Dagblaðið Vísir - DV - 11.04.1984, Side 10

DV. MIÐVIKUDAGUR11. APRIL1984.
Útlönd Útlönd Útlönd Útlönd
Umsjón GuðmundurPétursson
Tilmæli Ronalds Reagans Banda-
rikjaforseta um samstööu ríkis-
stjórnar og þings í utanríkisstefn-
unni eru ólíkleg til þess aö falla í
mjög frjósaman jaröveg á kosninga-
ári þar sem utanríkismálin eru eitt
af hitamálum kosninganna.
I þessari ósk, sem kom fram í ræöu
er Reagan hélt um utanríkisstefnu
sína á föstudaginn, speglaðist aö
nokkru sú armæöa sem aörir Banda-
ríkjaforsetar hafa haft af frammí-
gripum þingsins í ákvaröanir sem
þeir telja sjálfir aö heppiiegast sé aö
láta ríkisstjórnina eina um.
I ræöunni gagnrýndi Reagan
harðlega þingið fyrir aö trufla stefnu
stjómar hans gagnvart Líbanon og
fyrir að tvístíga og hika varðandi
málefni Miö-Améríku og gaf þar tón-
inn til þess aö kenna þingmönnum
um þaö sem úrskeiðis hefur fariö í
utanríkisstefnu hans.
Þegar hann áréttaöi fyrri heit-
strengingar um aö senda flota eða
herlið til þess að tryggja olíusigling-
ar um Persaflóa var hann fullt eins
aö beina skeytinu aö Gary Hart,
öldungadeildarþingmanni og for-
setaframboðsefni demókrata. Hart
hefur nefnilega sagt aö hann mundi
ekki, ef hann yrði forseti, senda
bandarískt herlið þangaö til þess að
berjast fyrir annarra þjóöa olíu.
I skoöanakönnunum hefur komiö í
ljós aö gagnrýni á stefnu Banda-
ríkjastjómar í utanrikismálum
hefur ekki komið niöur á persónu-
fylgi Reagans, en þingið á hinn
bóginn nýtur lítils áiits meöal þjóðar-
innar. — Þetta hafa talsmenn Reag-
anstjómarinnar ef til vill haft á bak
við eyrað þegar þeir um nokkra hríð
hafa kennt þinginu um hrakför
stefnu þeirra í Líbanon þar sem 264
bandarískir hermenn létu lifiö og
stjóm Gemayels Libanonforseta rifti
þeim samningum sem Bandaríkja-
stjórn hafði haft milligöngu um að
þeir gerðu viö Israel um brott-
flutning israelska herliösins úr landi.
Reagan rif jaði upp samkomulagiö
sem stjóm hans náöi viö þingmeiri-
hlutann í fyrra um aö halda úti
bandarískri friöargæslusveit í
Líbanon i eitt og hálft ár, en sagöi aö
þeir bakþankar sem þingiö heföi
síðan sýnt í öllu oröi og æöi heföu
grafið undan stefnu stjómar hans
þar eystra, spillt fyrir mála-
miölunartilraunum hennar, örvað
andstæðingana, sem fundu hikiö og
REAGAN KENNIR
MNGINU UM MIS-
TÖK í UTANRÍK-
ISSTEFNUNNI
klofninginn, og hert þvermóösku
Sýrlandsstjórnar. — Á hinn bóginn
hafa stjómarandstæöingar Reagans
kennt um mistökunum aö ekki hafi i
upphafi veriö tekiö tillit til Sýrlands
þegar samningarnir vom geröir
milli Libanons og Israels. Og alla tíö
hafa menn efast um gagnsemi þess
aö hola bandarískum landgöngu-
liöum niöur í skotbyrgi og skotgrafir
við Beirút-flugvöllinn.
Reagan sagöi ennfremur aö tvistig
og hik í stefnunni varöandi efnahags-
aðstoð til Mið-Ameríkuríkja, eins og
lagt haföi veriö til af Kissinger-
nefndinni, gæti „aöeins örvað óvini
lýöræöisins sem staöráönir em í því
aðþreytaokkur”.
I ræöu sinni vakti Reagan einnig
athygli á því aö á síöasta áratug
heföi þingið hundraö sinnum eða oft-
ar bmgöiö fæti fyrir utanríkisstefnu
Washingtonstjórnarinnar eöa sett
henni skorður. — „Því miöur
viröast margir í þinginu halda aö
þeir séu enn staddir í Víetnamtíðar-
andanum meö það höfuðverkefni að
halda uppi háværri, neikvæðri gagn-
rýni en ekki aö vera ábyrgir
meöstarfsmenn. . sagði Reagan.
