Dagblaðið Vísir - DV - 09.05.1984, Síða 13

13
tortr-)-**# <-* orTT t rrr rirrr rr-r-r-% w \ rr-r
DV. MIÐVIKUDAGUR 9. MAl 1984.
„Litla músin” reyndist
sigur hinna hörðu gilda
Fyrir réttum 2 mánuðum bauð
fjármálaráðherra fulltrúum stjóm-
arandstöðu í ráðuneyti sitt að skoða
„gatiö” í ríkissjóði, sem veriö hefur
aðalumræðuefni manna allar götur
síðan. Þetta árans gat hefur oröið til-
efni ótal fleygra yfirlýsinga, sem
sumar eru orðnar að hreinum brand-
ara, eins og staðhæfingin fræga um
„vin litla mannsins”, sem enn er ver-
ið aö leita að í kimum ríkisstjórnar-
innar. Þar finnst ekki þessi frægi vin-
ur, heldur aðeins „visst próblem”
forsætisráðherra.
Ávísun á
verðbólguaukningu
I umræðum um þetta ljóta gat á
þingi 8. mars sL talaði fjármálaráð-
herra um nauðsyn þess, að þing-
menn og þjóðin öll gerði sér grein
fyrir þeim mikla vanda, sem við
blasti, og sagði í lokaorðum ræðu
sinnar, að sá vandi yrði „ekki leystur
nema með samstilltu átaki okkar
allra hér og þjóöarinnar allrar”.
Af þeim tillögum að dæma, sem nú
hafa loksins séð dagsins ljós, hefur
ákall f jármálaráðherra um samstillt
átak ekki enn fengiö hljómgrunn
meöal þingmanna stjómarflokk-
anna.
Eftir allan þennan tíma, eftir allt
þetta tal um sparnað og niðurskurð,
eftir alla þessa leit að fyllingu i gatið
eru helstu niðurskurðartillögumar
svo óljósar, að naumast er mögulegt
að fjaila um þær. Með öðrum orðum
er greinilega ráðist á garðinn, þar
sem hann er lægstur, og síðan er
meginhluti vandans leystur með því
að búa til nýjan vanda, þ.e. erlendar
skuldir, sem nema rúmum 2
milljörðum króna.
Þessi niðurstaða er ekkert annaö
en ávísun á verðbólguaukningu og
hrein svik við almenning, sem hefur
lagt á sig miklar þrengingar til að
hjálpa ríkisstjóminni að ná mark-
miðum sínum í efnahagsmálum.
Dæmigert ráðaleysi
1. grein frumvarpsins um ráðstaf-
anir i ríkisfjármálum, sem lagt var
fyrir alþingi 3. maí, er dæmigerð fyr-
ir ráðaleysi stjómarflokkanna:
„Fjármálaráðherra er heimilt þrátt
fyrir ákvæði fjárlaga fyrir árið 1984,
að lækka ríkisútgjöld um allt að 370
m.kr.”.
I athugasemd við greinina segir
svo, hvernig þessum niðurskurði er
skipt á milli ráðuneyta og þess getið,
að lækkun niðurgreiðslu búvöm-
verðs sé innifalin í stærsta liðnum en
ekki orð um það frekar, hvaða liðir
lendi undir hnífnum. Ekkert kom
heldur fram um það í umræðum um
frumvarpið daginn eftir aö það var
lagtfram.
Það virðist ekki ætlunin, að þingiö
fái að sjá tillögur ráðuneytanna og
f jalla um þær. Og ekkert liggur fyrir
um, að fjárveitinganefnd fái þær til
umf jöllunar, þótt eftir hafi verið leit-
að. Stjómarflokkamir hafa sem sagt
endanlega gefist upp á „hinu sam-
stillta átaki” og fela ráðherrum sín-
um alræðisvald um það, hvernig þeir
haga niöurskurðinum hver á sínum
stað.
Mjúku gildin fótum troðin
Aðrar spamaöarráöstafanir miöa
að því að skera niður námslán, draga
úr kostnaöarþátttöku ríkisins vegna
tannlækninga og almennrar læknis-
þjónustu, skera niður sjúkradagpen-
inga og fresta þvi að siðasta ár skóla-
skyldu komi til f ramkvæmda, eins og
verða átti í haust samkvæmt grunn-
skólalögum.
Þetta em ráöin, sem „vinir litla
mannsins” gátu komið sér saman
um eftir tveggja mánaða leit, allt
saman ráðstafanir, sem eiga eftir aö
koma illa við almenning, einkum
sjúkt fólk og bammargar fjölskyld-
ur.
