Dagblaðið Vísir - DV - 08.03.1984, Blaðsíða 14

DV,g^TVPAqilKP,M*raiæ*-
14 ?r
BJOÐUM EINNIG:
fiskréttahlaðborð
fyrir hópa og
samkvæmi,
köld borð,
smárt brauð
og snittur.
Verið velkomin.
KVÖLDIN
ÖLL
FIMMTUDAGS-,
FÖSTUDAGS- OG
LAUGARDAGSKVÖLD
mi^
mmn

LUKKUDAGAR
VINNINGSNÚMER FRÁ 1. JANÚAR
TIL 31. JANÚAR 1984
Vinningshafar hringi í síma 20068.
1.33555 11.56632 21.49611
2. 24015 12.12112 22. 5635
3. 33504 13.33760 23. 1895
4. 19889 14.18098 24.37669
5. 24075 15. 3783 25.22642
6.24187 16. 36925 26. 9992
7. 47086 17.31236 27. 4801
8.33422 18. 20149 28. 56967
9.59315 19.48942 29. 24306
10. 50940 20. 38705 30. 8869
31.56139
Vinningsnúmer LUKKUDAGA 1 . febrúar til
29. febrúar 1984.
1.46656 11.34160 21. 10474
2.43614 12.19489 22.20006
3. 16004 13. 460 23. 26556
4. 20282 14.58611 24.19447
5. 58380 15.39109 25.48104
6.18234 16. 22153 26. 5299
7. 58628 17. 346fi7 27. 1390
8. 36578 18. 1797 28.11308
9. 33325 19. 45994 29.15986
10.26049 20. 23986
Vinningar greiddir út 10. hvers mánaðar.
AUGLÝSENDUR
VINSAMLEG AST ATHUGIÐ
’egna siaukinnar eftirspurnar eftir auglýsingarými í DV verðum við að fara ákveðið
fram á það við ykkur að panta og ski/a til okkar auglýsingum fyrr en nú er.
LOKASKiL
FYRIR
STÆRRiA UGL ÝSiNGAR:
Vegna mánudaga:
FYRIR KL. 17 FIMIVITUDAGA
Vegna þríðjudaga:
FYRIR KL. 17 FÖSTUDAGA
Vegna miðvikudaga:
FYRIR KL. 17 MANUDAGA
Vegna fimmtudaga:
FYRIR KL. 17 ÞRIÐJUDAGA
Vegna föstudaga:
FYRIR KL. 17 MIÐVIKUDAGA
Vegna Heigarbiaðs I:
FYRIR KL. 17 FIMMTUDAGA
Vegna Heigarbiaðs II:
(SEM ER EIIMA FJORLITABLAÐIÐ)
FYRIR KL. 17 FÖSTUDAGA IMÆSTU VIKU A UNDAIM
AUKALITIR ERU DAGBUNDNIR
OPIÐ VIRKA DAGA KL. 9-17.30.
A uglýsingadeild
Síðumú/a 33 sími27022.
Menning Menning Menning
RÉTTARHÖLDIN
A ÍSLENSKU
Franz Kafka: Róttarhöldin.
Skáldsaga. 293 bls.
Bókaútgáfa Menningarsjóðs 1983.
Þýöendur: Ástráður Eysteinsson, Eysteinn
Þorvaldsson.
Aðalpersóna Réttarhaldanna,;
Jósep K., lifir fyrir sjálfan sig án
bollalegginga um rétt sinn til þess.
Hann er ókvæntur og bamlaus, hefur
meö skyndikonunni Elsu einu sinni í
viku. All kvensamur en deilir til-
finningum sínum ekki meö konum
frekar en öömm. Hann er þrítugur
aö aldri. Býr á gestaheimili og allt
útlit fyrir aö nægi honum. I frænku
sinni einni, innan viö tvítugt, er hann
dálítiö skotinn, gengur meö mynd af
henni í veskinu en þegar sagan hefst
hefur hann ekki lagt rækt viö þau
kynni lengi, né við önnur skyldmenni
sín. Bankastarfsmaöur í ónefndri
borg, þessi umtalaður, metnaðar-
gjam og nákvæmur, vinnur langan
vinnudag. Á von á stöðuhækkun.
