Dagblaðið Vísir - DV - 08.02.1986, Blaðsíða 35

DV. TjAUGARDAGUR 8. FEBRÚAR1986
35
Appelsína - sem þýðir einfaldlega epli frá Kína.“
Epli frá Kína
Allt fram á þessa öld drakk ís-
lenska þjóðin kaffi og mjólk og
blávatn og brennivín og virtist ekki
hafa þörf fyrir annan svala. Enda
skiljanlegt, þegar veðurfarið er
haft í huga, að heitir og vermandi
drykkir væru í mestum metum.
En svo kom að því að drykkjusið-
irnir breyttust þegar íslendingar
kynntust gosdrykkjum.
í þættinum í dag verður fjallað
um drykki af ýmsu tæi, aðallega
óáfenga sem von er.
Límonaði og sítrón
Gosdrykkir heita flestir útlend-
um nöfnum enda siðurinn innflutt-
ur. Fæst þeirra eru skiljanleg.
Orðið gosdrykkur er auðvitað
búið til úr sögninni að gjósa +
drykkur. Annað nafn þessarar vöru
er ropvatn, orð sem skýrir sig sjálft.
Mér skilst á hinn bóginn að límon-
aði sé með elstu nöfnum á þessum
drykkjum. Orðið er komið úr
dönsku (limonade) og þaðan úr
frönsku, limonade, sem þýðir sítr-
ónudrykkur.
Á Seyðisfirði var fyrir margt
löngu rekin gosdrykkjaverksmiðja
af norskum manni og framleiddi
hún límonaði. Þessari nýbreytni
var vel tekið af Seyðfirðingum og^'
sér i lagi templurum sem fram að
þessu höfðu látið sér nægja blá-
vatn. Seyðfirskur templari, nafn-
kunnur maður þar í bæ og náfrændi
enn kunnari víninnflytjanda í
Reykjavík, hætti vatnsdrykkju og
tók upp þann sið að koma á hverj-
um degi í sjoppu eina og þamba þar
flösku af límonaði. Hann var ígildi
klukku fyrir afgreiðslufólkið því
hann kom alltaf á sama tíma. Síðan
gerðist það dag einn að pörupiltar
ákváðu að gera honum grikk og
fylltu límonaðiflösku til hálfs með
brennivíni. Stúkumaðurinn kom að
venju, þambaði úr flöskunni í ein-
um teyg og sagði, sællegur út að
eyrum: Mér þykir Íímonaðið óvenj-
ugott í dag!
Og þá liggur beint við að vitna
næst í Þórberg Þórðarson þegar
hann segir frá fyrstu kynnum sín-
um af hinu eðla „víni“, sítrón:
„Sveitungi minn bað um tvær
sítrónflöskur, án þess að spyrja mig
hvað ég vildi.
• „Nú ætlar hann að fylla mig,“
hugsaði ég. Þetta var í fyrsta sinn
á ævinni, sem ég heyrði sítrón
nefnt á nafn, mín óbóklærða mál-
fræðihneigð rakti nafnið á því
undir eins til orðsins sí - alltaf, og
sagnarinnar að tróna - ríkja. Sítr-
ón væri vín, sem trónaði alltaf yfir
öðrum vínum, væri allra vína full-
komnast. Það var eins og sólskin
á litinn. Og það var sætt og yndis-
lega hressandi."
r
Islensk tunga
Eiríkur Brynjólfsson
Kók og Daladögg
Frægasti drykkur af þessu tæi er
án efa Coca Cola sem á íslensku
mætti skrifa Kóka kóla eða ein-
faldlega kók. Nafnið er fengið af
heiti tveggja efna í drykknum.
Appelsín virðist við fyrstu sýn
heita ættgöfugu íslensku nafni en
svo er þó alls ekki. Þetta er myndað
af orðinu appelsína sem er tökuorð
úr ensku (kannski gegnum
dönsku), applechina sem þýðir
einfaldlega epli írá Kína.
Sinalco veit ég hreint ekkert
hvernig er myndað en latínulærður
maður stakk upp á því að þetta
væri dregið af latnesku orðunum
sine alco, þ.e. án áfengis. Svo sem
ágæt skýring en ég tek ekki á henni
neina ábyrgð.
Nýjasta nýtt í gosmálum þjóðar-
innar er Soda Stream eða Sódast-
rím. Eins og aðrar nýjar á sviði
tækni og visinda kallar þessi á
nýjan orðaforða. Það vantaði sögn
yfir það að búa til sinn eigin gos-
drykk. Og nú er sögnin til, nefni-
lega sögnin að stríma.
