Dagblaðið Vísir - DV - 13.09.1986, Side 13

Dagblaðið Vísir - DV - 13.09.1986, Side 13
LAUGARDAGUR 13. SEPTEMBER 1986. 13 DV OFF J .4« HtithohÞ&y of pa rodUtJt* **?«**-«|» A imtinfton.v (vninritttt \itut IVtf'r <«ok tfírhí«>‘I l r;*> u l.Kil*-rb<>r( KLn|>t<m l«»»»wth«*» t-.y? l»v (h<m !»><»» mttpptird attti *u<u )>«*?■*'>•* Iktited byl'im Oun-ley ' y h*nrt v r houU' SS33J Bresk fyndni TAKING OFF Ritstjórn: TIM DOWLEY. Methuen, 1986. Ýmsir fyndnustu menn á Bret- landi leggja til efiú í safnritið Taking off. Þar má nefna Monty Python-hópinn, Michael Frayn, Noel Coward, Peter Sellers, Alan Bennett, S.J. Perelman og höf- unda þessa ómótstæðilega tímarits Private Eye. En hér eru einnig höfundar af öðru sauða- htisi. Til að mynda Tom Stopp- ard, Max Beerbohm, Swinbume og Ezra Pound. Safiiað hefur verið skopstæl- ingum á ólíkustu verkum, m.a. eftir rithöfunda, ljóðskáld, blaðamenn, gagnrýnendur, lög- íræðinga og stjómmálamenn. Hér em ljóð, greinar, sögur og stuttir leikþættir. Svo sem vænta má er efnið afar misjafht að gæðum, og skopið misjafnlega háð þekkingu á breskum aðstæðum. En gullkom má víða finna, ekki síst þegar fjallað er um stjómmál og oft hjákátlegt efni í bresku press- unni. Tíundi maðurinn THE TENTH MAN Höfundur: Graham Greene. Penguln Books, 1985. Fremur mun óvanalegt að rit> höfundar skrifi skáldsögur og gleymi þeim síðan. Þetta virðist þó hafa hent Graham Greene. Hann samdi stutta sögu sem gmndvöll væntanlegrar kvik- myndar fyrir bandaríska stórfyr- irtækið MGM árið 1944. Handritið fór í skjalasafii fyrir- tækisins og lá þar í tæpa fjóra áratugi. Sagan var aldrei kvik- mynduð en hefur nú birst á prenti Greene-aðdáendum, og reyndar höfundinum sjálfum, til óblandinnar ánægju. „Tíundi maðurinn" er afar for- vitnileg frásögn af auðugum lögfræðingi, Louis Chavel, sem kaupir líf sitt svo dým verði að hann hlýtur engan frið fyrr en í dauðanum. Hann er einn þrjátíu manna sem teknir em í gíslingu á stríðsárunum. Tíundi hver maður er tekinn af lífi. Fang- amir draga. Chavel verður einn hinna þriggja. I örvæntingu býð- ur hann hverjum meðfanga sinna sem er öll auðævi sín fyrir að skipta við sig, deyja í sinn stað. Ungur maður þekkist boðið. Þegar Chavel sleppur úr fang- elsi að stríðinu loknu er hann fátækur maður sem verður að búa við minninguna um hugleysi á örlagastundu. Uppgjör hans við sjálfan sig er kjami þessarar meistaralegu Greene-sögu. Erlend bóksjá Amerískur harmleikur SAVAGE GRACE Höfundar: NATALIE ROBINS og STEVEN M. L ARONSON. Penguin Books, 1986. Baekeland-fjölskyldan hafði til að bera ýmislegt það eftirsóknarverðasta sem tengt er ameríska draumnum í hugum manna: auð, frægð og glæsi- leika. Leo Hendrik Baekeland var upp- finningamaður sem varð vellauðugm- af eigin rammleik. Hann fann m.a. upp efnið Bakelite sem var eitt fyrstu pla- stefhanna. Af þeim sökum var hann oft titlaður í virðingarskyni „faðir plastsins". Leo Hendrik er þó ekki aðalpersón- an í þeim ameríska harmleik sem rakinn er í Savage Grace, heldur af- komendur