Dagblaðið Vísir - DV - 07.02.1984, Blaðsíða 12

12
DV. ÞRIÐJUDAGUR 7. FEBRUAR1984.
Frjálst.óhád dagblað
Utgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaöur og útgáfustióri: SVEINN R. EYJÓLFSSON.
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON.
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM.
Aóstoðarritstjóri: HAUKUR HELGASON.
Fréttastjórar: JÓNAS HARALDSSON og ÓSKAR MAGNUSSON.
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÖLFUR P. STEINSSON.
Ritstjórn: SÍDUMÚLA 12—14. SÍMI 86611. Auglýsingar: SÍÐUMÚLA 33. SÍMI 27022.
Afgreiósla, áskriftir, smáauglýsingar, skrifstofa: PVERHOLTI 11. SÍMI 27022.
Sími ritstjórnar: 86611.
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð: HILMIR HF., SÍÐUMÚLA 12. Prentun:
Árvakur hf„ Skeifunni 19.
Áskriftarverö á mánuði 250 kr. Verð í lausasölu 22 kr.
Helgarblað25kr.
Grínistar verölaunaðir
Helzti kostur aflakvótastefnunnar er, að hagsmuna-
aðilar eru í stórum dráttum fylgjandi henni og báðu raun-
ar um hana. Þess vegna má búast við, að þeir styðji hana
í verki og að afli haldist innan skynsamlegra marka.
Einnig má búast við, að aflakvótastefnan lækki út-
gerðarkostnað. Hún gefur útgerðarmönnum svigrúm til
að draga úr olíunotkun og halda öðrum sóknarkostnaði í
lágmarki. Þessi kostur er þjóðhagslega mikilvægur.
Loks fylgir stefnunni, að leyfilegt er að auka enn hag-
kvæmnina með því aö færa kvóta milli skipa. Sjávarút-
vegsnefndir alþingis hafa þó dregið úr þessum kosti með
því að setja skorður við flutningi kvóta milli verstöðva.
Þrátt fyrir hina ýmsu kosti er aflakvótastefnan engin
himnasending. Hún eykur hættuna á, að smáfiski verði
kastað í sjóinn til að nýta aflamarkið betur. Og hún eykur
hættuna á, að fiski verði smyglað framhjá vigtun og þar
með framhjá kvóta.
En reynslan sýnir líka, að skipulagning vandamála er
alltaf tvíeggjuð. Við tilfæringar á borö við aflakvóta eru
ný vandamál búin til um leið og önnur eru leyst. Og þetta
gerist því fremur sem meira er kippt úr sambandi
markaðslögmálum.
Til dæmis virðist mönnum hætta til að gleyma, hver er
hinn raunverulegi vandi, sem varð tilefni aflakvótastefn-
unnar. Fiskiskipaflotinn var orðinn of stór í hlutfalli við
þann afla, sem óhætt er að taka úr fiskistofnunum.
Þann vanda mátti leysa með því að skipuleggja hann
ekki, heldur láta hann í friði. Vandann mátti leysa með
því að leyfa útgerð mestu vanskilaskipanna að verða
gjaldþrota, svo sem tíökast í flestum öðrum atvinnu-
vegum.
Af minni togurunum er rúmlega helmingurinn annað-
hvort utan sjóðakerfis, í fullum skilum við það eða
næstum því í fullum skilum. Þá eru eftir 38 skip. Af þeim
eru svo aftur átta, sem skulda helming allra vanskilanna.
Þetta eru skipin, sem hafa verið smíðuð innanlands á
síðustu þremur árum. Þeim hefur verið bætt við flotann,
þótt öllum hafi verið ljóst í að minnsta kosti sex ár, að
flotinn væri of stór og að nýju skipin mundu ekki bera sig.
Ábyrgðina bera stjórnmálamennirnir, Fiskveiðasjóður
og útgerö þessara skipa. Stjórnmálamenn verða ekki
dregnir til ábyrgðar frekar en endranær. Og allra sízt
verða sjávarútvegsráðherrar Framsóknarflokksins
gerðir ábyrgir!
