Dagblaðið Vísir - DV - 28.06.1986, Page 10

10
DV. LAUGARDAGUR 28. JÚNÍ 1986.
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELÍAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjórar: JÓNAS HARALDSSON og ÓSKAR MAGNÚSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFANSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11. SlMI 27022
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð: HILMIR HF., ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 450 kr.
Verð i lausasölu virka daga 45 kr. - Helgarblað 50 kr.
Allir vilja vernd
Framsóknarmennirnir Jón Helgason og Þorsteinn
Pálsson Suðurlandsráðherrar eru ekki sér á parti, þegar
þeir setja 40-50% toll á innfluttar kartöílur, svo að þær
verða dýrari til neytenda en ella. Slíkir ráðherrar eru
um allan heim, ákaft studdir skammsýnum kjósendum.
Við eigum ekki að verða undrandi, þótt lagður sé
aukatollur á saltíiskinn, sem við reynum að selja Port-
úgölum. Við eigum ekki að verða hissa þótt Banda-
ríkjastjórn bjóði okkur sjónhverfingar, þegar þarlendir
borgarar þurfa að ná flutningum til varnarliðsins.
Verndarstefna þeirra Jóns og Þorsteins á auknu fylgi
að fagna í heiminum. Hún getur orðið okkur skeinu-
hættari en nú. Hér í blaðinu á fimmtudaginn var í
leiðara um fríverzlun meðal annars fjallað um tvær til-
lögur amerískra þingmanna, er gætu orðið okkur dýrar.
í augsýn er viðskiptastríð milli hinna þriggja efna-
hagsjötna heimsins, Bandaríkjanna, Japans og Evr-
ópubandalagsins. í auknum mæli er beitt tollum,
innflutningskvótum og öðrum hugvitsamlegum aðgerð-
um til að vernda þrýstihópa á kostnað neytenda.
Enginn haftasinni vill vakna til vitundar um, að
haftastefna er tvíhliða., Þar gildir gamla lögmálið um
auga fyrir auga og tönn fyrir tönn. Allir tapa um síðir
á höftunum og mest auövitað almenningur, sem þarf
að borga meira fyrir vörurnar en væri við fríverzlun.
Einna óhugnanlegust er haftastefnan gagnvart þjóð-
um þriðja heimsins. Það eru fleiri en kaupmaðurinn í
Flónni, sem kvarta um undirboð fátækra þjóða, þar sem
börn vinna við framleiðslu. í uppsiglingu er siðlaust
viðskiptastríð norðurs gegn suðri.
Lönd þriðja heimsins eru flest í miklu skuldafeni,
einkum vegna vinfengis þarlendra harðstjóra og vest-
rænna bankastjóra. Hinar fátæku þjóðir geta ekki
greitt vexti af þessum skuldum, nema þær fái tækifæri
til að koma hinni ódýru framleiðslu sinni í verð.
Ef vestrænum markaði er lokað, hefur þriðji heimur-
inn ekki fé til að kaupa tækni og aðrar lyftistengur
efnahags. Þannig hefur haftastefnan viðskipti af ríku
löndunum, um leið og hún kippir fótunum undan stöðu
lýðræðis í heiminum og öryggi í alþjóðasamskiptum.
í þessu andrúmslofti gagnkvæmrar skammsýni liggja
fyrir fulltrúadeild bandaríska þingsins um 400 haftatil-
lögur þingmanna á atkvæðaveiðum. Að minnsta kosti
tvær beinast gegn löndum eins og íslandi, sem hafa
hagstæðan viðskiptajöfnuð gagnvart Bandaríkjunum.
Fáar þjóðir í heiminum eru eins háðar fríverzlun og
íslendingar eru. Við eigum hvarvetna að berjast fyrir
jafnrétti innfluttrar og heimaframleiddrar vöru. Þannig
getum við selt vörur, sem við getum framleitt ódýrar
en aðrir - og keypt vöru, sem aðrir bjóða ódýrar.
Slík verkaskipting lækkar vöruverð og tilheyrandi
vísitölur verðbólgu. Hún bætir lífskjör neytenda, stétt-
arinnar, sem jafnan má sín lítils gegn þrýstihópum. Hún
flýtir fyrir, að úreltar greinar á borð við hefðbundinn
landbúnað víki fyrir atvinnugreinum hárra tekna.
Oftast liggja þröngir hagsmunir landbúnaðar að baki
haftastefnu. Evrópubandalagið ver 70% tekna sinna til
að verjast ódýrri framleiðslu Norður-Ameríku, Ástralíu
og þriðja heimsins. Við verjum milljörðum á ári hverju
til að halda dauðahaldi í bændafortíð okkar.