Nýlega var hafin framleiðsla á
nýju bragðefni til að stríma og
heitir það Daladögg. Ekki ætla ég
að leggja mat á bragð efnisins en
nafn þess er einkar vel til fundið.
Dögg er samkvæmt orðabók
„áfall, bleyta (einkum á grasi),
þegar gufa í loftinu þéttist á köld-
um hlut“ en orðið daladögg er heiti
sem á rætur að rekja til fornra
kvæða.
í þremur fornkvæðum er glímt
við gátuna um uppruna daggarinn-
ar.
Völuspá gefur okkur þá skýringu
að döggin komi undan rótum
heimstrésins, Yggdrasils:
Ásk veitégstanda,
heitirYggdrasill,
hár baðmur, ausinn
hvíta auri;
þaðan koma döggvar,
þær er í dala falla,
stendur æ yfir grænn
Urðarbrunni.
í öðru kvæði, Vafþrúðnismálum,
er döggin sögð vera méldropar frá
Hrimfaxa, en hann færir okkur
nóttina. Sjálfur Óðinn er hafður
fyrir þessari skýringu:
Óðinn kvað:
„Hrímfaxi heitir,
er hverja dregur
nótt of nýt regin;
méldropa fellirhann
morgun hvern;
þaðan kemur dögg um dala.“
Þriðja skýringin er í kviðunni um
Helga Hjörvarðsson. Samkvæmt
henni hristist döggin úr faxi hesta:
Hrímgerður kvað:
„Þrennar níundir meyja,
þó reið ein fyrir
hvít und hjálmi nær;
marir hristust,
stóð af mönum þeirra
dögg í djúpa dali,
hagl í háva viðu;
þaðan kemur með öldum ár,
allt var mér það leitt, er eg
leitk."
En nú er sem sagt hægt að kaupa
„dögg dala“ úti í búð.
bílasala
hölfín
Lágmúla 7 Sími 688888
BÍLASYNING
SUNNUDAG
KL. 13.00-18.00.
Sýnishornúr sýningarsal
CHEROKEE CHIEF
EXTRA SPECIAL
VÉL: 360 AMC, ekin 3800 km, (ný vél), sérlega kraftmikil, Hooker flaekj-
ur. MSD-kveikja. m. ping-control og útslátt, Performance Plus-Kit,
torque-ás, 4ra hólfa Carter blöndungur, NOS-gas-innspýting
(NITRO), aukaoliudæla, aukabensindæla, 115 ampera geymir, 70
ampera alternator.
SKIPTING: turbo 400 sjálfskipting meö Transpack (ný).
DRIF: Framan: Dana 44 (32 rilur), Torsenslæsing.
Aftan: Dana 60 (35 rilur). "2 öxlar út I hjól Non-Spin læsing. Hlut-
fall. 4.88:1, Millikassi 1:2,63. Quadratrack með heavy duty keðju,
driflokur að framan (aldrei klikkað).
DEKK: Fun Countiy "44'18x "15, frábær dekk.
Rallystólar, ný klæddur. nýtt lakk. Ranchofjaðrir, 4 gas Rancho demparar. 4 freon
Rancho demparar, 2 Rancho stýrisdemparar, hækkaður "5" á boddí, "1-"2" á
fjöðrum, Benco 40 rása talstöð. útvarp-segulband, 2 auka bensinbrúsar (að aftan)
fylgja. allur endurbyggður. Toppbill árg. 1975.
Eigandi: Björn Úlafsson, Hringbraut 92, Keflavik. simi 92-4204.
M. Benz 280 SEL árg. 1984, ekinn
aðeins 17 þús. km, einn eigandi,
steingrár að lit, mikið af aukahlut-
um.
Mazda 929 LTD árg. 1982, ekinn
31 þús. km, sjálfsk., vökvastýri,
rafmagn i öllu. Toppbíll. Verö kr.
430.000.
Toyota Tercel 4x4 árg. 1934, ekinn
46 þús. km. Verð kr. 530.000.
M. Benz 190 E árg. 1984, ekinn 50
þús. km. Verð kr. 980.000.
Fiat 127 900 árg. 1983, ekinn 23
þús. km, verð kr. 240.000, og árg.
1985, ekinn 14 þús. km, hvitur.
Verðkr. 295.000.
Honda Civlc 1500 S árg. 1984,
ekinn 36 þús. km. Verð kr. 450.000.
Toyota 1800 station árg. 1984,
vökvastýri, rafmagnsrúður, ekinn
41 þús. km. Toppbill. Verð kr.
550.000.