Dagblaðið Vísir - DV - 02.01.1984, Blaðsíða 10

10
DV. MÁNUDAGUR2. JANUAR1984.
(Jtlönd Útlönd Útlönd Útlönd
Umsjón: Herdís Þorgeirsdóttir
Vonir um slökun spennu
milli austurs og vesturs eru
bundnar við Stokkhólm
Eins og sakir standa nú er ríkjum
Evrópu gert skylt aö gera viövart
um heræfingar ef fjöldi þátttakenda
fer yfir 25 þúsund manns þótt þeim
sé þaö í sjálfsvald sett hverjum og
hvort þau bjóða fulltrúum annarra
ríkja að vera viðstaddir slíkar æfing-
ar. Sovétríkin hafa t.d. aöeins boöiö
fulltrúum annarra Varsjárbanda-
lagsríkja þótt ýmsir innan NATO
telji aö sovésk stjórnvöld séu aö
veröa samvinnuþýðari á þessu sviöi.
Sérfræöingar NATO munu æskja
þess á fyrirhugaðri ráöstefnu í
Stokkhólmi aö þriggja vikna fyrir-
varinn sem nú er í gildi varöandi her-
æfingar veröi lengdur sem og aö nán-
ari upplýsingar veröi veittar um eöli
heræfinganna, um fjölda hermanna
og aö árleg áætlun um heræfingar
veröi birt. Þá vilja sérfræöingar á
vegum NATO aö skiptst veröi á
upplýsingum um gerö og uppbygg-
ingu herafla í Evrópu. Markmiöiö er
aö fá betri yfirsýn yfir allar hernaö-
araðgeröir til aö draga úr áhættu
sem gæti falist í mistúlkun á vissum
aögeröum. Meö þessu móti á að vera
hægt aö glöggva sig á skyndilegum
eöa óeðlilegum hernaðaraðgerðum
eins og einn sérfræöinga NATO orð-
aöi þaö: Sami sérfræðingur sagöi aö
ef þessar æskilegu breytingar yrðu
aöveruleika væri hægtaökoma í veg
fyrir aö Sovétríkin noti stuttan fyrir-
vara fyrir heræfingar og veki ugg
meðal NATO ríkja eins og þegar
spennuástandiö var sem mest í Pól-
landi áriö 1981.
Hlutur óháðra ríkja og hlutlausra
ríkja á Stokkhólmsráöstefnunni er
nokkuö stór spuming. Oft hafa þessi
ríki stutt kröfur aöildarríkja
Atlantshafsríkjanna um mannrétt-
indi eins og kom fram á Madrid ráð-
stefnunni. Ymsir óttast þó að þessi
ríki kunni nú aö snúast fremur á
sveif meö málstaö austurblokkarinn-
ar á Stokkhólmsráöstefnunni. Bæði
stjórnvöld í Svíþjóö og Finnlandi
hafa lýst yfir stuöningi viö hugmynd-
ir um kjarnorkuvopnalaus svæöi
sem eru í trássi við stefnu N ATO.
Varðandi eflingu trausts hafa full-
trúar NATO lagt á það ríka áherslu
aö meö því aö auka möguleika eft-
irlits væri ekki veriö aö bjóöa njósn-
um heim og bæri aö varast þaö aö
sannanlegar aögeröir bæru keim af
leyniþjónustuaögerðum. Hins vegar
hefur veriö bent á aö með eflingu
sannanlegra aðgeröa væri búið aö
opna ákveðna möguleika fyrir and-
stæöinginn en hins vegar er rétt aö
benda á aö þaö eru sömu möguleikar
og NATO hefur gagnvart andstæö-
ingnum.
Yfirmaður sendinefndar Banda-
rikjastjórnar á fyrirhugaöri ráö-
stefnu, James Goodby, sagði nýlega
aö hann byggist viö þó nokkrum
árangri á ráöstefnunni vegna þess aö
ekki eru gerðar kröfur á hendur
Sovétríkjunum um aö þau fjarlægi
herafla, endurskipuleggi eöa breyti
staðsetningu þeirra.
A hinn bóginn gera tillögur NATO
þá kröfu á hendur Sovétrikjunum aö
þau svipti aöeins blæjunni frá leynd-
ardómum hermála sinna. En meö til-
liti til stjórnmálalegs ástands í
Sovétríkjunum nú um þessi áramót
og jafnframt meö tilliti til þáttar
yfirmanna hersins í pólitiskri
ákvaröanatöku gæti slíkt veriö tii
einum of mikils mælst.
um aögeröir til aö efla traust, sem
væru raunhæfar út frá herfræöilegu
sjónarmiði, þ.e. sannanlegar aö-
gerðir.
Fulltrúar NATO hafa lýst því yfir
aö aöildarríki NATO muni koma meö
tilboð um aö ríki veröi skyldug til aö
tilkynna heræfingar og hernaöaraö-
geröir fyrirfram ef um tólf þúsund
eöa fleiri hermenn er aö ræöa og
bjóöa fulltrúum Varsjárbandalags-
ríkjanna að vera viöstaddir slikar
æfingar.
Alger þögn rikir nú i samskiptum
stórveldanna eftir aö viðræöumum
niðurskurð á heföbundnum herafla
Atlantshafsbandalagsins og Varsjár-
bandalagsins lauk fyrir skömmu en
þær hafa staöið yfir í tíu ár og óvíst er
hvenær þær verða teknar upp aftur.
