Dagblaðið Vísir - DV - 27.11.1985, Blaðsíða 10

10
DV. MIÐVIKUDAGUR 27. NÓVEMBER1985.
Útlönd
Útlönd
Útlönd
Útlönd
Hver tekur við
af Khomeini?
„Úrval sérfræðinga" hefur valið
eftirmann trúarleiðtoga írans,
Ruhollah Khomeinis æðstaklerks.
En þar sem ekkert hefur verið til-
kynnt um það opinberlega ennþá
hafa ýmsar spumingar vaknað.
Dagblaðið Kayhan greindi frá því
á laugardaginn að Hossein Ali
Montazeri ayatollah (æðstiklerk-
ur) hefði verið valinn til þess að
taka við af Khomeini. Eru það
íyrstu fréttimar af því að menn séu
teknir að beina sjónum sínum fram
yfirdaga Khomeinis.
Sagði blaðið að Hadi Barikbin,
klerkur úti á landsbyggðinni, hefði
á bænastundu greint frá því að
„sérfræðingaráð" hefði fyrir tveim
vikum valið Montazeri sem eftir-
mann erkiklerksins.
Stundin, sem valin er til þessa,
og aðferðin við að koma tíðindun-
um á framfæri - án nokkurrar
opinberrar tilkynningar - hefur
komið afskaplega flatt upp á lands-
menn jafnt sem erlenda erindreka.
Ríkisútvarpið, sjónvarpið og fimm
af sjö dagblöðum í Teheran hafa
leitt þessa frétt hjá sér.Hefur hún
þó verið staðfest af einkariturum
þeirra beggja, Khomeinis og
Montazeris.
Sérfræðingaráðið er sjálfstæð
stofnun, skipuð 83 mönnum, og
hefur samkvæmt stjómarskránni
það hlutverk á hendi að skipa eða
setja af æðsta leiðtoga írans.
Hví var þetta gert með þessum
hætti? Hvers vegna hafa ríkisfjöl-
miðlamir ekki staðfest valið? Hví
er þetta gert eimmitt núna?
Tvö dagblaðanna í Teheran, sem
þagað hafa yfir fréttinni, viður-
kenndu fyrir fréttamanni Reuters
að þeir vissu vel að hún væri rétt
og sönn. Þau höfðu samt ekki birt
hana vegna þess að forseti þingsins
hafði ekki tilkynnt tíðindin opin-
berlega. - Varaforseti þingsins
sagði að endanlegt val eftirmanns
Khomeinis yrði ekki fyrr en að
leiðtoganum gengnum, „sem Allah
gefi að verði aldrei“.
í íran láta menn sér detta í hug
að fyrir Barikbin hafi vakað, þegar
hann gerði þetta opinbert, að veita
mönnum ráðrúm til þess að melta
tíðindin á meðan Khomeini nyti
Umsjón: Þórír
Guðmundsson og
Guðmundur Pétursson
enn við. Ef einhver óánægja væri
innan klerkaveldisins með valið á
eftirmanninum gæti erkiklerkur-
inn sjálfur beitt sér til þess að
kveða hana niður.
Montazeri æðstiklerkur er 63 ára
að aldri og hefur orð á sér fyrir að
vera raunsær hentistefnumaður.
Hann er langyngstur ayatollanna
af shiite-meiði íslam og hefúr gegnt
þeirra styst embætti. Það er sagt
að hann hafi hlotið stuðning hinna
eldri og íhaldssamari vegna þess
að þeir hafi ekki viljað vekja sund-
urþykkju hjá þjóðinni. Annars er
litið svo á að Montazeri standi nær
yngri kynslóðinni og hinum rót-
tækari eins og hinn valdamikli
foreeti þingsins, Ali Akbar Has-
hemi Rafsanjani.
Flogið hefur fyrir að Khomeini
hafi falið ráðinu að velja um eitt
af þrennu til framtíðaretjómar
landsins: einn æðstaklerk, þriggia
eða fimm manna nefnd erkiklerka.
- Greinilega hefur sérfræðingaráð-
ið talið að meirihluti þjóðarinnar
mundi, eins og nú standa málin,
taka Montazeri gildan sem eftir-
mann Khomeinis ef hinn síðar-
nefndi skyldi falla frá eða setjast í
helgan stein.
Með þessum tíðindum hafa menn
velt vöngum yfir því hvort hinn 83
ára gamli Khomeini eigi við heilsu-
brest að stríða. Talsmaður hans
segir svo ekki vera og í þau skipti
sem erkiklerkurinn kemur fram
opinberlega hefur ekki verið annað
að sjá en hann sé bæði hinn hress-
asti og vel em.
íranskir embættismenn vilja
skýra valið á Montazeri sem við-
leitni til þess að koma í veg fyrir
að rót komist á landsmenn. - „Val
hans mun tryggja að imam-inn
(arftaki Múhameðs spámanns)
verði áfram við völd. Það er traust-
ur mótleikur gegn gagnbyltingar-
öflunum og öllum tækifærissinnum
sem héldu að þeir gætu mðst til
áhrifa eftir dag imamsins (Kho-
meinis),“ segir dagblaðið Abrar.
Að Montazeri skyldi verða fyrir
valinu vekur engum undmn. Segja
má að nú um nokkurra ára bil hafi
hann verið búinn sérstaklega undir
það að taka einn daginn við af
Khomeini. Sömuleiðis þjóðin.
