Dagblaðið Vísir - DV - 05.02.1987, Blaðsíða 10

10
FIMMTUDAGUR 5. FEBRÚAR 1987.
Utlönd
Umsjón: Guðmundur Pétursson
Miðstýrðar umbætur
missa marks
- segir sovéski sagnfræðingurinn Sjoref Medvedev
PáD Ifilhjálnisgcin, DV, í Káupmaniiahöfri:
Eftir að Mikhail Gorbatsjov lagði
fram og útskýrði umbótastefhu sína
fyrir miðstjóm sovéska kommúni-
staflokksins í síðustu viku hefur
verið mikið spáð í þau spil sem
flokksleiðtoginn lagði á borðið.
Fréttaskýrendur eru flestir á
einu máli um að ræða Gor-
batsjovs á miðstjómar-
fundinum marki tímamót í
stjómmálalífí Ráðstjórnar-
ríkjanna.
Leynilegar kosningar þykja lík-
legar til þess að binda enda á
„nomenaklatura“, en svo er hún
kölluð valdastéttin, hinir fáu út-
völdu sem sitja í æðstu embættum
flokks eða ríkis. - Hitt þykir meiri
spuming, hvort yfirlýðræðislegir
stjómarhættir muni leiða til raun-
verulegra umbóta í sovésku
samfélagi.
Einn þeirra sem halda að svo
verði ekki, Sjoref
Medvedev, fékk leyfi til að
fara frá Sovétríkjunum
1973 og er nú búsettur í
London. Hann hefúr skrifað
nokkrar bækur um Sovétríkin og
þessa dagana kemur út enn ein
bók, sem Medvedev er höfundur
að, en það er ævisaga Gorbatsjovs.
Málgagn norska kommúnista-
flokksins, Klassekampen (Stéttar-
baráttan), birti skömmu eftir
miðstjómarfúndinn, þar sem Gor-
batsjov flutti ræðuna ofannefndu,
viðtal við Medvedev. Þar lætur
hann í ljósi efasemdir um lýðræð-
isstefriu Gorbatsjovs og kallar
hana yfirborðslega.
Medvedev telur það jákvætt að
í opinberri umræðu leyfðist nú
orðið meiri gagnrýni en áður
þekktist. En í heildinni mun sú
umbótastefna, sem Gorbatsjov
kynnti á miðstjómarfundinum í
síðustu viku, ekki breyta miklu
að mati Medvedevs.
Ennþá er það stjómmála-
nefhdin sem hefur töglin
og hagldimíu- í sovésku
samfélagi. - Umbætiu- og
lýðræðislegar kosningar
ná ekki til stjómmálanefndarinn-
ar. Fyrir venjulega borgara verður
því ekki svo auðveldlega komið
auga á raunverulegar breytingar.“
„Það er vafasamt að maður, sem
ekki er meðlimur í Flokknum, eigi
nokkra möguleika á að komast til
valda eða áhrifa hvað sem líður
yfirlýsingum um aukið frjáls-
lyndi,“ sagði Medvedev í viðtal-
inu.
„Umbætumar, sem keyrðar em
í gegn, miða að því að opna so-
véska samfélagið. Þetta er mið-
stýrð umbótastefna sem ætlað er
að gera sovéskum þegnum tilver-
una spennuminni. Það er ólíklegt
að það takist vegna þeirra vanda-
mála sem þegnamir fást við og
mæta á hverjum degi.“
Efhahagsástandið í Sovét-
ríkjunum er alvarlegt.
Landbúnaðurinn býr við
viðvarandi ki-eppu. Iðnað-
urinn er úreltur þungaiðn-
aður. Neysluvörur komast seint
og illa, eða jafnvel alls ekki, til
neytenda og laun hafa ekki hækk-
að,“ segir Medvedev í viðtalinu
við norsku Stéttarbaráttuna.
Þetta setur Gorbatsjov í alvar-
lega klípu. Hann komst til valda
með loforðum um snarar breyting-
ar á efnahag og velferð Sovét-
borgara. En árangurinn hefur
látið á sér standa. Kerfið, eins og
það er byggt upp, gefúr fáa kosti
á breytingum til þess betra,“segir
Medvedev.
Við þessar aðstæður hvet-
ur Gorbatsjov almenning
til þess að gagnrýna það
sem aflaga fer, hvort sem
það er vöruskortur eða
mistök embættismanna. Hann vill
bæta ástandið með aukinni gagn-
rýni. En vandamálið er kerfið
sjálft. Það hindrar allar raun-
verulegar breytingar með stífni
sinni og stirðleika."
„Það væri heimskulegt að neita
því að Gorbatsjov vinnur að viss-
um breytingum sem em til hins
betra. En ég er þeirrar skoðunar
að þessar breytingar séu aðeins á
yfírborðinu á meðan ekki er tekið
á hinum raunvemlega vanda sem
er hinn vonlausi efnahagsbúskap-
ur Sovétríkjanna. Til þess að
breyta honum þarf átak sem hrista
mundi grunnstoðir sovéska valda-
kerfisins."
Það háir sovésku samfélagi
að þar finnst ekki and-
rúmsloft sem vísindi og
önnur fræði þurfa til þess
að dafha. Sovétríkin
stuðla að innflutningi á hátækni
en það hrekkur ekki til. Nútíma-
þjóðfélag er háð vísindum og
þróun nýrrar tækni. í Sovétríkj-
unum er ekki að finna þá hefð eða
þann anda sem nauðsynlegur er
fyrir brautryðjendastarf í vísind-
um og fræðum. Og þótt vísinda-
menn fái nú aukið frelsi til
nýsköpunar og umræðu er alls
óvíst hvort sama verði uppi á ten-
ingnum í háskólum og öðrum
menntastofnunum landsins."
Það hefur verið bent á ann-
að sem stendur sovésku
samfélagi alvarlega fyrir
þrifum," segir Medvedev.
„Forsendan fyrir háþró-
uðu efhahagslífi er aðgangur að
upplýsingum. Á Vesturlöndum er
unnt að tengja tölvuna við símann
og fá aðgang að margvíslegum
upplýsingum. í Sovétríkjunum
hefur stjómmálanefndin einokun
á upplýsingum og stýrir streymi
þeirra. Það er óhugsandi að þessi
einokun verði gefin eftir.“
Er Medvedev hreint ekki bjart-
sýnn á umbótahorfúr í Sovétríkj-
unum, ættlandi sínu.
Biðraðir eru algeng sjón í Sovétríkjunum enda á stundum skortur á neysluvörum og segir Medvedev það eitt
dæmið um hve ástandið í efnahagslífi í Sovétríkjunum sé alvarlegt.
Mikhail Gorbatsjov, leiðtogi sovéska kommúnistaflokksins, boðaði á miðstjórnarfundi í flokknum i síðush. vik
umbætur sem menn eru misjafnlega trúaðir á.