Slík hnútuköst Bandaríkjaforseta í
þingiö eru ekki ný bóla. 1973 yfirsteig
þingið synjun Nixons á staöfestingu
stjórnarskrárlagabreytingar um
rétt forsetans til stríösreksturs. Sú
breyting fól í sér aö þingið fékk þar
íhlutunarrétt um ákvarðanir um að
senda bandarískt herliö til ófriöar-
svæða erlendis. — Á því lagaákvæöi
byggöi þingiö einmitt afskipti sín af
vem friöargæslusveitarinnar í
Líbanon.
Þíöustefna Nixons beið hnekki
1974 þegar þingiö samþykkti aö korn-
sala og önnur vöruverslun viö Sovét-
ríkin skyldi háö því að Sovét-
borgumm, sem æsktu að flytja frá
Sovétríkjunum, yröi leyft þaö (aöal-
lega gyöingum). Sovétríkin aftóku
meö öllu aö tengja þetta tvennt
saman og skoðuöu sem freklega
ihlutun í innanríkismál þeirra og
ögrun við s jálf stæði þeirra.
Þingiö spam einnig fæti viö
utanríkisstefnu Fords forseta þegar
þaö greiddi atkvæöi með því aö
banna vopnasölu til Tyrklands eftir
innrás Tyrkja á Kýpur.
Carter mætti hatrammri andstööu
í þinginu viö samninga stjórnar hans
um Panamaskipaskurðinn og SALT-
2 samkomulagið. (Reagan varmeöal
eindregnustu andstæðinga.) Gegn
vilja Carters forseta samþykkti
þingiö lög varðandi tengslin við
Taiwan eftir aö Carter haföi tekiö
upp eölilegt stjómmálasamband viö
alþýöulýöveldiö Kína. Þau lög em í
dag aðalásteytingarsteinn sambúöar
Washington og Peking.
Þessi skipting valdsins í stjóm-
sýslunni í Bandaríkjunum veldur oft
vandamálum fyrir erlend ríki í sam-
skiptum viö Bandaríkin. Þau reka
sig oft á það aö þau þurfa tvívegis að
semja um sama atriðiö. Fyrst viö
Washingtonstjómina og svo aftur viö
þingiö.
Sumir þeirra sem gagnrýna störf
Bandaríkjaþings segja vandann
liggja í því aö ýmsar umbætur og
stjómarskrárbreytingar í gegnum
tiöina hafi splundraö valdinu sem
áöur hvíldi á höndum minni hóps
nefndarformanna, en við þá haföi
ríkisstjómin oft getaö náö samning-
um um framgang þingmála og fram-
kvæmd stefnunnar. Nú er flokksagi
minni, fíknin í aökomastísjónvarps-
fréttir meö sérstööu sinni meiri og
, ýmislegt fleira þess valdandi aö
framkvæmd utanríkisstefnunnar er
komin í hendur einnar 535 manna
nefndar, skipaðrar óháðum ein-
staklingum — eins og George Shultz
utanríkisráðherra kallaði það í vik-
unni. En þar átti hann við 100 þing-
menn öldungadeildar og 435 þing-
menn fulltrúadeildar.
NAKASONE ELUR AUPPGANGS-
DRAUMUM FYRIR KYRRAHAFSRÍKIN
MEÐ JAPAN
Yasuhiro Nakasone forsætisráð-
herra á sér draum. Nefnilega þann
aö 21. öldin veröi guliöld Kyrrahafs-
svæðisins þar sem ríki þess heims-
þluta blómstri í bræöralagi viö
Japan. — Hefur hann veriö óþreyt-
andi í aö stefna aö þessu marki.
Þær stundir hafa þó komið aö
þreyttir erlendir diplómatar hafa
stuniö því upp aö sennilega verði
langt liðið á 21. öldina áöur en
Japanir veröi taldir á að aflétta inn-
flutningshöftum sem vernda eftir-
sóknarverðan heimamarkaö þeirra
fyrir útlendri framleiðslu.
— Aðrir halda því þó fram að
Japanir hafi þrátt fyrir allt opnað
markaöinn meira fyrir innflutningi
en nokkur heföi þorað að spá. Þaö
kunni aö vera lítið sem sjáist marka
fyrir slíku frá degi til dags en yfir
lengri tíma litiö sé þaö þó allt í rétta
átt.