„Þetta hefur lengi verið glórulaust dæmi,” sagði einn
þessara útgeröarmanna í blaðaviðtali um daginn. Slík
glórulaus dæmi eiga auðvitað að fá að eiga sína eðlilegu
og heilbrigðu niðurstöðu í formi gjaldþrots.
Fiskveiðasjóði er þetta tapað fé. Eitt skipið skuldar
sjóðinum hærri upphæð en sem nemur tryggingarverð-
mæti þess. En það er líka ósköp eðlilegt, að glórulaus
lánastefna leiði til tjóns fyrir þennan lánveitanda eins og
aðra.
I stað þess að fara þessa leið, sem tíðkast í venjulegu
atvinnulífi, eru sjávarútvegsráðherra og aðrir stjórn-
máíamenn að gamna sér við að gefa hinum glórulausu
eftir skuldirnar að meira eða minna leyti, — verðlauna
skussana.
Afleiðingin verður, að útgerð grínistanna leggst ekki
niður. Hún mun áfram standa í vegi heilbrigðrar út-
gerðar, sem getur staðið í skilum. Hún mun áfram koma í
veg fyrir meiri nýtingu skipa, senti standa undir sér. «
Þannig nær aflakvótastefnan ekki tilgangi sínum.
Jónas Kristjánsson
Varist
eftirlíkingar
— Stóru veöri stýrir þú, sagöi gamli
skipstjórinn og veöragnýrinn yfir-
gnæfði hljóöiö, því hann haföi snúist í
vestrið. Það sást ekki út úr augum fyr-
ir skafrenningi og ofankomu, því
veöurguðirnir fyrir sunnan eru aftur
byr jaðir aö skemmta sér um helgar.
Þaö kyngdi niður snjó, og þeir í
kaupfélaginu sögðu aö hann ætti vist
ekki aö háma upp fyren undir morgun,
eða næsta dag, sem reyndist rétt. Hann
var þá hættur að snjóa og suöurlág-
lendið var allt ein fannbreiða, eins og
gjarnan er höfö á jólakortum. Og hann
var dottinn í logn aftur. En einkenni-
legt var aö horfa til sjávar. Þar var
enga ljósglætu aö sjá þótt komin væri
vetrarvertíð, ef vertíð skyldi kalla, því
hvorki var komið fiskverð, eða fiskur,
þótt menn væru komnir að keipum sín-
um. Togararnir eru þó farnir út og
vinnan byrjuð í frystihúsunum, flest-
umaðminnsta kosti.
Það var dauöaþögn í þorpinu, þegar
ég leit út skömmu fyrir birtingu, og
virti fyrir mér vetrarríkiö, og ijósm í
þorpunum og á sveitabæjunum, tindr-
uðu í frostinu.
Já, Island er nú einkennilegt land.
Offramleiðsla í landbúnaði, en ördeyða
á sjónum, eða á miðunum. Og orð eins
og aflamark, sóknarmörk og tal um
aflakvóta, yfirgnæfir það tal, sem áður
fylgdi vetrarvertíðinni, sumsé hvort
vertíðin yrði vond, eða góð, því undir
því áttu menn hamingju sína og hag,
sem og þjóðin, er þá mældi alvöru sína
og munaö í fiskprisum, afla og grasi,
öðru fremur.
Ullarrörín dýrmætu
Allmörg mál voru rædd um helgina.
Þótt stjórnarstefnan sé klár, kvisast
margt út, og fyrir kemur að ýmsar
afturgálgafréttir úr stjórnkerfinu
reynast réttar, því oft er í holti heyr-
andi nær, — eða eins og nú mun sagt:
Oft er í tréholti heyrandi nær.
Menn ræddu um aflakvótann,
„Þriðja skákmót Búnaðarbankans” og
um sölu ríkiseigna og um ull.
Mesta athygli mina, vakti að nú mun
ákveðið að leggja niður Tilraunastöð-
ina á Reykhólum, en þar munu hafa
verið framdar tilraunir með ullarfé.
