Dagblaðið Vísir - DV - 08.03.1984, Blaðsíða 13

^©VÆíMMraBM0ft1!'Míís'{§k
vitar halla undir flatt og vita ekkert
hvaöan á sig stendur veðriö. Svo
lengi er búið að heilaþvo okkur meö
hóli um ágæti norrænna þjóöa og
norrænnar samvinnu aö þeir veröa
sem klumsa yfir ósköpunum.
Gleymd er nú menningarhelgin,
gleymdur er óttinn viö einhliöa
erlendan áróöur. Menningarforystan
sver að nýju hollustueiöa. Sex skulu
sjónvarpsstundir vera í staö haf-
skipa, afnotagjöld skulu uppgefast,
norskur höfundarréttur hiö sama,
vér skulum hafa þann sama besta
rétt til gláps á sjónvarpsefni sem
Norömenn sjálfir, hnöttinn viljum
vér yfir oss hafa meöan hann heldur
trúnað við yður en frið viö oss og vér
og arfar vorir skulum horfa eftir
mætti á skíðagöngur og gamal-
mennaleikfimi ásamt umræöuþætti
um trúmál í norskum afdölum.
Miklir vinir vorir?
En hvaö ber til aö þetta gerist?
Líklega er ein meginorsökin sú, sem
ég minntist á áöan, að búiö er aö
heilaþvo okkur svo gjörsamlega með
áróöri um ágæti hins norræna sam-
starfs og norrænnar samvinnu aö
engin glóra kemst aö hjá okkur þeg-
ar hún er annars vegar.
Nú má enginn ætla aö ég telji sam-
skipti okkar viö grannþjóöir okkar á
Norðurlöndum af hinu illa. Viö höf-
um vissulega oft haft af þeim not,
bæöií bráöoglengd.
Hinu megum við aldrei gleyma að
þær eru aðrar þjóðir, hafa annarra
hagsmuna aö gæta og hafa oft á
tíðum önnur viðhorf til mála.
Einkum og sér í lagi geta hags-
munir okkar og Norömanna rekist á.
Þeir eru einhverjir skæðustu keppi-
nautar okkar á viöskiptasviöinu og
hafa oft beitt okkur þar ljótum
hrekkjum. Þeir eru nú á góöri leið
meö aö verða ríkasta og voldugasta
þjóö Norðurlanda vegna olíuauðs
síns og hvort sem okkur líkar betur
eöa verr fylgir þaö ávallt slíkri upp-
hefð að mikill vill mikiö og slíkar
þjóöir sælast til áhrifa og vUja fjár-
festa meö öðrum þjóöum.
Þaö hlýtur því aö vera Norömönn-
um sérstakt ánægjuefni aö íslenska
ríkið skuli nú ætla aö taka sjónvarps-
efni þeirra upp á sína arma og dreifa
því yfir landslýðinn. Enda þótt taUö
sé erfitt að finna leiöinlegra sjón-
varpsefni í Vestur-Evrópu en Norö-
menn senda út, og þaö sé þar aö auki
leiðinlegasti hluti þess sem okkur
stendur til boöa í fyrstunni, er engin
trygging fyrir því að þar veröi ekki
um bætt ef mikið er talið viö liggja
aö hafa áhrif á skoðanamyndun
íslensku þjóðarinnar.
Viö eigum aö sinni samleið meö
Norömönnum í utanríkismálum, en
veöur eru válynd í þeim efnum og
skyldi ekki einhverjum þykja þröngt
fyrir dyrum í menningarhelginni ef
Tréholtar kæmust til valda í Noregi?
Vísir að öðru meira?
Eins og áður er á drepiö í þessari
grein er víst aö í framtíðinni opnast
miklir möguleikar á sviöi fjarmiðl-
unar. Sú kemur vafalaust tíö að við
Islendingar getum horft á sjónvarps-
dagskrár f jölmargra þjóöa og víkkaö
þannig sjóndeildarhring okkar. Þá
verður gaman aö lifa. En talsvert
langt er í að svo verði, þar kemur til
hnattstaða okkar og fámenni.
