Dagblaðið Vísir - DV - 08.12.1983, Blaðsíða 18

DV. FIMMTUDAGUR 8. DESEMBER1983.
víð
f sen
f .
BUeigendur —■
seljum efni tíl að þrifa bílinn, svo sem bón o. fí.,
sem nánast vinna sig sjálf, þú ert aðeins þátttak-
andi.
Leitaðu upplýsinga
Alsprautum, blettum og réttum bíla.
Sérhæfum okkur í að gera bíla söluhæfa.
Ef þú átt einn slíkan, komdu þá með
hann ímeðferð hjá ÁFERÐ.
Þú færð það margfa/t ti/baka.
Greiðsluskilmálar.
10% afsláttur af alsprautun
i desember og janúar.
ÁFERÐ H/F
Heildsala-smásala Funahöf öa 8. SÍMI 85930
Verð sem erfitt
er að trúa
— en er
samt rétt.
Baldwin
Orsel
2 borð
og pedall með
innibyggðum
skemmtara
Verð frá kr.
23.500-
STG. Verö
Opið frá
kl. 13-18
m Hljoötæraversiun
Æ PdimRS ÆRNh H-f1
-L- ÁRMÚLA38 —SÍMI 32845
Við erum ekki stærstir
en stærsti þáttur okkar
er persónuleg þjónustá
Drífa Skúladóttir.
Hún er einn starfsmanna okkar sem sér um
heimilistryggingar
og ökutækjatryggingar
og farangurstryggingar
og svo framvegis.
Hafðu samband við Drífu umtryggingu.
Það hefur kosti í för með sér að eiga viðskipti við lítið
tryggingafélag með persónulega þjónustu.
%
HAGTRYGGHVG HF
Suóurlandsbraut 10,105 Reykjavik, sími 85588.
TAKTU TR/GGINGU - EKKIÁHÆTTU
Menning Menning Menning
Fátt af einum
Fátt af einum.
Höfundur: Geirlaugur Magnússon.
Útgefandi: Skókprent, Reykjavik 1983.
Ekki veit ég hvort Geirlaugur beinir
tali sinu til gagnrýnenda þegar hann
gefur 5. bók sinni heitið Fátt af einum.
Víst gæti það veriö því að þótt Geir-
laugur hafi nú gefið út fimm ljóðabæk-
ur og birst hafi eftir hann ljóð og
þýðingar hefur fátt heyrst af einum á
þeim vettvangi sem fjallar um skáld
og yrkingar þeirra. Ekki veit ég hver
er ástæðan. Hugsanlega er hluta
skýringarinnar aö leita í því að Geir-
laugur hefur ekki róið á miö viður-
kenndra aflaforlaga ljóðabókamiö-
anna. Sumar bækur sínar hefur hann
gefið út sjálfur og þessi er útgefin af
Skákprentil
Hvað sem því h'ður er víst að taka
ber yrkingar Geirlaugs alvarlega og af
léttúð því það gerir hann sjálfur. Hann
hefur margt til að bera sem skáld sem
akkur er í og sumt fágætt.
Bókmenntir
Bergþóra Gísladóttir
Reynsluheimur Geirlaugs
Ljóö Geirlaugs segja frá sérstakri
reynslu hans. Og það getur verið jafn-
forvitnilegt fyrir þá sem að einhverju
leyti deila þeirri reynslu með honum
og hina að kynnast þeirri veröld sem
skáldskapur Geirlaugs dafnar í. Hinir
fyrmefndu eiga ef til vill einhverjum
erindum þar ólokiö. Hinir síðamefndu
þurfa á þvi að halda til að vera betur
undir það búnir að skilja meöbræöur
sína (og kannski meðsystur.) Geir-
laugur hrærist í útjaöri sléttunnar
miklu sem róttæklingar sjötta ára-
tugarins tjölduöu á. Of skáldlegur til
að vera róttækur á þann máta er þá
átti við og of róttækur til að vera eigin-
legt skáld. Mörg ljóða hans lýsa vist-
inni í þessum tjaldbúðum.