Sumsé aö koma betra lagi á reyfi sauð-
kindarinnar. Isienska ullin mun vera
merkilegri en önnur ull í heiminum,
því til skamms tíma hefur því verið
haldið fram að hvert hár, eða ullarhár,
væri holt að innan; væri einskonar rör,
og því væru íslenskar ullarflíkur hlýrri
:en aðrar flíkur úr ull, og menn höfðu
uppi ýmsar spakar kenningar um þaö
föðurland, sem menn gengu i hér að
vetrarlagi, og um vaxandi gengi ís-
lensku ullarinnar á erlendum mörkuð-
um. Og þá gjaman vitnaö til þeirra
miklu rörlagninga, er menn nú nefna
ullariðnað til útflutnings, en forsenda
þeirrar framleiðslugreinar er að sjálf-
sögðu íslenska ullin, sem er í sjálfu sér
rökrétt. Og á stundum verða menn
reiðir í blöðunum, þegar fréttist um út-
lendar „eftirlíkingar” af íslenskum
ullarvörum, sem þá eru framleiddar í
Asíu, eða á öðrum láglaunasvæðum ut-
an Islands, og seldar sem íslensk ull.
Miklar ullarverksmiðjur eru nefni-
lega starfandi á Islandi núna. Ber þar
hæst „Vélamar” á Akureyri, eða verk-
smiðjur Sambandsins og Kaupfélags
Eyfirðinga og Alafoss, en auk þess
starfa mörg önnur fyrirtæki í grein-
inni. Eiga hamingju sína sumsé undir
hinu hola hári íslensku uilarinnar, þar
sem ekkert viröist vera að varast ann-
að en eftirlíkinguna, eins og það heitir
á auglýsingamáli.
En þótt íslenska ullin sé mikið rör,
þannig séö, er það ekki andskotalaust
með öllu, að búa til slíka ull, eða aö
stunda ullariönaö og gæmsútun, eða
með öðmm oröum þær iðngreinar er
tengjast sauökindinni, því sá böggull
fylgir nefnilega skammrifi, að til þess
að fá íslenska ull og gærur, þá þarf á
sauöfé að halda, en til þess aö unnt sé
að standa undir þessari þörf, þá verður
offramleiðsla á dilkakjöti, sem nemur
um 3—4000 tonnum á ári.
JÓNAS
GUÐMUNDSSON
RITHÖFUNDUR
Og það er þama, sem óhamingjan
byrjar, því þetta kjöt verður nánast að
gefa til útlanda, því það selst aðeins
fyrir 40—60% af kostnaðarverði.
Afgangurinn veröur því að koma með
útflutningsuppbótum, er nema hundr-
uðum milljóna króna á ári hverju. Við
verðum sumsé að rækta fé til að fá hrá-
efni til þeirrar iðnvæðingar er á allt
sitt undir sauðkindinni. Reiknast mér
svo til, að nú um stundir sé óhjákvæmi-
legt að hafa um 300 þúsund kindur á
fjalli, aukalega, til þess að viss ham-
ingja geti þróast í útflutningi á ullar-
og skinnavöru, og miðar maöur þá
við rétt magn af dilkakjöti, eða hæfi-
legt magn til heimabrúks. Ef slát-
urkostnaðurinn einn er reiknaður af
þessu aukafé, þá mun hann nema um
180 milljónum króna — og á það leggj-
ast svo útflutningsbætumar á ketið,
sem nema hundruðum milljóna. Af
þessu sést, að það kostar nú sitt að
hafa hola ull, að ekki sé nú meira sagt,
og því h'tt skiljanlegt, hvers vegna ver-
ið er nú að leggja niður eina tilrauna-
búið í landinu, er fæst við ullarframa
sauðkindarinnar
Hvaðan kemur „ís/enska"
ullin?