Raunar er Nakasone aö feta braut
sem forverar hans höföu áöur,
markaö en hann gerir þaö meö,
meiri lúðraþyt og pomp og pragt í til-
raun til þess aö ná því meö friöi sem
Japan tókst ekki í stríöinu. Nefnilega
að tryggja öruggan aðdrátt hráefna
og matvöru en um leið stööugan út-
f lutning j apanskrar f ramleiöslu.
Skýrast kom þetta fram í heim-
sókn Nakasone til Kína í síðasta
mánuöi þar sem hann reyndi að má
út stríösörin. Meö tveggja milljarða
dollara lánveitingar upp á vasann
ruddi Nakasone brautina fyrir heilu
flokkana af japönskum tæknimönn-
um sem aöstoða skulu Kínverja viö
aö bæta afkomuna. Aö baki öllu lá
auðvitað þetta sama markmiö. Aö
tryggja hráefnis- og matvörukaup af
Kínverjum og liöka fyrir sölu
japanskrar framleiöslu og tækni til
Kína, fjölmennasta ríkis veraldar,
stærsta markaðar heims.
Segja má aö frumlegri útgáfa
samsvarandi markmiöa hafi legið á
sínum tíma aö baki innrás Japana í
Kína 1937. En Nakasone er sein-
þreyttur á að árétta aö Japanir hafi
um aldur og eilífð gefiö upp á bátinn
alla yfirdrottnunardrauma. Segir
hann sambúöina viö Kína byggöa á
heilbrigðum sjálfshagsmunum
beggja.
Nakasone segir aö Japan muni
aldrei reyna aö veröa sér úti um
vopn á borð viö langfleygar spengju-
þotur, flugmóöurskip eða annaö
þvíumlíkt sem nota megi til þess aö
fara með hemaði á hendur fjar-
lægumríkjum.
I móttökuræðunum tóku kínversku
leiötogamir þetta trúanlegt og
ræddu við Nakasone um fríðsama
samfylgd inn í næstu öld.
Þessi stefna Japans í vamar-
málum, sem byggir á aðgeröaleysi
og afskiptaleysi gagnvart öðrum
löndum, fellur kannski ekki alveg inn
í kramið hjá aðalbandamönnum þess
' í Washington þar sem menn vildu
gjaman eiga vísan atkvæðamikinn
hemaöarbandamann þama eystra
til aö vernda siglingaleiðir í Austur-
löndum fjær.
Samt sem áöur hefur Nakasone
stundum veriö kallaöur herskáasti
forsætisráöherra Japans síöan í lok
síöari heimsstyrjaldar fyrir metnaö
hans viö aö tryggja sjálfstæðar
varnir Japana. Þó hefur hann verið
trúr grundvallarstefnunni, sem
mörkuö var 1976, aö eyða ekki meiru
til landvarna Japans en sem næmi
einu prósenti af brúttóþjóðartekjum.
— Erlendir hernaöarsérfræöingar
halda því fram aö fyrir þá sök sé
herbúnaöur Japans úreltur og
gamaldags og Japan þess ekki
umkomið aö verja hendur sínar ef til
alvarlegs ófriöar kæmi.
Herfræöingunum veröur starsýnt
á þrjú aðalsundin í gegnum Japans-
eyjar sem sovéski flotinn þyrfti að
fara um til þess aö komast út á opið
haf frá flotastöövum sínum í
austurhluta Síberíu. Japanir hafa
miöaö sínar varnir við þá kenningu
aö brytist út styrjöld mundu Sovét-
menn freista þess að ná Hokkaido,
hinni nyrstu af eyjum Japans, á sitt
vald og tryggja sér þannig siglinga-
leið út á Kyrrahafið. Varnimar hafa
því mjög einskorðast við að halda úti
öflugum viðbúnaöi á Hokkaido. —
Bandamennirnir í Washington heföu
heldur kosiö aö þeim yrði dreift á
fleiri eyjar og þá einkanlega aö
flotinn yröi efldur til þess aö vernda
mikilvægar siglingaleiöir á norö-
austurhluta Kyrrahafsins.
Annars er búist viö því aö útgjöld
til vamarmála fari upp úr eina
prósentinu á þessu ári vegna launa-
hækkana borgaralegra starfsmanna
vamarmálaráðuneytisins.
Fyrir skömmu lét Nakasone
berast út aö hann stefndi aö því að
draga úr ýmsum refsiaðgerðum sem
Japan tók upp gegn Sovétstjóminni
með ýmsum vestrænum ríkjum eftir
innrásina í Afganistan 1979. Fylgdi
japanski forsætisráðherrann þeirri
yfirlýsingu eftir með því aö senda
háttsetta diplómata til Moskvu en
þeir snem aftur án nokkurs sýnilegs
árangurs.