hans. Sérstaklega þó sonarsonurinn Brooks, glæsileg og fögur eiginkona hans, Barbara, og sonur þeirra, Tony. Þetta var hæfi- leikaríkt fólk sem gat þó ekki nýtt hæfileika sína til gagnlegra hluta. Þrír sjálfselskir og geðríkir einstakl- ingar sem eyðilögðu líf hvers annars af sannri íþrótt. Meginatburðir í lífi þessara auðugu iðjuleysingja eru sem úr lygilegum amerískum auðstéttarreyfara. Hjónin, og þó einkum Barbara, ólu Tony upp í þeirri trú að hann væri einstakur snillingur, ekki síst á sviði lista. Hann gat aldrei risið undir þeim væntingum. Sá alvarlegi ljóður var hins vegar á ráði sonarins, að mati foreldranna, að hann reyndist þegar á bamsaldri kyn- hverfúr. Brooks og Barbara gerðu allt sem þau gátu til þess að venja hann af þeim ósið. Móðir hans hélt þannig að honum álitlegum stúlkum með mi- sjöfnum árangri. Sambúð foreldranna sjálfra var þó ekki til fyrirmyndar. Þau voru oft ofeafengin hvort við annað og áttu það til að leita ástarsambanda utan hjóna- bandsins. Samband þeirra fékk svo óvæntan enda þegar faðirinn, Brooks, hvarf á braut með vinkonu sonarins og skildi móður og son eftir í sárum. Þegar Tony komst á táningaaldur- inn fór hann að neyta eiturlyfja og varð þá gjarnan ofsafenginn, ekki síst við móður sína sem reyndi að stjóma lífi hans á óeðlilegan og ógeðfelldan hátt. Hún gekk til dæmis svo langt í því að venja hann af kynvillunni að samrekkja honum sjálf og gumaði reyndar af því að í ástarmökum við Metsölubækur - pappírskiljur BRETLAND 1. Jackie Collins: LUCKY. (1) 2. B. T. Bradford: HOLD THE DREAM. (2). 3. Anita Brookner: FAMILY AND FRIENDS. (5). 4. Wilbur Smith: THE BURNING SHORE. (3). 5. Arthur Hailey: STRONG MEDICINE. (7). 6. Eric Can Lustbader: JIAN. (6). 7. John Mortimer: PARADISE POSTPONED. (4). 8. Alice Walker: THE COLOUR PURPLE. (-). 9. Isabel Allende: THE HOUSE OF THE SPIR ITS. (-). 10. Stephen King: SKELETON CREW. (8). (Byggt á The Sunday Tímes). Umsjón: Elías Snæland Jónsson sig bæri hann engin merki þess að vera kynhverfúr. Þótt margir hafi orðið til þess að óttast vaxandi geðveiki Tonys neitaði faðir hans að sjá af peningum til þess að hann hlyti nauðsynlega meðferð. Og svo fór að lokum sem sumir óttuð- ust að Tony framdi ógnvekjandi glæp. Hann myrti móður sína. En sagan er ekki þar með sögð. Tony, sem framdi ódæðið í Bretlandi, var settur á geðveikrahæli þar í landi. Eftir nokkur ár tókst vinum hans að koma því svo fyrir að honum var sleppt og hann sendur til Ameríku. Þar dvaldi hann hjá móðurömmu sinni. Eftir aðeins vikudvöl á heimili öm- munnar, þar sem hann gerði herbergi sitt að eins konar hofi um móður sína (krús með ösku móðurinnar var þar á einskonar altari), réðist hann að ömmu sinni með hnífi og lagði til hennar mörgum stungum, að eigin sögn til þess að hlífa henni við þján- ingum þessa heims. Fyrir eitthvert kraftaverk lifði hún af árásina en Tony var handtekinn. Þegar ljóst varð að yfirvöld í Banda- ríkjunum höfðu ekki hug á því að sleppa Tony lausum í bráð greip hann til óyndisúrræðis. Hann framdi sjálfs- morð. Og