Eftir vinnu fer hann í gönguferð og
síðan á skytning með kunningjum, á
einhverri ölkránni. Nánari en þetta
eru sambönd hans viö annaö fólk
ekki nema vináttutengsl við banka-
stjórann, yfirboöara hans.
Formlegur, lítt persónulegur í fram-
komu, drembilátur. Ojaröbundinn,
ósnortinn, hvorki listunnandi né trú-
maður og fákunnandi er hann um
réttarfar í heimabyggð sinni.
Meöfæddur eiginleiki, heilbrigð
skynsemi er ljósiö í glóöarkeri
Jóseps. Sá sem lifir eins og honum
líst best fær alltaf fyrir ferðina hafi
hann ekki buröi til aö giröa kringum
sig og koma sér upp sinni eigin dyra-
vörslu viö hliöin; hann sleppur
a.m.k. ekki við sektarkennd og
sjálfsréttlætingar. Og í Habsborgar-
ríkinu gamla, heimkynni Kafka, þá
ekki viö þær kröfur sem gerðar vom
þar til einstaklingsins um rétta
breytni gagnvart ríki, kirkju,
heföum, ættingjum, almannasiö-
ferði. „Sökin dregur yfirvöldin til sín
og þá verður að senda okkar gæslu-
menn á vettvang,” segir annar
gæslumannanna í upphafi sögu sem
komnir eru til að handtaka Jósep K.
Upphafsorö bókarinnar virðast í
fyrstu taka af öll tvímæli um sekt eða
sakleysi hans: „„Einhver hlaut aö
hafa rægt Jósep K., því aö morgun
einn var hann handtekinn án þess aö
hafa gert nokkuð af sér.” Þau hin
frægu orö. En þessi saga er aö því
leyti frábrugðin episkum aö í henni
er enginn hlutlægur grundvöllur
þaöan sem atburðarás hennar verði
metin, hvaöeina er séö meö sjónum
K., metið meö þeim hætti sem það
áhrærir hann. Og sakleysi hans er aö
eigin áliti óumdeilanlegt, sjálfsagt
mál. Hann spyr um ákæmna en þaö
er ekki mál gæslumannanna að gera
grein fyrir henni, þeir þekkja hana
ekki og hún snertir þá ekki, þeir eru
gæslumenn.
Réttarfarið sem J.K. á í útistöðum
viö í sögunni og sem gengur af
honum dauöum í lokin er sambreisk-
ingur kirkju- og ríkisréttar,
almenningsálits og samvisku hans
sjálfs. Eftir þeim óræöu símum
getur enginn maður lesið sig því aö
þaö á sér ekki frekar en hin
módemiska skáldsaga neinn hlutlæg-
an skoðunargrundvöll. Þaö á sér
meira að segja varla tilveru nema í
átrúnaði, blekkingum og óheilindum
þeirra sem tilheyra réttinum í þaö og
þaö sinnið. Þar meö taldir sakborn-
ingar sem reyna aö sanna sakleysi
sitt. Rétt eins og hver annar maöur
sem á í stríði við sjálfan sig er Jósep
K. í senn sakborningur og dómari
sjálfs sín. Fangelsispresturinn, sem
dregiö hefur upp mynd fyrir hann af
réttarfarinu, segir: „Hvers vegna
skyldi ég vilja þér nokkuð? Dóm-
stóllinn vill þér ekkert. Hann tekur
viö þér þegar þú kemur og lætur þig
lausan þegar þú ferö.” Eins og aörir
er K. frjáls aöeins til athafna á ann-
arra vegum. Fremur en nokkurs
manns annars er frumkvæðið hans,
en hann á sér ekki kostar völ um-
fram að fylgja þeim slóöum sem
hann sér fyrir sér, lesa sig áfram
eftir þeim merkingum meöan
einhverjar eru en ræöur þær fyrir sér
af óhæði sem samfélaginu ekki líkar.