Fulltrúar NATO fóru fram á það viö
Sovétmenn sem eru i forsvari fyrir
Varsjárbandalagsríki í þcssum viö-
ræöum að þráöurinn yröi tekinn upp
aftur í næsta mánuöi en Sovétmenn
hafa engusvaraö.
Viöræöunum um niðurskurð á hefö-
bundnum herafla (MBFR-viö-
ræðumarl lauk viku eftir aöSTART-
viöræöum stói-veldanna um lang-
dræg kjarnorkuvopn var slitiö i
desember en START var slitiö þrem-
ur vikum eftir aö Sovétmenn gengu á
brott frá samningaborðinu í Genf um
meðaldræg kjarnorkuvopn. Þótt slit-
in á MBFR viöræöunum geti vart tal-
ist eins mikilvæg og slitin á viöræö-
um um kjarnorkuvopn stórveldanna
inarka þau engu aö síöur timamót í
þá veru aö engar afvopnunarviöræö-
ur eiga sér stað nú. Því binda margir
vonir viö aö stórveldin taki þráöinn
upp aftur á fyrirhugaðri ráðstefnu
25 rikja í Stokkhólmi sem á að hefj-
ast þann 17. janúar nk. Ráðstefnan á
aö fjalla um aðgerðir til aö byggja
upp gagnkvæmt traust og öryggi og
stuðla aö afvopnun í EvPópu. Megin-
markmiðið er aö sjálfsögöu slökun
spennu í samskiptum austurs og
vesturs.
Samskipti stórveldanna tveggja
hafa sjaldan veriö í eins mikilli lægö
og nú þegar áriö 1984 gengur í garð.
Því beinast sjónir manna mjög að
fyrirhugaöri Stokkhólmsráöstefnu
þótt sovésk stjórnvöld hafi þegar lýst
því yfir aö vegna eindrægni NATO í
framkvæmd ákvörðunarinnar um
staðsetningu meðaldrægra kjarn-
orkuvopna í Vestur-Evrópu muni
þau grípa til mótaðgerða. Auk þess
sem sovésk stjórnvöld hafa lýst því
yfir að þau muni taka sinn tíma í aö
endurskoða utanríkis- og öryggismál
sín og móta herfræöilega stefnu á
þeim grundvelli. En utanríkisráð-
herrar NATO rikjanna hafa ákveðiö
aö vera viöstaddir opnun ráöstefn-
unnar í Stokkhólmi til aö undirstrika
þá ósk aðila Atlantshafsbandalags-
ins aö afvopnunarviöræður geti haf-
ist aö nýju og hafa hvatt utanríkis-
ráðherra ríkja Varsjárbandalagsins
til aö gera slíkt hiö sama.
Utanríkisráðherra Vestur-Þýska-
lands, Hans Dietrich Genscher,
hvatti Andrei Gromyko, utanrikis-
ráöherra Sovétríkjanna, til aö vera
viö opnun ráöstefnunnar og bendir
allt til þess samkvæmt nýjustu frétt-
um að Gromyko láti veröa af því aö
mæta. Þá hafa talsmenn stjómvalda
annarra ríkja Varsjárbandalagsins
lýst yfir áhuga á aö mæta.
Þó hafa heyrst raddir úr rööum
fulltrúa NATO sem lýst hafa yfir ótta
um aö Sovétmenn muni á fyrstu dög-
um ráðstefnunnar nota tímann í
áróöur gegn endurnýjun kjarnorku-
vopna NATO í Vestur-Evrópu. Þaö
má vel búast viö því að Varsjár-
bandalagsríkin komi fram meö til-
boö á borö viö samþykkt um að veröa
ekki fyrri til að gera árás, yfirlýs-
ingu um að veröa ekki fyrri til aö
beita kjamorkuvopnum, tillögur um
kjarnorkuvopnalaus svæði og fryst-
ingu á uppsetningu nýju kjamorku-
Sovéskir hermenn í bardagastöðu á heræf ingum.
Bandarískir hermenn á heræfingu.
eldflauganna í Evrópu. Þetta telja
ýmsir fulltrúar NATO aö muni aö-
eins tefja fyrir raunhæfum aögerö-
um til aö leysa vandann því hér sé
aðeins um sígilt málskrúö Sovétfor-
ystunnaraöræöa.
Sérfræðingar á vegum NATO eru
þessa dagana aö leggja síöustu hönd
á þau tilboö sem NATO mun setja
fram á umræddri ráöstefnu og eru
þau m.a. fólgin í tillögum um aö auð-
veldara veröi aö spá fyrir um
hugsanlegar fyrirætlanir og hern-
aðaraðgeröir austurblokkarinnar.
Yfirskrift Stokkhólmsráöstefn-
unnar er aö hún fjalli um aðgerðir til
að efla traust og öryggi og stuðla aö
afvopnun í Evrópu en það liggur
engu að síður ljóst fyrir að þátttöku-
aðilar, þ.e. Bandaríkin, Kanada og
öll ríki Evrópu (nema Albanía) muni
ekki ræöa afvopnun fyrr en 1986 í
fyrsta lagi. A Madrid ráöstefnunni
um öryggismál var ákveöið að á
fyrstu hlutumfyrirhugaðrar Stokk-
hólmsráðstefnu yrði eingöngu fjaliað