Hins vegar er kannski stutt í það
aö möguleikar opnist til þess aö ná
sendingum frá Bretlandseyjum, þar
sem sjónvarp er hvaö best í allri ver-
öldinni. Móttaka og dreifing þess efn-
is heföi vafalaust mætt einhverri
pólitískri andstöðu hérlendis, enda
vissulega innrás í menningarhelgi
okkar ef ekki væri völ á ööru efni til
mótvægis. Þvi verður ekki hjá því
komist aö leiða getum aö því að á bak
viö samning menntamálaráðherra
okkar viö Norömenn, sem mér finnst
allrar gagnrýni verður út af fyrir
sig, leynist þau klókindi að auðveld-
ara reynist aö koma til okkar en ella
sjónvarpsefni frá Bretlandseyjum og
öörum Vestur-Evrópulöndum innan
skammst. I þeirri trú skulu vopnin
slíöruð í bili.
£ „Nú má enginn ætla að ég telji samskipti
okkar við grannþjóðir okkar á Norður-
löndum af hinu illa.”
þær bæöi af því aö þar stefna menn
aö æ meiri samruna og samstarfi
þjóöa. Ahrif eru þar líka gagnkvæm,
þjóðirnar að vísu misstórar en þó
allar nægilega sterkar til þess að
gjalda líku líkt.
Vegna hnattstööu Islands hefur
veriö ljóst aö gagnkvæm samskipti á
þessu sviði yrðu nokkrum erfiöleik-
um háö, þótt enginn efist um að i
framtíðinni getum við séö sjónvarps-
dagskrár margra þjóöa og þar með
kynnst viðhorfum þeirra. Þangaö til
svo yröi hefur mörgum þótt ástæða
til að sporna viö því að ein þjóö gæti
hellt yfir okkur áróöri sínum og s jón-
armiðum án takmarkana. Af þessum
ástæöum meöal annars mótmæltu
„Af tæknilegum ástæðum hefur
reynst erfiðara að koma sjón-
varpsefni óhindrað milli ianda, en
með tiikomu gervihnatta hefur
það vandamál verið leyst."
margir hinu svokallaða Keflavikur-
sjónvarpi á sínum tíma og töldu þaö
óverjandi innrás í íslenska menning-
arhelgi. Hvað sem líöur sannleiks-
gildi þeirra orða urðu skoöanir þess-
ara manna ofan á og Keflavíkurstöð-
inni var gert aö skyldu að grafa pund
sittí jörð.
En nú ber nýrra við. Menntamála-
ráðherra vor gerir samning við
granna okkar, Norðmenn, um aö yfir
okkur skuli hellt sjónvarpsefni
þeirra alla daga vikunnar, aö manni
skilst, og þvi meira aö segja dreift af
islenska Rikisútvarpinu. Menningar-
aö hvert ár sem námsmaðurinn gæti
framlengt dvöl sína hér væri honum
dýrmætt í fjárhagslegu tilliti sem
ööru.
I þessu sambandi er vert aö
minnast þess aö talsverður hluti
þeirra sem ljúka stúdentsprófi hér
telur sér ekki fært af fjárhagslegum
orsökum að hef ja nám i háskólanum
fyrir sunnan. Þetta gildir t.d. um
stóran hluta þeirra sem sækja nám
sitt í öldungadeild MA. Þetta fólk er í
langflestum tilvikum fjölskyldufólk.
Þaö er búiö að koma sér fyrir hér, á
maka í föstum störfum í bænum og
börn í akureyrskum skólum. Þaö er
því ekkert smámál fyrir þetta fólk aö
rífa sig upp til aö flytja suður, svo aö
einn meðlimur fjölskyldunnar geti
stundaö nám í Háskóla Islands. Væri
hér í bænum einhver aöstaöa til
frekara náms aö loknu stúdentsprófi,
er ég viss um að það yrði til aö fjölga
þeim Akureyringum sem færu í
háskólanám, bæöi úr hópi öldunga-
deildarstúdenta og úr hópi þeirra
stúdenta sem búa viö lítil efni og eiga
fátæka foreldra.
Hvers konar háskólanám?
Nú er námsval akureyrskra og
annarra norölenskra stúdenta mér
vitanlega ekkert ööruvísi en t.d.
námsval reykvískra stúdenta. Sé því
fyrst og fremst tekið tillit til þeirra
atriöa sem ég hef rakið hér aö
framan, eru fyrri vangaveltur um
háskólakennslu á Akureyri beinlínis
rangar. Það væri illa af staö farið aö
miöa sh'ka kennslu viö þröngt og
mjög afmarkað sviö. Eftir sem áöur
þyrfti þá þorri stúdenta héöan aö
fara suður. Og þetta ylli líka óhag-
ræði fyrir stúdenta annars staöar af
landinu, sem gætu þá ekki sótt nám
sitt á viðkomandi sviöi annars staðar
en á Akureyri. Og hverju værum viö
bættari með því aö valda öörum
sams konar óhagræöi og við sjálf
höfumorðiðað þola?