Mjúku gildin eiga sér augljóslega
liðsmenn fáa innan stjórnarflokk-
anna. Sigur hinna hörðu gilda er al-
gjör.
Hvers vegna mátti ekki skera nið-
ur ferða- og risnukostnað hins opin-
bera um t.d. 100 m. kr., eins og
Kvennalistinn lagöi til? Hvers vegna
mátti ekki bíða með flugstöðina á
Keflavíkurflugvelli? Hvers vegna
gátu stjómarflokkamir ekki sætt sig
viö niðurskurð í vegamálum og orku-
málum? Hvers vegna er ennþá verið
að ausa fé í Flugleiðir, sem em full-
færar um að standa á eigin fótum?
Hvers vegna á Seðlabanka að græð-
ast stórfé á tímabundnum vanda
ríkissjóðs, sem hann notar síðan til
að byggja yfir fé, sem ekki er til?
Hálaunamaðurinn = „litli
maðurinn"
Og hvers vegna mátti fjármála-
ráðherra ekki heyra minnst á
skylduspamaö hálaunamanna, sem
hefði gefið a.m.k. 200 m. kr. í ríkis-
sjóð? Þaö var reyndar sú hugmynd,
sem var kveikjan að hinni fleygu
setningu um „vin litla mannsins” í
ríkisstjóminni. Og mér er í minni
skelfing fjármálaráðherra, þegar ég
orðaði þessa hugmynd í sjónvarps-
KRISTlN
HALLDÓRSDÓTTIR
ÞINGMAÐUR SAMTAKA
UM KVENNALISTA
þætti. Þá sagði hann það varhuga-
vert aö ráðast með slíkum hætti á há-
launamenn, það gæti jafnvel endað
með því, að þeir heföu það ekkert
betra en láglaunafólkið!
Skylduspamaður hálaunamanna
er ekkert nýtt ráð. Nú i lok síöasta
árs fengu hálaunamenn einmitt
glaðning í umslagi, tilkynningu um,
aö nú mættu þeir sækja í banka þá
upphæð með vöxtum, sem þeir höfðu
verið skyldaðir til að lána ríkissjóði
fyrir 5 árum. Flestir urðu einfald-
lega hissa, löngu búnir að stein-
gleyma þessu lítilræöi. Samkvæmt
upplýsingum ráðuneytisins námu
þessar endurgreiðslur rétt rúmum
200m.kr.
Það er svo aftur önnur saga, þegar
blessaðir mennirnir sendu eiginkon-
ur sínar aö sækja þessa aura. Fjár-
málaráðuneytið hafði sett undir
þann leka, kannski til að konumar
fæm ekki að eyða þessu í einhverja
vitleysu án vitundar eiginmannsins.
„Lit/a músin"
Þær hugmyndir Kvennalistans,
sem ég hef hér minnt á, vom vel
framkvæmanlegar og hefðu komið
miklu minna við almenning en af-
kvæmið, sem fæddist eftir tveggja
mánaða umfjöllun stjórnarflokk-
anna og varaformaður Sjálfstæðis-
flokksins hefur kallað „litla mús”.
Sú niðurstaða, sem nú liggur fyrir í
frumvarpsformi, er til marks um
dugleysi og sundurlyndi stjómar-
flokkanna, sem er meira en mig
gmnaöi.
Niðurstaðan er uppgjöf, og megin-
hluta vandans er sópaö undir skulda-
teppi, sem öðrum er ætlað að dusta.
Hvers vegna er ég á móti þjóðar-
atkvæðagreiðslu um bjórmálið?
ólíkan smekk. En mér finnst lögreglu-
kylfan, sem sveiflað er yfir höfði mér,
alls ekki tilkomumeiri, þótt haldiö sé á
henni í umboði einhvers meirihluta.
Leyfið mér að umorða hugsunina:
Réttlæti er ekki sótt í kjörklefana.
Meirihlutaræði hlýtur að takmarkast
við þau mál, sem eðlilegt er, að meiri-
hlutinn ráði einhverju um. (Eg þekki
ekki nokkurn þann mann, sem léti sér
til hugar koma, aö meirihlutinn sé eða
eigi að vera æðsti dómari okkar um
satt og ósatt eða rétt og rangt.)