Geirlaugur er í skáldskap sínum í
senn leitandi að sjálfum sér og orðum
og formum til að segja það sem er ill-
segjanlegt vegna þess aö það er
kannski frekar grunur en vissa. Mikið
Sígildar
unglingabækur
Vaia og Dóra, saga fyrir börn og unglinga.
Höfundur: Ragnheiöur Jónsdóttir.
Útgefandi: löunn, Reykjavík 1983.
Bókaforiagiö Iðunn hefur nú um
nokkurra ára skeið sent frá sér
endurútgáfu á bókaflokki Ragn-
heiðar Jónsdóttur um þær stöllur
Dóru og Völu. Bókin í ár heitir ein-
mitt Vala og Dóra. Þar sem í hlut á
einn af okkar allra fremstu bama-
bókahöfundum, langar mig að f jalla
Utillega um bækumar og höfund
þeirra ef verða mætti til upprifjunar
fyrir þá, sem eins og ég lásu bækum-
ar sem böm og til fróðleiks fyrir hina
sem yngri em og eru nú að kynnast
þeim í fyrsta skipti.
Ragnheiöur Jónsdóttir (fædd 1895
og dáin 1967) skrifaöi skáldsögur
fyrir böm og unglinga auk leikrita og
smásagna. Eftir hana Uggja einnig
verk ætluö fullorðnum.
Bækumar um Völu og Dóru greina
frá lífinu í Reykjavík um og eftir
stríð. Þær eru samtímasögur sem
lýsa umhverfi og viöhorfum síns
tíma. Og þær gera meira en að lýsa
því að þær taka til umfjöUunar ýmis
brennandi mál samtíöarinnar svo
sem fátækt og það misrétti sem af
henni leiðir. Sérstaklega er henni
hugleikið að fjaUa um þaö ranglæti
sem felst í misjafnri aðstöðu bama
til náms og mennta. Bækur Ragn-
heiðar eru því á sinn hátt virkt inn-
legg í þjóðmálaumræðuna og það er
augljóst hverjir eiga samúð höfund-
ar.
Þroskasaga ungra stúlkna
Bókaflokkurinn um Dóru og Völu
og vandamenn þeirra hefur aö
geyma 8 bækur. Sex eru sagöar frá
sjónarhóU Dóru og tvær frá sjónar-
hóU Völu. Lesandinn fær að fylgjast
með uppvexti þeirra, við leik og
störf.
' Ragnheiður karni vel að nýta sér
þá eiginleika sem frásagnarmáti
bókaflokks býður upp á. Persónur
hennar þroskast með hverri bók, rétt
eins og maður getur ímyndað sér að
eigi sér stað meö lesandann. Aðal-
persónurnar Vala og Dóra búa við
ólík kjör. Dóra er sólskinsbarn. Hún
er einkabam vel stæðra foreldra,
heilbrigð, glöð og kraftmikil stúlka.
Og það sem mestu máU skiptir á hún
tU aö bera heUbrigt verömætamat,
þrátt fyrir aUt dekrið og drambiö,
sem hún elst upp við. Foreldrar Dóru
eru ekki óUk Arlandshjónunum í
Atómstöð Halldórs Laxness. Pabb-
inn athafnamaöur, sem græöir m.a.
á stríðinu en stendur á vissan hátt
föstum fótum í tilverunni varðandi
veigamikil atriöi. Móöir hennar er
aftur á móti raunveruleikafirrt kona
sem á sér ekki annan tilgang með h'f-
inu en að njóta ávaxtanna af ,,dugn-
aði” bónda síns. Hún er snobbuö,
smámunasöm og upptekin af sjálfri
sér.
Kjölfestan í uppeldi Dóm er föður-
amma hennar sem býr á heimiUnu.
Hún hefur ekki sagt skUið við
verðmætamat bernsku sinnar en það
dugir henni.
Vala býr við óh'kar aðstæður. For-
eldrar hennar eru fátækt verkafólk.
Omegð þeirra vex með hverju árinu
sem Uður. Sagan gerist á þeim tíma
Bókmenntir
Bergþóra Gísladóttir
Ragnheiður Jónsdóttlr.