Við skulum vara okkur á haftasinnum á borð við Jón
og Þorstein. Við skulum aflétta hömlum á verzlun með
innfluttar vörur og semja við aðra um slíkt hið sama.
Jónas Kristjánsson
Oskemmd
heildarmynd
Gömul og reisuleg timburhús eru
sorglega fá orðin eftir í miðbæ
Reykjavíkur. Margar glæsilegustu
byggingamar í Kvosinni hafa orðið
eldi að bráð, önnur voru rifin, sum
af ótrúlegri skammsýni. Eftir ára-
langt sinnuleysi hafa menn nú upp
á síðkastið vaknað til meðvitundar
um þau menningarverðmæti sem
gömlu timburhúsin okkar eru. Bar-
áttan fyrir friðun Bemhöftstorfúnn-
ar og Grjótaþorpsins eiga sinn þátt
í þeirri vakningu sem orðið hefúr.
Það er engin furða þótt Reykvíking-
um hafi brugðið illilega við brunann
í gamlc Iðnskólanum við Tjömina.
Það hefði orðið þyngra en tárum
tæki að sjá þetta fallega hús fúðra
upp; fyrir utan þá sérstöðu sem þessi
bygging hefúr þá er hún og hluti af
tiltölulega heillegum hring gamalla
timburhúsa sem mynda eins konar
umgjörð um Tjömina og gefa
Reykjavík dálítinn sögulegan
þokka, þótt víða hafi byggingarslys-
in orðið hroðaleg í miðbænum.
Það hefur mikið verið talað um
tjónið sem varð í eldsvoðanum á
laugardaginn var. Vissulega er það
tilfinnanlegt. Grátlegt var til dæmis
að koma upp í rishæð hússins eftir
brunann þar sem vár baðstofa iðnað-
armanna og sjá allan myndskurð
Ríkharðs Jónssonar, sem þar prýddi
þil og veggi, orðinn að ösku. Þama
er talið að verið hafi umfangsmesta
myndskurðarverk Ríkharðs. Og þótt
samtök iðnaðarmanna reyni eflaust
að bjarga því sem bjargað verður og
endurvinna það sem hægt er að
greina á sviðnum íjölum af hand-
bragði listamannsins verður það
aldrei annað en eftirlíking. - Segul-
bandssafn Leikfélagsins með upp-
tökum af leikritum síðustu þrjátíu
ára, eða svo, er trúlega líka ónýtt
að miklu leyti. Þær geymdu raddir
margra okkar ágætustu listamanna
lífs og liðinna. Einhverju af þessu
hefur leikfélagsmönnum tekist að
bjarga, sem og hluta af búningasafii-
inu. Ótrúlega mikið reyndist heillegt
þegar farið var að róta í rústunum.
Það hefúr nú verið undið og dustað,
hver spjör, og bíður hreinsunar.
Brunalið - slökkvilið
Slökkviliðið í Reykjavík hefúr
fengið svolitla skömm í hattinn fyrir
aðgerðir þama við brunann.
Slökkviliðsstjóri er reyndar kok-
hraustur og segir liðið hafa unnið
afrek með framgöngu sinni. Það má
vel vera. Ég efast að minnsta kosti
ekki um að hver liðsmaður hafi lagt
sig fram sem mest hann mátti. - Eigi
að síður var heldur dapurlegt að
horfa á slökkvitilburði fyrstu stund-
arfjórðungana. Þegar liðið kom á
staðinn lagði aðeins sakleysislegan
reyk upp með tumi hússins. Auðvit-
að gat kraumað þar allvel undir. En
I talfæri
Jón Hjartarson
það var ekki fyrr en slökkviliðsmenn
hófú aðgerðir utanfrá, með því að
brjóta rúður og rjúfa þekju, að fjand-
inn var laus. Eldurinn hljóp um öll
rjáfúr og þil en slökkviliðið hafði
hvorki mannskap né dælur til þess
að svara þessu „eldgosi" sem varð
þegar þeir hleyptu súrefninu að
glæðunum. - Þá sögðu gárungar á
staðnum að þetta væri brunaliðið,
slökkviliðið væri ekki mætt. - Raun-
ar leist manni ekkert á blikuna að
horfa upp á þetta. Þessar fáu bunur
frá slökkvibílunum virtust svo mátt-
leysislegar. Þeim var sprænt upp á
veggina en réðu ekkert við logana
sem nú virtust allt í einu í öllum
gáttum og upp um þakið líka. - Þessi
eldur hefur án efa verið harla erfiður
við að eiga, enda óttuðust margir
um tíma að við hann yrði ekki ráð-
ið, jafnvel að hann hlypi í nærliggj-
andi hús.