aðferðin var táknræn. Þetta bamabamabam „föður plastsins" kæfði sig með því að setja plastpoka yfir höfuð sitt og hnýta fyrir. Þessi rústun fjölskyldu, sem í fjar- lægð séð virtist táknræn fyrir dásemd- ir ameríska draumsins, er rakin í Savage Grace með viðtölum við fjölda manna sem átti samskipti við eitthvert þeirra þriggja eða þau öll. Þar á með- al em margir listamenn og áhangend- ur lista en Baekeland-fjölskyldan lagði rækt við samband við slíkt fólk. Hér vitna til dæmis nokkrir þekktir rithöf- undar, svo sem James Jones (sem reyndar skrifaði skáldsögu um Bro- oks, Barböru og Tony sem heitir The Merry Month of May) og William Styron. Harmsagan er rakin með beinni ræðu þeirra vitna sem stíga fram á sviðið. Einnig er birt mikið af bréfum sem Brooks, Barbara og Tony skrifúðu og fengu. Þessi frásagnarað- ferð gerir verulegar kröfúr til lesenda að meta ólíkar, jafiivel gagnstæðar, fullyrðingar og draga ályktanir sem höfundar slíkra bóka eru vanari að gera sjálfir. Saga Baekeland-fjölskyldunnar hefði þótt fjarstæðukenndur reyfari. Frásögnin er jafn blæbrigðarík og hún er ótrúleg, enda viðhorf vitnanna til þessarar ógæfusömu amerísku fjöl- skyldu harla ólík. Þær raunverulegu sögupersónur, sem hér er sagt frá, eru alltof krepptar inn í sjálfa sig til að vekja nokkra samúð. Það er þá helst að Tony, móðurmorðinginn, höfði til slíkra tilfinninga þar sem hann var svo ljóslega eyðilagður andlega af foreld- rum sínum. Maður sem breytist í konubrjóst WHEN SHE WAS GOOD Roth er þekktur fyrir dirfeku í efnis- THE BREAST Hölundur: Philip Roth. Penguin Books, 1986. Bandaríski rithöfundurinn Philip BANDARÍKIN 1. Garrison Keillor: LAKE WOBEGON DAYS. 2. Larry McMurty: LONESOME DOVE. 3. Jackie Collins: LUCKY. 4. John Irving: THE CIDER HOUSE RULES. 5. Pat Both: PALM BEACH. 6. John Saul: HELLFIRE. 7. Lawrence Sanders: THE FOURTH DEADLY SIN. 8. Eric Van Lustbader: JIAN. 9. Jennifer Wilde: ANGEL IN SCARLET. 10. Herman Wouk: INSIDE, OUTSIDE. Rit almenns eðlis: 1. Priscilla Beaulieu Prestley: ELVIS AND ME. 2. Lee lacocca og W. Novak: IACOCCA: AN AUTOBIOGRAPHY. 3. M. Scott Peck: THE ROAD LESS TRA VELED. 4. Marcia Chellis: LIVING WITH THE KENNEDYS. 5. Isak Dinesen: OUT OF AFRICA og SHADOW ON THE GRASS. (Byggt á The New Yorik Times Book Revi- ew.) vali og framsetningu. Þeir eiginleikar njóta sín vel í sögunni The Breast en þar segir af manni sem breytist í helj- armikið konubrjóst. Roth gengur hér í skóla hjá Kafka sem ritaði í Metamorphosis um mann sem tók á sig mynd skordýrs. En svo sem Roth er von og vísa er hér lögð mikil áhersla á kynferðishlið umbreyt- ingarinnar sem innlegg í baráttuna milli kynjanna. Sagan um brjóstið kom fyrst út árið 1972 og vakti nokkrar deilur eins og fleiri bækur Roth. Hugmyndin er skemmtilega fáránleg og frásögnin gegnsýrð þeim sérstæða húmor sem Roth er lagið. When She Was Good, sem er frá árinu 1967, er fremur ömurleg frásögn af óhamingju ungrar konu, Lucy, í miðvesturríkjum Bandaríkjanna um miðbik aldarinnar og þeirra karl- manna