Dagblaðið Vísir - DV - 07.04.1984, Blaðsíða 22

Guðsteiiui Þengilsson læknir:
,Bætist við þær teg-
undir sem fyrir eru”
þunguöum konum þar eö líklegt er
að þær grípi frekar til öls en
sterkari vína. Sbr. einnig það sem
bent var á um hættuna vegna
sídrykkj u öls og léttra vína.
8) Olstofum mundi veröa komiö upp á
ööru hverju götuhorni og ef að
líkum lætur myndu menn rorra þar
fram á rauöar nætur virka daga
sem helga. Þótt áfenga ölið og sala
þess væru í oröi kveðnu bundin
ÁTVR fengjust áreiöanlega undan-
þágur og ótakmörkuð leyfi fyrir
ölsalana, alveg eins og átt hefur sér
staö meö matstofurnar og léttu
vítin.
9) Það er rangt aö sterk vín valdi
fre'mur drykkjusýki en léttari.
Heildarmagniö ræður feröinni. Hér
á landi eru menn fyrr teknir til
meðferðar en víöast hvar annars
staöar. Skv. breskum heimildum
eru 2/3 af drykkjusjúklingum í
Bretlandi fyrst og fremst ölneyt-
endur.
ég aö þurfi annaöhvort hina höröu lund
mannhatarans eöa hina veiku lund
vímuefnaneytandans nema þá aö
algert skilningsleysi komi til.
Guösteinn Þengilsson
Þaö eru margar og veigamiklar
ástæöur fyrir því aö sterkt öl sé ekki
veitt né selt á Islandi. Þessar vil ég
telja helstar:
1) Reynsla annarra þjóöa bendir til
þess aö þegar fariö er að selja
áfengi í nýju formi bætist það viö
þær tegundir sem fyrir eru en
kemur ekki í staöinn fyrir þær.
Skýrasta dæmiö um slíkt geröist
þegar bjórinn flæddi yfir Grænlend-
inga. Fjöldi sjúkdóma fylgdi í kjöl-
fariö.
2) Þaö má búast viö því að miklu erfið-
ara yröi aö stemma stigu viö því aö
unglingar neyttu öls sem vímugjafa
og fíknin næöi til æ yngri aldurs-
hópa.
3) Hættan á því aö víman sem leiöir af
neyslu sterks öls leiði unglinga út í
neyslu enn sterkari og hættulegri
vímuefna eykst stórlega. Vímuefni
ólíkrar tegundar veröa enn hættu-
legri sé þeirra neytt samtímis.
Mikil bjórlönd eins og Danmörk og
Holland hafa einnig reynst miö-
stöðvar fyrir eiturefni og dreifingu
þeirra.
4) Þar sem öl og létt vín eru til sölu er
þessara vímuefna neytt miklu
stööugar en sterkra vína, þ.e.
þessar tegundir stuðla aö
sídrykkju. Fólk fer aö veröa meir
og meir undir áhrifum vímu viö
vinnu sína. Heildarmagn þess
áfengis sem neytt er eykst.
5) Þaö hefur verið sýnt fram á meö
samanburöi milli tímabila og landa
aö þaö tjón sem veröur af áfengis-
neyslu eykst í réttu hlutfaUi viö
aukningu drykkjunnar í öðru veldi.
6) Sídrykkja, sem veröur heist viö
neyslu bjórs og léttra vína, er talin
stuöla fremur aö lifrarsjúkdómum
(cirrosis hepatis) en neysla
sterkari víntegunda sem oftast fer
fram í „túrum”.
7) Sterkt öl yrði tU þess aö auka stór-
lega hættuna á fósturskaða hjá
„Ö1 er nefnt hér svo oft og í svo,
mörgum samböndum og ölgeröar, svo
oft getið aö þaö hlýtur aö hafa veriö aU-
mjög drukkið hér sem annars staðar í
Noröur-Evrópu,” segir Guöbrandur
Jónsson meöal annars í grein sem
hann nefnir Ölgerð og er í Iönsögu Is-
lands, ööru bindi. Guðbrandursegirað
komrækt, sem er skilyrði fyrir inn-
lendri ölgerö, muni hafa haldist eitt-
hvaöframásextánduöld. Hannbend-
ir á aö allflest íslensk orð, sem aö
áfengisnautn lúta, séu miöuö viö öl.
Ölvaður, ofurölvi, ölóöur, ölreifur, öl-
drukkinn, öltciti og ölföng svo aö eitt-
hvaösénefnt. „Ölogframleiöslaþess
hefur því beinlínis talaö sig inn í ís-
lenskt þjóölíf,” segir hann.
Nokkrar heimUdir eru um öl-
drykkju og ölgerð fyrr á öldum. Guö-
brandur tínir til dæmis úr íslensku
fornbréfasafni þar sem kemur fram aö
biskupar tilskilja sér þaö þegar þeir
fara í vísitasíu aö öl sé haft tU reiðu
fyrir þá og sveina þeirra. I ölkofra
þætti stendur að hann „hafði þá iöju at
gera öl á þingum tU f jár sér, en af þeiri
iön varö hann brátt nákunnugr öUu
stórmenni, því aö þeir keyptu mest
mungát. Var þá, sem oft viU veröa at
mungátin er misjafnt vinsæl og svo
þeir er seldu”. Guðbrandur dregur þá
ályktun af þessu og ýmsu ööru aö „Aö
líkindum mun af þessum sökum hafa
orðið aUsvallsamt á þingum ekki síst á
Alþingi, og drykkjuskapur hafa oröiö
fram úr hófi mikill þar.” Guöbrandur
segir aö upp úr siöaskiptum hafi allur
ahnenningur smám saman hætt ölgerð
„en hvenær þaö lagðist niöur veit eng-
inn”.
