Dagblaðið Vísir - DV - 13.09.1986, Qupperneq 10

10
LAUGARDAGUR 13. SEPTEMBER 1986.
Frjálst, óháö dagblaö
Útgáfufélag: FRJALS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINÁRSSÖN
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJANSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÖNSSON
Fréttastjórar: JÓNAS HARALDSSON og ÓSKAR MAGNÚSSON .
Auglýsingastjórar: PALL STEFANSSON og INGOLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, SlMI 27022
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð: HILMIR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ARVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 500 kr.
Verð i lausasölu virka daga 50 kr. - Helgarblað 60 kr.
Rík og fátæk þjóð
íslendingar búa við ein allra beztu lífskjör í Evrópu
samkvæmt nýútgefnum tölum Efnahags- og framfara-
stofnunarinnar, OECD. Notaðir eru tveir mælikvarðar.
Annars vegar er notaður ungbarnadauði, sem er lægst-
ur hjá okkur og Finnum, nokkru lægri en hjá Svíum.
Hinn mælikvarðinn er heildarþjóðarframleiðsla á
mann, sem er hér hin fjórða hæsta í álfunni, næst á
eftir Sviss, Noregi og Svíþjóð og næst á undan vel-
gengnislöndum á borð við Danmörku, Finnland og
Vestur-Þýzkaland. Samkvæmt þessu erum við rík.
Fleiri fréttir en þessar hafa birzt hér í blaðinu að
undanförnu. Meðal annars hefur komið í ljós, að launa-
taxtar fyrir uppskipunarvinnu eru nærri þrefalt hærri
í Færeyjum en hér á landi. Okkar menn fá 124 krónur
á tímann, en Færeyingar 323 krónur.
Ríkidæmi okkar endurspeglast því ekki í Dagsbrún-
arkaupi. Það er raunar ein af alvarlegri þverstæðum
þjóðfélags okkar, að heildarvelgengni þjóðarinnar lýsir
sér ekki í umsömdum launatöxtum. Ef við lítum á taxt-
ana sem mælikvarða, erum við í rauninni fátæk þjóð.
Undanfarin erfiðleikaár hafa hinir betur settu náð
sínu á þurrt, ýmist með launaskriði, meiri vinnu eða á
annan hátt. Hinir lakar settu hafa borið samdráttinn
einir. Sú byrði hefur verið þungbær, af því að hún
dreifðist á allt of fáar og veikar herðar.
Landlæknir hefur vakið athygli á, að fólk sé aftur
farið að veikjast hér á landi vegna hreinnar fátæktar.
Einkum eru það einstæðar mæður og sjúklingar, sem
ekki ráða við heilsugæzlukostnað. Um langt skeið höfðu
veikindi vegna fátæktar verið nokkurn veginn óþekkt.
Þetta kemur heim og saman við kenningar um, að
einstæðar mæður, öryrkjar, aldraðir og sjúklingar taki
ekki þátt í ríkidæminu, sem tölur um þjóðarframleiðslu
sýna, en hafi hins vegar tekið þátt í kjaraskerðing-
unni, sem tölur um kaupmátt taxta sýna.
Eftir mismunandi reikningsaðferðum hefur verið
fundið út, að 8-24% þjóðarinnar lifi undir fátæktar-
mörkum. Þótt við gerum ráð fyrir, að lægri talan sé nær
sanni, er hér um að ræða fjölmennan minnihluta, sem
meirihlutinn hefur skilið eftir á flæðiskeri.
Nýlega töldust 5830 einstæðir foreldrar á skrá Trygg-
ingastofnunar. Þessir foreldrar höfðu 7646 börn á
framfæri. Þetta fólk var samt fjölmennt meðal skjól-
stæðinga félagsmálastofnana, til dæmis fjórða hvert
barn einstæðra foreldra í Reykjavík, alls 1000 börn þar.
Alls njóta rúmlega 6% Reykvíkinga einhverrar að-
stoðar Félagsmálastofnunar. Það er ef til vill ekki há
hlutfallstala, en telur þó 5345 manns. Þetta eru heldur
dapurlegar tölur í þjóðfélagi, þar sem atvinnuleysi er
nánast ekkert og mikið auglýst eftir fólki til starfa.
Vandinn er, að einstætt láglaunafólk, sem verður að
láta sér taxtana nægja og hefur ekki aðstöðu til að vinna
aukavinnu, nær ekki nema broti af þeim 100.000 króna
mánaðartekjum, sem vísitölufjölskyldan þarf sam-
kvæmt opinberum útreikningum á framfærslukostnaði.
Ellilífeyrisþegar, sem ekki njóta lífeyrissjóðs, hafa
um 15.000 krónur á mánuði. Margt láglaunafólk hefur
um og innan við 30.000 króna mánaðarlaun. í vor var
rætt um að koma á 30.000 króna lágmarkslaunum í þjóð-
félaginu, en náði ekki fram að ganga.