Andlit hans, gráskeggjað og
skreytt umgjarðarsverum gleraug-
um, er hverju mannsbami gjör-
kunnugt af myndum og veggspjöld-
um við hliðina á myndum af Kho-,
meini erkiklerki. Hann var strax
stuðningsmaður Khomeinis í and-1
ófinu gegn keisaranum á sjöunda
Nígería:
Niðurskurður
og kauplækkanir
Babangida með hnífinn á lofti
til að bæta efnahagsástandið
Hinir nýju herstjórar Nígeríu
hafa sett í gang sparnaðaráætlanir
sem eiga að rífa þjóðina upp úr
sleni efnahagsörðugleika sem hana
hafa hrjáð. Nígeríumenn standa
frammi fyrir geysimiklum skuldum
við útlönd, þverrandi trausti
bankastofnana og ósamkomulagi
við Alþjóðagjaldeyrissjóðinn.
í síðustu viku létu yfirvöld
ákvarðanir um kauplækkun opin-
berra starfsmanna líka ganga yfir
fólk í þjónustu einkaaðila. Lækk-
animar koma harðast niður á þeim
sem hæst hafa launin. Þetta átti
þegar við um herinn, lögreglu og
aðra ríkisstarfsmenn.
Foreeti Nígeríu, hershöfðinginn
Ibrahim Babangida, sem hrifsaði
til sín völd í byltingu 27. ágúst,
hefur lýst yfir 15 mánaða tímabili
„efnahagslegs hættuástands" og
lofað frekari spamaðaraðgerðum í
opinberum rekstri þegar hann gerir
fjárlagafríimvarp sitt opinbert 1.
janúar.
Þegar hefur hann bannað inn-
flutning á hrísgrjónum og maís til
að örva landbúnaðarframleiðslu.
Hann vonast til að Nígería muni
brátt ná að verða útflytjandi frem-
ur en innflytjandi matvæla. Land-
búnaður landsins stendur mjög
höllum fæti eftir að stjórnvöld
ákváðu fyrir nokkrum árum að
reiða sig nær algerlega á olíuút-
flutning.
Harðir skilmálar
En Babangida hefur enn ekki
sagt neitt um hvort hann hyggst
taka við 2,5 milljarða dollara láni
frá Alþjóðagjaldeyrissjóðnum sem
rætt hefur verið um í tvö ár að
Nígería taki. Nígeríustjórn hefur
veigrað sér við að ganga að þeim
skilmálum sem láninu fylgja. Sér-
staklega líst henni illa á fyrirmæli
um að fella gengið vemlega, hætta
við niðurgreiðslu á eldsneyti og
minnka höft á utanríkisviðskipt-
um.
Það eru ekki þessir 2,5 milljarðar
dollara sem öllu máli skipta heldur
er það traustsyfirlýsingin, sem sú
lánveiting gæfi, sem er mikilvæg.
Með slíka traustsyfirlýsingu frá
Alþjóðagjaldeyrissjóðnum ættu
Nígeríumenn auðveldara með að
fá lán annars staðar.
Nígería býr við 20 milljarða doll-'
ara skuld við útlönd. í fyrra sömdu
yfirvöld við sína helstu lánar-
drottna um að framlengja mestan
part borgun á þeim vanskilaskuld-
um sem til voru frá borgaralegri
stjórn Shehu Shagari árin 1979 til
1983.
En það bætir ekki álit viðskipta-
vina að miklu seinna gengur að
senda út skuldaviðurkenningar
varðandi þessar vanskilaskuldir —
þar sem á að vera loforð um að
borga skuldirnar innan sex ára —
heldur en stjómvöld höfðu talað
um. Á meðan hefur enn frekari
skuldabaggi hlaðist upp; skulda-
baggi upp á milljarð dollara til
viðbótar.
Skortur á gjaldeyri hefur nú leitt
til þess að allt að 150 daga tekur
að borga erlendar skuldir, miðað
við 40 - 45 daga áður.
Skorið á lánveitingar
Margir bankar hafa nú algerlega
hætt að veita Nígeríumönnum lán.
Það hefur leitt til ótta í landinu
um skorí á innfluttum vörum
snemma á næsta ári.
Skýrsla seðlabanka Nígeríu fyrir
fyrri helming þessa árs sýnir að
þjóðin fær 97 prósent útflutnings-
tekna sinna fyrir olíusölu. Því er
ljóst að á næstu mánuðum mun það
skipta miklu máli hvernig olíu-
markaðurinn þróast.
Ahrif Khomeinis eru feikileg og þar til viðbótar eru trúarleið-
toganum ætluð mikil völd samkvæmt stjórnarskránni.
og áttunda áratugnum. Hann á
vísan stuðning margra áhrifa- og
valdamanna í íslamska lýðveldinu
og þeir geta vænst þess að valdaað-
staða þeirra raskist ekki við til-
komu hans í leiðtogasætið.
Khomeini sækir umboð sitt fyrst
til klerkastéttarinnar og síðan til
stjómskrárinnar frá 1979, sem felur
honum æðstu stjóm heija landsins,
umboð til þess að setja forseta
landsins af, eða staðfesta val hans,
vald yfir dómskerfinu og æðstu ráð
yfirtrúarsviðinu.
Babangida forseti hefur lofað umbótum í Nígeríu.
Olíuráðherrann, Tam David-
West, hefur spáð stöðugum mark-
aðshorfum þangað til í mare. Verð
á olíu frá Nígeríu á Rotterdam-
markaði er nú hærra en hámarks-
verð það sem OPEC - samtök olíu-
útflutningsríkja - hefur ákveðið.
Eins og aðrir OPEC-meðlimir
hefur Nígería notað sér góðar
markaðshorfur til að semja um
hærra verð og að framleiða meira
en OPEC gerir ráð fyrir. Nú semja
Nígeríumenn við olíukaupendur
um ýmsar ívilnanir kaupendum til
handa til að fá þá til að halda
kaupum sínum í Nígeríu áfram
þegar fyrirhuguð verðlækkun
kemur til framkvæmda í mars.