Frá sjónarmiöi K. er réttarfariö
meö endemum, málskjölum er
stungiö undir stói, dómarar gangast
upp viö hverskonar smjaöri, eru
heiftræknir, réttarfar er lotulangt
svo aö menn sligast undir biöinni
eftir einhverskonar úrskuröi, hver
og einn sem á vegi sakborins manns
verður getur veriö starfsmaöur rétt-
arins og réttarhald hvarvetna og
ekki síst þegar sakborningur er þess
ekki var að neitt slíkt fari fram. Og
viröingaríeysi viö einkalíf er tak-
Franz Kafka.
Bókmenntir
Þorsteinn Antonsson
markalaust. Allir þessir annmarkar
eru svo f jarstæöukenndir aö K. finnst
hann ekki annað þurfa en mæta
ábyrgum réttaraöilum augliti til
auglitis og tala sjálfur máli heil-
brigðrarskynsemi.
Hann gerir sér ekki grein fyrir
gildi þess aö eiga sér réttargæslu-
menn frammi fyrir rétti sem honum
þykir augljós della. Fyrir hvaö er
hann ákæröur? Hann kemst aldrei að
því. En hann skilur er yfir lýkur í
hverju dómurin felst, að hann er
dæmdur markleysa, af persónu-
gervum tilgeröar, af þvílíkum sam-
félagsháttum. Áöur hefur hann
fengiö tækifæri til aö hlusta á fang-
elsisprestinn reifa réttarhöldin og þá
uppgötvað aö rétturinn starfar eftir
öörum reglum en ábyrgrar afstöðu
og sannleiksástar. „Maöur veröur
ekki aö telja allt satt, maöur verður
aðeins aö telja það nauösynlegt,”
segir presturinn. K. er þá svo fjötr-
aður oröinn af þönkum um réttar-
höldin aö hann sinnir illa starfi sínu
og er aö missa það. Efni sögunnar
oröiö svo flókið og ópersónulegt aö
lesandinn er í góöri aðstöðu til aö.
skilja angist ráöþrota sakbornings.
Þá hlýtur Jósep K. þá helfró sem
táknsaga prestsins í dómkirkjunni
er, samtal þeirra tveggja svo um
efni og staðsetningu í skáldsögunni
að þessi líkingarsaga prestsins hefur
víst breytt lífi fleiri manna á þessari
öld en nokkur önnur, að guöspjöll-
unum undanskildum. Og umbun les-
andans aö bókin er þar meö oröin
goösögukynja, orðin að listaverki.
„Dapurleg skoöun,” svarar K. til-
greindum oröum fangelsisprestsins.
„Lygin er gerð að heimsskipulagi.”
En lesandinn skýtur inn í á þessum
punkti frá eigin brjósti: Eöa lista-
verki. Og lifiraf.
Sagt hefur veriö aö ekkert sé eins
skemmtilegt aflestrar og hugarspuni
afburðamanns á sviði lista, þá sjáist
það best sem er á einskis manns færi
annars aö opinbera. Draumar þeir
sem Kafka stundum skráöi í dag-
bækur sínar eru seiðmagnaöastir af
öflu sem hann ritaði. Sem betur fer
eru rit Kafka af þessu tagi. Lífsstill
hans var meö þeim ósköpum að ekki
gekk saman meö honum og veruleik-
anum, absúrd er slíkt taktleysi sem
hans kallað. Og þar meö fylgdi að list
hans, tjáning hans og formgerðir
gátu með engu móti náö þeirri
fyllingu sem til þurfti svo í senn væri
falslaus lýsing og þó annað en brot.