Frelsisreglan
Eg er ekki að halda því fram, að
menn hafi einhvern helgan, eilífan og
óumbreytanlegan rétt til að drekka
bjór. Egeraðsegjaalltannað: Þaðer,
að viö verðum að velja um tvær megin-
reglur í mannlegu samlífi. Onnur er
sú, að menn ráði sínum einkamálum
sjálfir, en skeri síðan í sameiningu úr
þeim málum, sem varða þá alla. Þetta
ér frelsisreglan. Hin er sú, að engin
slík mörk séu til á milli einkamála og
stjómmála og að tiltekinn hópur
manna viti, hvað sé öllum fyrir bestu,
og eigi því að stjóma öllum. En þetta
- ..............................
er regla, sem flestir hljóta að hika viö
að velja, þegar þeir láta sér skiljast,
að þeir geti alls ekki treyst því að vera
í hópi stjómendanna — þegar þeir
komast að því, að þeir geti eins orðið
þolendur og gerendur, lent í hópi þjón-
anna, en ekki húsbændanna, orðið í
minnihluta fremur en meirihluta.
Drýgstu rökin fyrir frelsisreglunni
eru sennilega þau, að við getum öll
orðiö í minnihluta í einhverjum
málum. Sá, sem er í meirihluta í bjór-
málinu, er áreiöanlega í minnihluta í
einhverju öðru máli. Kærir hann sig
um, að meirihlutinn taki þar af honum
ráðin? Þess vegna er skynsamlegast
að hafa frelsisregluna — þola þeim,
sem drekka bjór, að gera það gegn því,
að þeir þoli öðmm eitthvað annað —
láta menn meö öðrum oröum í friöi.
Hvers vegna geta þeir, 'sem ekki
drekka bjór (og ég er í þeirra hópi, því
að mér finnst bjór satt að segja bragð-
vondur), ekki látið hina í friöi, sem
gera þaö? Þessi rök fyrir frelsisregl-
unni eru í rauninni þau, að viö eigum
ekki að leggja einstök mál fyrir
þjóðina, heldur almennar reglur. Og
þjóðin hefur fyrir löngu gert upp hug
sinn í þessum efnum, valið um reglur.
Frelsisreglan er færð í letur í mann-
réttindabálki stjómarskrárinnar, þótt
hún hafi oftar en ekki verið brotin af
Hæstarétti, Alþingi og öðrum stofn-
unum að ógleymdum þeim kappsömu
mannbótamönnum, sem reyna að taka
af okkur ómakiö að velja og hafna.
Bjórmálið
Einu rökin fyrir banni viö fram-
leiðslu og sölu áfengs bjórs, sem eru
leyfileg samkvæmt frelsisreglunni,
eru, að sá, sem bruggar bjórinn og
selur, og hinn, sem kaupir hann og
drekkur, séu að skaða aöra með
þessum viðskiptum sínum — að þeir
séu aö nota rétt sinn til aö brjóta sama
rétt annarra. Eg get ekki komið auga á
neinar þær staðreyndir, sem styðji slík
rök (nema hugtökin skaði og réttur séui
skilin einhverjum fráleitum skilningi).
Og ríkiö hefur ekki þurft litla hræsni til
að selja áfengi og tóbak í fimmtíu ár,
en banna fólki aö selja bjór! Eg er í
rauninni ekki að saka fylgismenn bjór-
banns um mannvonsku eða
drottnunargimd, heldur um hitt að
kunna ekki að hugsa. Annaðhvort
gildir frelsisreglan eða ekki, og sala
bjórs er leyfileg, ef hún gildir. Lögin
um bjórbann eru ólög, og þaö er frá
heimspekilegu sjónarmiði séð full-
komið vafamál, hvort mönnum beri
siðferðileg skylda til að hlýöa þeim.
En mannlífið er því miöur ekki svo
einfalt. Stundum verðum við í stjórn-
málum að velja á milli óþægilegs kosts
og óþolandi, eins og Edmund Burke
sagði. Eg er á móti þjóðaratkvæða-
greiöslu um bjórmálið, af því aö frelsi
manna til að drekka bjór er svo sjálf-
sagt, að ekki á að greiða þjóðaratkvæði
um það. En hinn kosturinn — að það sé
lögbrot aö framleiða og selja bjór — er
óþolandi. Þetta bann verður því að
fella úr gildi svo fljótt sem auðið er!
Eg vel því óþægilega kostinn — þjóðar-
atkvæðagreiðsluna — til þess aö losna
viö óþolandi kostinn — áframhaldandi
'bjórbann. Eg tek því þrátt fyrir allt
undir tillögu Jóns Magnússonar. Við
þurfum stundum aö taka eitt skref
aftur á bak til að geta síðan tekið tvö
skref fram á við. En við þurfum líka að
vita, hvað snýr fram og hvaö aftur, og
ég skrifaði þessa grein um það, hvað
mérsýnistumþað.