þegar enn var talað um heiðarlega
fátækt. Viðhorfin gagnvart fátækt
voru þannig önnur en nú. Enda birt-
ist hún sjónum manna á annan máta.
Eitt dæmi úr bókinni Vala sýnir
okkur þetta glögglega. Þar segir frá
því þegar Helga gamla nágranni
Völu hittir hana í fiskbúöinni.
HeimUi Völu er bjargarlaust og hún
hafði hugsað sér að biðja fisksalann
um lán en kjarkinn brestur þegar á á
aðherða. (bls. 11)
— Eg hef enga aura, segir Vala
kjökrandi.
— Hefurðu enga aura, vesUngur-
inn, segir Helga og opnar budduna
sína.
— O, farðu með brönduna, hróið
mitt, segir Einar gamU.
— Eg þekki upphafiö á þér. For-
eldrar þínir eru sómafólk, og ég var
með honum afa þínum tíu vertíðir á
skútu. Það var nú karl í krapinu á
þeim dögum og er reyndar enn. Og
þá er ekki að tvUa handbragðið,
hreinasta dægrastytting að rölta upp
í holt og líta á steinana hjá honum.
Og Einar gamli heldur áfram aö
tala á meöan hann stingur vírnum í
gegnum augun á þorskinum.
— Þurrkaðu af þér skælurnar, rýj-
an mín, segir Helga á heimleiðinni.
Heiðarleg fátækt er ekki neitt til aö
skammast sín fyrir. En ekki þar
fyrir, það er oft erfitt að hafa litið
handa á mUli.
Og Helga gamla heldur áfram að
rausa um dýrtíð og atvinnuleysi,
alveg þangaö til þær koma heim að
dyrum.”
En tímamir hafa breyst. I vel-
ferðarþjóðfélagi nútímans er það
látið heita svo að enginn þurfi að líða
skort sökum fátæktar. Af því leiðir
að ef einhver nú engu að síður líður
skort hlýtur eitthvað athugavert að
vera við hann sjálfan. Ráðstafanirn-
ar sem samfélagið gerir eru eftir
því. I stað ölmustugjafa krepputím-
ans kemur persónuleg og lærð ráð-
gjöf. Þar sem velferðin hrekkur ekki
til taka félagsráðgjafar, sálfræðing-
ar, læknar og fleiri og fleiri við. En
fólkiö hennar Völu veit ekki hvaö vel-
ferð er. Fátæklingar þess tíma trúa
því statt og stööugt að bættur efna-
hagur og réttlæti sé aUt sem þarf.
Þótt aöalpersónur sögunnar til-
heyri tveim svo gjörólíkum heimum,
er ekki hægt að segja að höfundur
geri upp á mUli þeirra. Ragnheiður
málar ekki svarthvítar myndir af
andstæðum lífskjörum og þaðan af
síður af manneskjum. Hún predikar
ekki. TU þess er hún of mikUl kennari
og sannur uppalandi. Hún veit
hvemig best er að fá fólk til að opna
hug sinn fyrir sannleika þótt erfiður
sé. Fólk verður einfaldlega að fá að
uppgötva hann sjálft. En þaö skiptir
máli hvemig hlutirnir eru sagðir og
hver segir þá. I bókaflokki Ragn-
heiðar er það oftast Dóra sem miölar
vitneskju um misréttið í samfé-
laginu. Og hún gerir það á þann hátt
að ekki verður á móti mælt. Athuga-
semdir hennar virðast hrjóta um-
hugsunarlaust og þeim er aldrei
fylgt eftir eða reynt að draga af þeim
einhvem stóra-lærdóm. Slíkt lætur
hún lesandanum eftir.
Samtíð verður saga
Breytingar á högum Islendinga
hafa verið svo örar síöustu áratugina
að það sem var samtímalýsing fyrir
nokkrum áratugum verður eins og
fjarlæg aldarfarslýsing í augum
þeirra sem yngri em. Það er augljóst
að bækur Ragnheiðar Jónsdóttur
snerta böm á annan hátt en þær
gerðu fyrir u.þ.b. 30 árum. En ég er
nokkuö sannfærö um aö þær snerta
og það er kannski það sem mestu
máli skiptir í sambandi við bók-
menntir.