Einkennilegt er þjóðfélag með fjórðu hæstu tekjur í
Evrópu, sem hefur 100.000 króna framfærslukostnað,
en ræður ekki við að veita 30.000 króna lágmarkslaun.
Jónas Kristjánsson
Fastir liðir ekki
eins og venjulega
„Þetta er aumi andskotans hávað-
inn,“ sagði aldraður granni minn,
sem asnaðist til þess, af tómri fordild
náttúrlega, að fikta í viðtækinu sínu
um daginn og villtist á rásum, bylgj-
um og svæðisútvarpi með viðeigandi
ýlfri og gauli, unz hann að lokum
fann aftur sína bylgjulengd, gamla
gufuradióið. „í þetta fara peningam-
ir,“ sagði hann svo, „tóm væl og
blístur! Og sjónvarpið er ekkert
betra, bara popp!“
Það er von að sú kynslóð, sem
vaknað hefur og sofiiað við „Utvarp
Reykjavik11 mestallan shm aldur,
verði heldur hvumsa við allar þessar
nýjungar á fjarskiptasviðinu. Utvarp
er ekki lengur fastir liðir eins og
venjulega, fréttir og tilkynningar í
hádeginu og um kvöldmat. Nú er
hægt að hlusta á fréttir á minnst
klukkutima fresti allan daginn, að
vísu sömu fréttimar alla jafna. Og
sama slagarann geturðu heyrt á
þremur bylgjulengdum, nema hvað
gamla rásin við Skúlagötuna hefiir
enn þá einkarétt á hljómskálamúsik
og symfóníum.
Og bráðiun fáum við nýtt „frjálst"
sjónvarp. Þá færist enn §ör í leikinn.
Enginn veit raunar hvert frelsið leið-
ir. Menn em svo óragir við að hlaupa
inn á nýjar brautir í bisnis hér á
landi. Eflaust siglir heill floti af nýj-
um stöðvum um öldur ljósvakans
innan tiðar. Þetta er nýtt útgerðar-
ævintýri og ekki búið að setja á það
kvóta.
Gráðugir neytendur
Við landar virðumst raunar stöð-
ugt vera haldnir einhverri neyslu-
dellu, sem heijar á okkur eins og
skæður sjúkdómur stuttan tíma. Svo
er það búið. Eða öllu heldur: mark-
aðurinn er mettaður. Því auðvitað
leggja kaupmenn og sölumenn sig
fram við að metta þennan gráðuga
kúnna. Og stundum spretta líka upp
óprúttnir spákaupmenn sem mata
krókinn á kaupheimskunni. Þjóðin
hefur eins og kunnugt er verið með
ólæknandi bíladellu frá því um
stríðslok. Þetta fár hefur gengið yfir
með misþungum hrinum og er með
versta móti um þessar mundir. Þökk
sé tollinum, sem var tekinn út á
launatöxtunum. Flestar svona dellur
standa hins vegar stutt. Til dæmis
teppadellan. Á örfáum árum var
landið teppalagt út í hom í gulrós-
óttum og ælugrænum litum, síðan
kom létt panel og parketsveifla.
Tækjakaupadellan hefúr verið æði
fjölskrúðug, allt frá fótanuddtækjum
upp í örbylgjuofria. Á örskömmum
tíma urðum við sérfræðingar í mat-
argerð. Aðskiljanlegustu uppskriftir
vom gefhar út í blöðum og bókum.
Helga gamla Sigurðar gleymdist oní
skúffu. Matstaðir spmttu upp á
hverju homi. Heilsuræktardellan
stóð stutt, eða hún hefur snúist upp
í skokk og tjúttleikfimi, en þrekmið-
stöðvamar komnar í þrot. - Þannig
mætti lengi telja.
Bíó í hverju húsi
Fjölmiðlafárið er nýjasta dellan og
geisar enn. Þetta fár hefur tekið á
sig ýmsar myndir. Kannski byrjaði
þetta með vídeóæðinu, sem hljóp af
stað hraðar og fyrr en lög og vel-
sæmi gerðu ráð fyrir. Vídeóleigumar
fengu á sig svipaðan sóðastimpil og
lengi hefur loðað við ýmsar aðrar
greinar viðskiptalífsins, svo sem
bílasölur og fasteignamarkaðinn.
Þessi viðskipti hafa ekki alltaf not-
ast við fínan pappír og ýmsir vafa-
samir karakterar látið þar til sín
taka. Þetta er sveiflukenndur bransi,
sem freistar glæframanna í fjármál-
um. Eflaust má líka finna í þessum
í talfæri
Jón Hjartarson
greinum heiðarlega kaupsýslumenn.