Ja, spyr sá sem ekki veit. Viö laus-
lega könnun á þessu máh, kemur þó
margt einkennilegt í ljós. Mér hefur
verið sagt að ullartekja innanlands,
hafi á árinu 1982 numið um 1400 tonn-
um. Þar af munu 600 tonn vera flutt án
vinnslu til útlanda, aðallega til Skot-
lands og Bretlands. Þá er talsvert flutt
út af hespulopa, eða garni. Töluvert er
Mka flutt út af söltuðum gærum og for-
sútuðum, en síðarnefnda aðferöin mun
nánast vera klipping og fúavöm. Sölt-
uðu gærurnar og hinar forsútuðu fara
í erlendar framleiðslustöðvar er búa
svo til samkeppnisvörur við íslenskan
ullar- og skinnaiönað.
En hvað þá með hina holu ull, sem
hvergi finnst nema á Islandi? Mér
skilst aö við notum nú um 2300 tonn af
ull til aö prjóna úr hér heima. Það er
því Ijóst, að þau 800 tonn af holull, sem
eftir verða í landinu, hrökkva skammt.
Og hvemig er svo sá þáttur málsins
leystur. Það er gjört með því að flytja
inn um 1300 tonn af ástralskri ull til
Islands, en sjóléiöin til Ástrahu tekur
um 45 daga. Og með þessum undur-
samlega hætti er unnt aö framleiða ís-
lenskar uUarvörur í stórum stíl, þann-
ig að menn í útlöndum geta varast
eftirUkingar. Geta treyst því að hvert
hár sé holt að innan, sem er og verður
aðalkostur íslensku uUarinnar.
Að þessum upplýsingum fengnum,
þá hljótum við hér á samlagssvæðinu
aö spyrja. Svarar þetta kostnaöi? Væri
ekki betra að fækka fé bænda í ofbeit-
inni, og hætta að framleiða 3 —4000
tonn af óseljanlegu keti tU að tryggja
ullar og skinnaiönaöinn?Viö gætum þá
hætt útflutningi á söltuðum og fúavörð-
um gærum. Hætt útflutningi á óunninni
uU — og losnað við niðurgreiðslur á því
dhkakjöti fáránleikans, sem þjóðin
verður nú að borga með stórar upp-
hæðir í sláturkostnaði og útflutnings-
bætur, þar sem það liggur fyrir að
núna kemur íslenska uUin frá Ástralíu
hvort eð er, og að aöeins 30—40% af
þeirri ull, sem við notum í nafni hinna
holu gæða, kemur af íslensku sauöfé.
Og maður spyr sig: Er ekki þörf á
stefnubreytingu þama? Það er til
dæmis vitað, aö víða um land stunda
menn sauðf járrækt, þar sem annar bú-
skapur væri hentugri.
Nefni ég tU að mynda Hornafjörð,
þar sem bændur vilja heldur vera með
fé en kýr, þótt mjólkurskortur sé, því
með því móti eiga þeir auðveldara með
að vinna í frystihúsinu og í sildinni á
haustin. Eru þá lausir við mjaltir og
missa aukinheldur ekki af sláturgróða
og af öörum miklum hlunnindum.
Ekki má þó skUja þessi orð þannig,
að Homfirðingar séu einir um þetta,
eða að þeir séu að spUa á kerfið.
En eins og menn sem kaupa íslensk-
ar uUarvörur í útlöndum, eru hvattir
til þess að varast eftirUkingar, virðist
okkur á suðurláglendinu að kominn sé
tími til þess að varast eftirUkingar í
búskap Uka. Sumsé aö meöan
sauðkindin er einkum á gjöf í ríkisjöt-
unni, fremur en í fjárhúsjötunni, að þá
verði reynt aö fækka fé, einkum þar
sem þessi mikla sauðfjárrækt gengur
í engum takti við ullar- og skinnaverk-
smiðjur landsins, eöa framleiðsluiðnað
landbúnaðarins, eins og það mun nefnt
á stórum stundum.
Sunnudagurinn vaknaði seint í vest-
an. Og hann hafði hámað upp, þótt
skýjaflotar sigldu fyrir landi og Arnar-
nesheiðin og vegh- í BreiðholtsjökU
væru víst iUa færir, nema vel búnum
bUum.
Jónas Guðmundsson,
rithöfundur.