Gildir um skáldsögumar Réttar-
höldin og Höllina. Slík verk ná
áreiöanlega aldrei lokastigi án þess
aö ónýtast um leið.
Kafka var Tékki meöan sú þjóð
var hluti af annarri, tilheyröi þýsku
þjóöarbroti gyðinga og ritaöi á því
máli. Hann kom sér ekki úr foreldra-
húsum fyrr en örvænt var orðið um
líf hans, heilsulítill ungur og dó um
fertugt. Tvö misheppnuö ástarsam-
bönd. „Mitt verk var erfiðara en
nokkurs annars manns,” ritaði hann
í dagbók sína. Nokkuö til í því sem
sjá má af þessum kringumstæðum
og metnaöarmáli hans. Hiö sama og
rak Alexander mikla áfram í leit
sinni aö heimsenda. Eins og hann
vildi Kafka skyggnast fram af
brúninni, hann vildi sjá hvaö lægi
handan viö, hið ómennska sem
menningu, sama hverri, er ætlað aö
hlífa mönnum viö. Hann óttaðist ekki
annaö meira en aö honum tækist
þessi ásetningur og verk hans fengju
þar meö mennskara svipmót en
hæfði markmiðinu. List hlýtur þó
alltaf aö vera túlkun manns á
einhverju. Viö þvílíkt fáránlegt
óyndi lifði hann löngum, hreytti svo
úr sér sögum sínum, stuttum og
löngum í einhverskonar uppreisn
undirvitundar hans og innri manns
gegn því sem skelin lagöi á hiö
upprunalega í honum s jálfum.
Betur aö sagan um Réttarhöldin
hefði veriö fyrr á ferðinni 1 íslenskri
þýðingu, miklu fyrr. Gildi hennar
dvínar á svæðum þar sem
einstaklingsfrelsi og umburðarlyndi
færist í vöxt, hið stjórnmálalega
þessarar bókar. Synd og fall þýöir
lítið aö bollaleggja þegar Islendingar
eru boönir, ekki frekar en fyrri
daginn. Við höfum ekki haft yfir
okkur kirkjurétt af því tagi sem
lesinn veröur út úr Réttarhöldum
Kafka, ríkisréttur nú til dags er
snöggtum skárri, almenningsálitið
kemst næst því að smella í þetta skó-
far. Hæfir enn og þó frekar áður aö
lesa þaö inn i bókina á íslensku máli.
Stíll Kafka skilar sér skemmtilega
vel viö íslenskun þeirra feðga Ást-
ráöar Eysteinssonar og Eysteins
Þorvaldssonar. Þaö er matsatriði en
mér finnst stundum þeir séu of trúir
setningaskipuninni, hætt viö slaka í
margsamsettri setningu ef tvær for-
setningar eru látna standa saman;
svo títt sem þeir láta sér þaö lynda er
þetta áberandi. ,,Að hafa faöirvoriö
á reiöum höndum” er ambaga, sér-
tekningin er auk þess stílbrot í texta
sem er firrtur tengslum viö hvers-
konar túlkanir á veruleikanum (bls.
216. Þýska Litanei, Isl. bæn). Annars
er þýöing skáldsögunnar vafalítiö
fullgUt framlag tU íslenskra bók-
mennta, söm um merkingu og frum-
gerösögunnar. Þaöbrot.
EftirmáU er vandvirknislega
unninn og greinargóöur. Bókin er
mjög eiguleg að öUum frágangi. En
nú höfum við landar gert það sem
Kafka ekki vUdi þvi brenna átti
handritið, því var lofað. Menningar-
sjóöur, bókaútgáfa almennings fyrir
milligöngu Alþingis, gefur út, viö
höfum öll tekið á okkur sök vegna
þessara örlagaríku brigöa. Eöa
eríim við samt saklaus þótt viö
höfum bókina undir höndum?
Bókin geymir svariö.