Guðbrandur segir aö aUtaf hafi ver-
iö flutt inn öl frá útlöndum og hafi þaö
venjulega veriö kallaö bjór andstætt ís-
lenska ölinu. Arni Bjömsson þjóö-
háttafræðingur gerir skemmtilega at-
hugasemd við innflutning á bjór til
landsins. Hann segir aö þegar einok-
unarverslun hafi verið aö byrja og
Danir að sölsa undir sig verslun viö Is-
lendinga hafi veriö gefnar út tUskipan-
ir frá Danakonungi um aö lslendingar
ættu „Aleinasta að drekka heiðarlegt
danskt ÖL” Þegar Þjóöverjarhafiver-
ið reknir í burtu og einokunin hafi tekið
viö hafi brennivín komið í staö öls.
Astæöan hafi veriö einföld. Þaö heföi
verið hægt aö flytja meira magn af vín-
anda sem brennivín en í ölformi. Þaö
hafi því verið praktiskt atriöi að flytja
inn brennivín í staö öls. „Og kannski
auðveldara aö gera kallana vitlausa af
því,” bætir Ámi viö. Kannski má
rekja brennivínsnotkun Islendinga allt
aftur tU einokunarinnar.
G uðbrandur Jónsson segir aö þegar
fariö hafi verið aö reka bakstur sem
iðju og síðar sem iön hér á landi meö
myndun kaupstaöa hafi verið notaö öl-
ger til að lyfta meö brauðdeiginu og
hafi þaö veriö gert til 1900 er pressuger
hafi veriö tekiö til notkunar. Öll bök-
unarhús í þá daga hafi því einnig
bmggaö öl. Sum þeirra höföu nokkrar
tekjur af því. Fleiri vom þeir sem
stunduðu bruggun öls á nítjándu öld.
^Vriö 1901 var 2,25% lögfest sem há-
mark þess rúmmáls - vínanda sem
mætti vera í öli. Þaö hafa því veriö
þessar reglur sem Sanitas, sem stofnaö
var 1906, c® einnig Ölgerð EgUs Skalla-
\
grímssonar, sem stofnuð var 1913, miö-
uðu framleiðslu sína viö.
Síöast á árinu 1940 voru gefin út
bráðabirgðalög sem heimUuöu fram-
leiðslu á öli meö meira áfengismagni
en 2,25% og var þaðselt til breska setu-
liösins. Sú framleiösla hélt áfram tU
1978. Þá varö hlé á innlendu fram-
leiðslunni til 1982.
F rá 1901 er því bjórframleiðsla hér á
landi takmörkuð við bjór undir 2,25%
aö styrkleika. Þessi bjór hverfur svo
af markaðnum ásamt öörum fljótandi
vímugjöfum meö bannlögunum sem
tóku gUdi 1915. Landiö er svo áfengis-
laust meö öUu — fyrir utan einhverja
einkaframleiöslu — fram tU ársins 1922
er undanþága er gerð frá banninu og
heimUaöur innflutningur á léttum vin-
um frá Spáni allt að 21 % aö sty rkleika.
Upp úr 1930 fóru aö heyrast æ há-
værari raddir um aö aflétta bæri vín-
banninu og 1932 fluttu þingmennimir
Jón Auöunn Jónsson, Bergur Jónsson,
Lárus Helgason, Olafur Thors og
Jónas Þorbergsson frumvarp til nýrra
áfengislaga. TUgangur frumvarps-
ins var aö koma á svipaðri skipan á
bruggun, sölu og meðferð áfengis og
var á fyrsta tug aldarinnar.
Flutningsmenn töldu rétt aö hafa
sérlög um tilbúning, sölu og veitingar
áfengs öls, ef tUbúningur þess yröi
heimilaður. Frumvarpi þessu var vís-
aö til annarrar umræöu í neöri deUd
meö 14:5 atkvæðum og til allsherjar-
nefndar. Nefndarálitið kom ekki og
frumvarpiö var ekki tekið aftur á dag-
skrá.
Bannlögin frá 1915 voru svo borin
undir þjóöaratkvæði 21. október 1933
og samþykkti meirihluti kjósenda, eöa
58 prósent, aö nema þau úr gUdi.
I framhaldi af þessu var samin ný
áfengislöggjöf og enn á ný kom bjórinn
tU umræðu. HaUdór Kristjánsson frá
Kirkjubóli segir aö tvísýnt hafi veriö
um afstööu þingmanna tii málsins
þangað tU VUmundur Jónsson þá-
verandi landlæknir flutti mál sitt.
„Þaö má segja aö Vilmundur hafi
drepiö máUö meö skeleggri ræöu
sinni,” segir Halldór.
En þrátt fyrir góða og kjamyrta
ræöu tókst VUmundi ekki aö drepa
bjórmálið um alla eUífö.
947 kom fram á þingi frumvarp um
öigerð og sölumeöferö öls. Flutnings-
menn voru þeir Sigurður Bjarnason,
Steingrímur Steinþórsson og Sigurður
E. Hliöar. TUgangur frumvarpsins var
aö draga úr neyslu á sterkum drykkj-
um og afla ríkissjóði tekna til fram-
kvæmda í aðkaUandi mennmgarmál-
um. Frumvarpiö geröi ráö fyrir aö
mesti leyfilegi styrkleiki áfengs öls
yrði 4% af áfengi aö vikt. Fmmvarp-