Vídeóleiga er líka að verða tiltölu-
lega stapíll bfenis, ævintýramenn-
imir komnir á hausinn, famir að
leita að nýjum vettvangi, eða þá
búnir að draga bókhaldið upp úr
rassvasanum og komnir með löggilt-
an endurskoðanda.
Á tveimur eða þremur árum hefur
þjóðin vídeóvæðst, með illu eða
góðu, og hefur bíó heima hjá sér,
þegar henni sýnist. Þetta finnst
mörgum ill þróun, andfélagsleg og
menningarfjandsamleg, en svona er
þetta. Vonandi og eflaust jafriar fólk
sig á þessari dellu og fær hóflega
leið á þessum tækjum, rétt eins og
hinum heimilistækjunum.
Tímaritatíska
Þetta fjölmiðlafár er næsta alhliða.
Tímarit hafa lifnað og sofhað, fjöl-
skrúðug eins og fiðrildin, svo þvílíkt
og annað eins hefur ekki áður
þekkst. Böm lásu jú Vorið og Æsk-
una, einstaka sérvitringur las
„Heima er best“, að norðan. Fáein
bókmennta- og menningarrit hafa
haldist við pólitískri kergju og sögu-
legri nauðsyn, svo vom bara sorprit
og dönskublöðin.
Nú höfum við tímarit um allt milli
himins og jarðar, heimilishald bíla,
tómstundimar, tfekuna, atvinnulífið,
mannlífið, heimsmálin. Þar getum
við lesið fréttir af kóngum og fyrir-
fólki, sögur af heimsmenningunni,
viðtöl, þar sem frægt fólk opnar sig,
lærðar greinar um flesta geira þjóð-
lífe og mannlífe og svo auðvitað
uppskriftir. í fjölmiðlaheiminum
hafa sem sagt sprottið upp fjölmarg-
ir spámenn sem vilja vera eigin
herrar, ritstjórar og útgefendur, og
leggja allt sitt undir lögmál markað-
arins, í fijálsri samkeppni og þjón-
ustu við neytendur náttúrlega.
Að finna sína bylgjulengd
Og það nýjasta í §ölmiðlafárinu
er sem sagt fjarskiptastríð „fijálsú*
stöðvanna við gamla ríkisrekna rad-
íóið, sem reynir eftir mætti að halda
sér til rétt eins og gömul jómfrú, sem
gerist full laus í rásinni og lyftir
ótæpilega faldi til þess að tolla í tís-
kunni og standast samkeppnina. Og
mikið má þessi æruverða stofhun
skaka sér, ef hún ætlar að standast
samkeppni við allt, sem yfir á eftir
að ganga, allskyns spútniksendingar
á næsta leiti, rafmagnaðar popprásir
og gervitungl.
Og allt er þetta til þess að þóknast
hæstvirtum hlustendum og óhorf-
endum. Þeirra er valið. Og það er
verkurinn. Menn eiga kannski erfitt
með að finna sína bylgjulengd, þegar
svo margt er í boði. Það kann líka
að verða erfitt að halda heimilis-
friðinn, þar sem upp koma ólík
sjónarmið. Og þó að í framtíðinni
finnist eflaust á því vandamáli hand-
hægar hljóðeinangrandi lausnir, þá
á hver einstaklingur eftir sem áður
eftir að heyja sitt hugarstríð, því sá
á kvölina o.s.fiv.
Það má með sanni segj að íslend-
ingar sé komnir í allgott samband,
fjarskiptasamband. Bráðum verðum
við í beinu sambandi við flest það
markverðasta sem gerist í kringum
okkur, fáum það í beinni útsendingu
í gegnum gervitungl. Og nú fá menn
sér fjarsíma í bílinn, svo þeir missi
ekki af neinu. Þá fer líklega bráðum
að vanta skiptitæki, sem kúplar
mönnum í samband við sjálfa sig.
Upphefet þá nýtt æði. Ýmsir hafa
viljað ætla útvarpi eitthvert uppeld-
isgildi, að það ætti að mennta
þjóðina, innræta henni menningar-
legan husvmarhátt, kenna henni að
hlusta á sígilda tónlist og þjóðhollan
fróðleik. í þeim tilgangi hefur út-
varpsráð, margskammað, vakið og
sofið yfir velferð stofriunarinnar,
passað það eins og strangt foreldri,
að það vandaði orð sín og æði í hvi-
vetna og segði ekki ljótt um kóng
né prest. Þetta foreldravald hefúr
óneitanlega skerst til muna og
skerðist enn, þegar uppeldið nær
naumast til annarra en ellilífeyris-
þega eins og hans granna míns, sem
vill hafa sína fostu liði eins og venju-
lega. Kannsld sakna fleiri þeirra,
þegar fram líða stundir