Það sem hefúr vakið umhugsun
okkar margra, sem fylgdust með
aðgerðunum, er ekki framganga
mannanna sem mættu á staðinn,
heldur nokkur skipulagsatriði. Fyrst
í stað komu aðeins tveir slökkvibílar
á staðinn. Fullur mannafli og öll
fúllkomnustu tækin voru ekki kom-
in á staðinn fyrr en um einum og
hálfum tíma eftir að eldsins varð.
vart. Þennan tíma virkaði stjómun
aðgerða svolítið fúmkennd. En
kannski var það allt með felldu.
Menn geta svo auðveldlega haftbest
vit á hlutunum álengdar. En manni
flaug nú til dæmis í hug þama hvort
slökkviliðið hefði ekki yfir að ráða
fjarskiptabúnaði til þess að nota á
staðnum svo hver gæti heyrt í öðrum
og hægt væri, að stjóma aðgerðum
án hrópa og kalla sem illa skiljast í
öllum látunum.
Afreksmenn
Það er ekki andskotalaust fyrir
slökkviliðsmann að standa í fullum
herklæðum úti á glóðheitri báru-
jámsþekjunni með kúbein í hendi
og heyra hrópaðar illskiljanlegar
skipanir: Ekki ijúfa þama, rífðu hin-
um megin! Nei, nei, ekki þama!
Niður með þig, maður! - Sumt af
þessu er kannski bara æsingur í
áhorfendum. Einu sinni vom til svo-
kölluð „labb-rabb-tæki“. - Ég hef
grun um að framleiðslu slíkra tækja
hafi fleygt töluvert fram síðustu árin
og að þau kosti alls ekki stórar fúlg-
ur.
Hvað sem öllum athugasemdum
um slökkviliðið okkar líður, þá mega
þeir gjama heyra hrós fyrir fram-
gönguna eftir að fúllur dampur
komst á slökkvistarfið og stórvirkar
dælur fóm að dæla beint úr Tjöm-
inni. Þá réðu þeir niðurlögum elds-
ins fljótt og vel. Þeir björguðu þessu
húsi, piltamir, það er uppistandandi
og nokkuð heillegt. Það var sjálfeagt
mikið afrek hjá þeim og þakkarvert.
Slökkviliðið ætti hins vegar ekki að
skella skollaeyrum við aðfinnslum
ef þær em ekki einskært nöldur og
sleggjudómar. Eflaust munu liðs-
menn meta aðgerðir sínar eftir á,
fara yfir þær lið fyrir lið og spyija
hvort eitthvað hafi farið úrskeiðis.
Leikfélag Reykjavíkur hefur verið
gagnrýnt fyrir að geyma þau verð-
mæti, sem þama brunnu, ekki á
tryggari stað. Þetta er réttmæt gagn-
rýni. Svo grátlegt sem það nú er,
stóð til að flytja þessa hluti í trygg-
ari geymslur í Borgarleikhúsinu eftir
nokkra mánuði og þar verður þessu,
sem þó bjargaðist, fundinn staður
innan tíðar.
Sagaog aðsagaonaf
Bmni og eyðilegging margra feg-
urstu bygginga miðbæjarins er
sorgarsaga. í stað þeirra hafa komið
malbikuð stæði undir blikkbeljuna
eða þá steinkastalar, allt of háir
sumir og allt of ljótir. Bmnaeftirit
eflist vonandi enn við þennan dapur-
lega atburð í gamla Iðnskólanum.
Til þess em vítin að varast þau.
Við viljum að miðborgin beri sem
fegurst svipmót af sögu og góðri
umhirðu. Það er ánægjulegt að sjá
hversu fljótt hefur verið bmgðið við
til þess að bjarga Iðnskólanum og
endurbyggja það sem brann af hon-
um. Vinnupallar hafa þegar verið
reistir alltum kring og brátt munu
smiðir fara höndum um húsið svo
það verði sem allra fyrst samt við sig.
Kannski verður okkur innan tíðar
svo umhugað um útlit gamla mið-
bæjarins að við varðveitum ekki
einasta hvem kofa, sem einhvem
vott ber af sögu, heldur sögum við
ofan af hinum sem risið hafa í seinni
tíð og tróna óþarflega hátt yfir um-
hverfið og skemma heildarmyndina.