þú misst ailt. örvænt-
ingin hefur tekið það og búiö til hehúti
inni í þér sem þú kemst ekki út úr.”
Vísast er það rétt aö tortíming sé
þeim búin sem ekki þykir vænt um
sjálfan sig og lífið, hann eyðileggi
sjálfan sig innan frá og leiði tor-
tímingu yfir umhverfi sitt. Sjálfsagt
— en óttalega er hið náttúraöa sak-
leysi sem höfundur stefnir gegn lífs-
firringunni rjómalegt. „Draumsjón
lífsins” birtist hjá honum i mynd
sakleysingja, blómálfs, sem minnir i
mörgu á fávita og skáldmenni stórra
bókmennta. Bragi er hreinn, saklaus
og klár svo jaðrar við fullkomnun.
Hann er dæmi um gálghangann sem
trúir á lífið i snörunni, ljósið góða í
svartnættinu sem umlykur hann.
Hann einn tekur ekki þátt í „felu-
leiknum” enda skrautlegur einsog
grasmaðkur á aö h'ta svo það þýddi
lítið.
Bragi er boðberi lífsmyndar sem
merking verksins felst endanlega í:
mannlegt líf er líkast blindri moldar-
veru sem í raun er fiðrildi og flýgur
einhvem daginn upp úr grasinu verði
hún ekki tröðkuð niður. Einkennileg
árátta margra nútímahöfunda sem
fjalla um nútímalegt borgarlif að
sækja ætíö lfkingaefni sitt og goð-
sagnir í náttúruna, ber það ekki
ákveðinn vott um uppgjöf? I sjálfu
sér er þessi rómantíska mynd
gamalkunn, benda má til dæmis á
þangið og fuglana i Helmþrá
Jóhanns Sigurjónssonar sem eins
konar hliðstæðu. — Þangið losnaði
hins vegar aldrei við upphaf sitt og
blæddi um síðir út í örvæntingarþrá!
Flugið varð aldrei annað en ósk.
Eins eru menn og verða "grasmaök-
ar” með fiðrildi í maganum. Draum-
ur um upprunalegt líf, trúnað og heil-
indi, færir þeim engan lokasigur i þvi
endalausa striði sem er lífið sjálft.
En án draumsins væri engin von og
fáumlíft. MVS
fyrstu áratugum aldarinnar, í heill-
andi mynd. Þessi tunnustafur, með
ævintýri heimsins vaxin í við sinn,
varð stafrófskver í höndum mynd-
skurðarmannsins, og er vafaiítið
eitthvert merkilegasta námsgagn
sem til er á Islandi, færi vafalaust
vel sem merki Námsgagnastofnunar
Islands.
Þessi þáttur Gunnars segir sögu
Guðmundar auðvitað aöeins á stikl-
um, en kannski sýnir hann þennan
verkamann í víngarði íslenskrar
Bókmenntir
Andrés Kristjánsson
alþýðumenningar í skýrara ljósi en
löng og nákvæmari ævisaga. Þvf
valda vængir skáldskapar.
Þriðji þáttur þessarar bókar heitir
Karlmenniö Guðný og skáldið á
Þröm. Þar lýsir „ástarsambandi”
kraftakonunnar Guðnýjar Magnús-
dóttur „sem gekk í karlmannsfötum
daglega við vinnu á sjó og landi, bar í
vasa sínum pontu úr nautshorni og
tók í nefið” og Magnúsar Hjaltason-
ar Ljósvíkings. Gunnar tekur þarna
smáskika af hinni miklu sögu og eyk-
ur við hana af eigin kynnum og vett-
vangsskoðun, skýrir línur hans og
yfirbragð svo að hann öölast nokkurt
sjálfstæði, einkum í því skyni að
Guðný og vildarhugur hennar til
skáldsins komi betur í ljós, og þá
stendur okkur fyrir hugarsjónum
merkileg og svipmikil kona með
sterkar mannlegar kenndir og heitan
hug og hendur.
Þá tekur við stuttur þáttur af
minnilegum atburði sem víöa hefur
verið frá sagt áður — komu Græn-
landsfarsins til Isafjaröar í ágúst
1925. Gildi hans þarna er helst það,
að þar segir sjónarvottur og þátttak-
andi í móttökunum frá og lýsir sam-
skiptunum með nákvæmni og skiln-
ingi.
Bókinni lýkur með þættinum Guða-
veigar lífga sálaryl. Þetta er saman-
tekt um brjóstbirtuna á nítjándu og
tuttugustu öldinni eins og hún kom i
ljós í söngvum, hjali og sagnaritun.
Þetta er lipurleg frásögn og tínt til
sitthvað til hýrgunar og brosa, en
auðvitað ekki reynt að segja alla sög-
una. Þátturinn er nokkuð lauslegur
og honum virðist ekki ætlað að
mynda samstæðu með sama hætti og
fyrri þáttunum.
Þessi bók Gunnars M. Magnúss er
læsileg vel og margt hnýsilegt tínt
til, en líklega er ofrausn að kalla
hana heimildaþætti um þjóölíf, eins
og gert er á kápu. Til þess skortir
könnunarsjónarmið. Þættirnir virð-
ast augsýnilega fremur skrifaðir til
þess að skemmta, en skýra auövitað
margt um leið og lýsa mörgu. Þetta
er umfram annað notaleg og
skemmtileg lesning þeim sem hafa
hug til liðinnar tíðar en vekur ekki
færri spurningar en hún svarar. I því
er skemmtun hennar kannski öðru
fremur fólgin.
Andrés Kristjánsson.
VIKUFERÐ TIL
6 Vinarborg, \ Takr
oln fegursta borg
í heimi, býður forþega
okker velkomna með mikilli N.
■ listahátið, Wiener Festwochen. Á þessari
hátið gefst tækifæri til að sjá Rigoletto, Ástardrykkinn, \
Sigaunabaróninn og My Fair Lady i Vinaróperunni, Svanavatnið, \
Romeo og Júlíu, o.fl. m^ð Bolshoi ballettinum rússneska, hlýða
é Vinardrengjakórinn flytja hámessu, saskja kammertónleika, sinfóníutónleika,
og margs konar leikhús, jassklúbba og kaffihús.
ÁSKRIFENDAÞJONUSTA DV
í samvinnu við Ferðaskrifstofuna Farandi
býður beint flug
til Vínarborgar 2. júní
á niðursettu verði fýrir áskrifendur DV.
VERÐ
KR. 11.160
Innifalið er flug,
gisting og morgunverður,
akstur til og frá flugvelli
í Vín og hálfs
dags skoðunarferð
um Vínarborg.
íslenskir fararstjórar.
Verðið gildir fyrir
DV-áskrifendur
eingöngu.
Takmarkað
sætarými.
NÁNARI
UPPLÝSINGAR:
ífarandi
OPIÐ í DAG
FRÁ9-4.
Vesturgötu 4 - sími: 17445.
Sérfræðingar í spennandi sumarleyfisferðum