sem hún á samskipti við. Penguin hefúr á síðastliðnu ári gefið út flestar bækur Philip Roth í sam- ræmdri útgáfú og geta lesendur þar kynnst honum svo náið sem hugur þeirra stendur til. Hann er einn af fremstu yngri rithöfundum Bandaríkj- anna. í sögum sfnum er hann afar upptekinn af þeim vandkvæðum sem því fylgja að hans mati að vera karl- maður og gyðingur. Hann hefur tekið á þeim málum af hispursleysi og dirfeku sem gjaman hafa leitt til um- tals og deilna. Fáir mótmæla því að Roth er afar hugmyndaríkur og skrifar oft magnaðan texta. En óneitanlega er hann bestur í hæfilegum skömmt- um. Hrollvekjandi SKELETON CREW Höfundur Stephen King. Futura Publications, 1986. Fáir hafa náð jafnmiklum vin- sældum sem hrollvekjuhöfundar og Stephen King. Hann semur þykkar bækur um hryllilega og yfimáttúrulega atburði sem henda tiltölulega venjulegt fólk. ímyndunarafli hans virðast þar fáar skorður settar. I þessa bók hefúr hann safnað mörgum smásögum sem birst hafa í ýmsum tímaritum á und- anfömum árum. Sumar em örstuttar en sú lengsta eiginlega stutt skáldsaga. Hún er reyndar einnig eftirminnilegasta sagan. Þar segir frá viðureign manna við óhugnanleg dýr sem virðast eiga uppruna sinn í leynilegri tilraunastöð. Að venju lætur King atburðarásina gerast í hversdagslegu umhverfi: hér er helsta sögusviðið stór kjörbúð sem verður um hríð einskonar virki mannfólksins. Margar styttri sagnanna em einnig spennandi og áhugaverð- ar. Þar segir til dæmis frá tölvu sem nær sambandi við máttar- völdin (Word Processor of the Gods), handtaki sem ávallt leiðir til dauða (The Man Who Would Not Shake Hands) og manni sem grípur til örþrifaráða til að bjarga lífi sínu á eyðiey þegar ekkert er þar til matar nema hann sjálfur (Survivor Type). Ovenjulegur arfur MISS PEABODY’S INHERITANCE Höfundur: Ellzabeth Jolley. Penguin Books, 1986. Dorothy Peabody er miðaldra kona sem býr við afar fábreyttar aðstæður ásamt sjúkri móður sinni. Hún skrifar bréf til ástr- alsks skáldsagnahöfundar, Diana Hopewell, sem svarar mjög vinsamlega og segir henni ekki aðeins frá sjálfri sér heldur sendir henni einnig kafla úr skáldsögu sem hún er að skrifa. Dorothy laðast mjög að skáld- konunni og fyllist áhuga á sögupersónum hennar. Með líkum hætti tekst Eliza- beth Jolley, sem sjálf er áströlsk, að fanga athygli og áhuga Jesan- dans með þessari frumlegu sögu um sífellt nánara andlegt sam- band tveggja kvenna, sem aldrei hafa hist, og söguþættina sem tengja þær saman. Hvað er veru- leiki og hvað ímyndun? Dorothy á að lokum erfitt með að greina þar á milli. Kannski eru skilin harla óglögg og sú litla veröld, sem ímyndunarafl skáldsagna- höfundar skapar, engu óraun- verulegri en hversdagslegur veruleiki. í það minnsta er slík tilbúin veröld sá arfur sem Do- rothy hlýtur að lokum frá vinkonu sinni hinum megin á hnettinum.

x

Dagblaðið Vísir - DV

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Dagblaðið Vísir - DV
https://timarit.is/publication/255

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.