Nei, ég álít aöra leið heppilegri,
skynsamlegri og gagnlegri fyrir
okkur ÖU. Komist háskólakennsla í
gang hér í bæ, veröur þegar í upphafi
að miöa hana viö nokkra breidd og
við notagildi fyrir sem flesta akur-
eyrska námsmenn.
Háskóli Akureyrar
Eg álít aö framansögðu aö strax
eigi aö hætta að hugsa um flutning
háskólagreina eöa afmarkaöra sviöa
úr Háskóla Islands hingaö norður.
Þess í staö verði stofnaður Háskóli
Akureyrar, sem ætlaö verði aö þjóna
sem mestum hluta Norðurlands. Þar
verði þegar í upphafi hafin kennsla í
allmörgum og óskyldum greinum.
Meiri áhersla veröi lögð á margar
greinar en aö fullmennta. Hægt væri
t.d. aö miöa viö þaö í upphafi aö hér
geti gefist kostur á allt að 3 ára námi
(samsvarandi t.d. BA-prófi), en þó
mismunandi eftir greinum,— en
síðan gengiö út frá því að framhald
námsins geti farið fram í Háskóla
Islands.
Viö ákvörðun námsgreina veröi
fariöeftir þrennu:
I fyrsta lagi veröi fariö eftir „vin-
sældum” greinanna, þ.e. aö líklegt sé
aö þær komi sem flestum að notum.
Dæmi um slíkar „vinsælar” greinar
eru íslenskar bókmenntir, íslensk
tunga, sagnfræði, enska, uppeldis-og
kennslufræði (réttindanám og
kennsluæfingar fyrir veröandi
háskólamenntaða kennara),
heimspekileg forspjallsvísindi
(„fílan” svonefnda), félagsfræði,
læknisfræöi (1. árs), jarðfræöi, lög-
fræöi (fyrri hluti), viðskiptafræöi
(fyrrihluti) o.fl.
I öðru lagi verði teknar meö náms-
greinar sem falla sérstaklega vel aö
akureyrskum staöháttum og at-
vinnulífi. Dæmi um þaö væru grasa-
fræði, útvegsfræði, efnafræði o.fl.
I þriðja lagi er seiinilegt aö fyrst í
stað veröi að taka nokkurt miö af
því, hvort hér séu fáanlegir hæfir
kennarar. Þeim þætti sé ég þó ekki
ástæöu til aö hafa verulegar
áhyggjur af. Hér í bænum eru nú
þegar búsettir margir sem gætu
tekiö að sér háskólakennslu og rann-
sóknarstörf í hinum f jölbreytilegustu
námsgreinum. Auk þess er enginn
skaöi aö því aö hingað flytjist vel
menntaö fólk, t.d. einhverjir þeirra
Akureyringa sem lokið hafa háum
menntagráöum og búa í Reykjavík.
Aðrar deildir?
Mér finnst einnig fyllilega athug-
andi hvort ekki væri rétt aö Háskóli
Akureyrar yrði nokkru víðtækari en
Háskóli Islands. Til dæmis væri
þegar í upphafi hægt að’stofna sér-
staka deild við skólann sem veitti
kennslu fyrir kennaranema, sam-
bærilega því sem kennt er í Kennara-
háskóla Islands í Reykjavík. Slíkum
deildum mætti fjölga eftir því sem
skólinn yxi og dafnaði. Þar hef ég t.d.
í huga nám á háskólastigi (þar sem
krafist er stúdentsprófs), sem
stundað er í Reykjavík í sérstökum
skólum utan Háskóla Islands, svo
sem í Tækniskólanum, Hjúkrunar-
skólanum o.fl. — eöa sem ekki er
kennt hérlendis ennþá, svo
sem blaðamennska eða fjölmiðlun,
sérkennsla o.fl.
Lokaorð
Hér er þá komiö aö punktinum
eftir efninu. I lokin vil ég aöeins
koma á framfæri þeirri von minni aö
þessi grein geti komið af staö ein-
hverjum umræðum, opinberum eöa
a.m.k. manna á meðal. Umræður eru
til alls fyrstar, og ekki er víst að
áldraumar séu einu draumamir sem
geti gagnast lífi fólksins í þessum
bæ.