Dagblaðið Vísir - DV - 06.06.1987, Blaðsíða 12

12
LAUGARDAGUR 6. JUNI 1987.
Erlend bóksjá
DV
THf Pfc\GU I .
DICTIONARY OF
HUMAN
GEOGRAPHY
Itarlegt
uppsláttarrit
DICTIONARY OF HUMAN GEOGRAPHY.
Höfundur: Brian Goodall.
Penguin Books. 1987.
Fyrir nokki uni árum gaf Pengu-
in út uppsláttamt um almenna
eðlisræna landafi-æði (Physical
Geography). Þessi hók. sem er ný
af' nálinni. veitir hljðstæðar upp-
lýsingar á sviði mannvistarlanda-
fræðinnar þar sem meðal annars
er hugað að hagræntmi og félags-
legum þáttum. Höfundurinn. Brian
Goodall. er viðurkenndur séifræð-
ingur í þessimi efnum. en hann
hejj.tr mörg undanfarin ár starfað
við kennslu og stjórnun í landa-
fræðideild Reading-háskólans í
Bretlandi.
Uppsláttarritið er bæði ætlað að
fullnægja þörfum nemenda í fram-
haldsskólum og svara spurningum
áhugamanna utan skólakerfisins
um landfræðileg efni. Gefnar eru
stuttar og hnitmiðaðar skýringar
á orðum og hugtökum sem á einn
eða annan hátt snerta viðfangsefn
ið. Og það er vissulega víðfeðmt.
enda er hér um að ræða fræðigrein
sem teygir anga sína inn á svið
margra annarra greina. sérstak-
lega félagsvísinda.
Bókin er rúmlega 500 blaðsíður
að stærð.
7' h e S t o r y o f
The Brontés
‘Thoroughly Rripping’
■~CmmopohtaM
Bronte-systurnar
og bróðir þeirra
DARK QUARTET: THE STORY OF THE
BRONTES.
Höfundur: Lynne Reid Banks.
Penguin Books, 1986.
Eitt af undrum bókmenntasköp-
unarinnar eru þær skáldsögur sem
urðu til á fátæku prestsetri. Haw-
orth í Yorkshire. um miðja síðustu
öld. Þrjár bráðgáfaðar systur
Charlottc, Anne og Emily - skójiu
þá skáldsögur sem enn teljast með
þeim bestu sem samdar hafa verið
á enska tungu: Emily þá magn-
þrungnu sögu „Wuthering
Heights", Anne „Agnes Gray“ og
Charlotte „Jane Eyre“.
Það þótti ekki við hæfi að prests-
dætur væru að fást við slíka iðju
á þeim tíma, enda voru skáldsög-
urnar gefnar út undir dulnefnum.
Skömmu eftir fyrstu útgáfu bó-
kanna dóu Emily og Anne (tvær
eldri systur þeirra höfðu þegar
dáið á unglingsaldri) og eini bróðir
þeitra, vandræðagripurinn Bran-
well. Charlotte ein lifði áfram og
samdi nýjar skáldsögur.
Um þessa mögnuðu fjölskyldu
hefur Lynne Reid Banks hér samið
eftirminnilega skáldsögu sem dreg-
ur fram í dagsbirtuna systumar
þrjár og þær aðstæður sem urðu
þeim að svo auðugri skáldskapar-
lind.
LiF og dauði leikrita-
höfundaríns Joe Orton
PRICK UP YOUR EARS.
Höfundur: John Lahr.
Penguin Books, 1987.
Þeír vom sérkennilegt par. Joe Or-
ton og Kenneth Halliwell. í einn og
hálfan áratug bjuggu þeir saman sem
elskendur og samverkamenn. Halliw-
ell. sem í upphafi var leiðandi persón-
an í því samspili. þoldi ekki að sjá
Orton hljóta frægð og viðurkenningu
og vaxa imi leið fi'á sér. Hann greip
því til óvndisúrræðis til þess að trj'ggja
að jafnvel eftir dauðann ættu nöfn
þeirra samleið. Halliwell réðst sem
sagt að sambýlismanni sínimi. barði
hann til dauða með harnri og framdi
síðan sjálfsmorð með því að glevpa
tuttugu og tvær Nembutal-töflm'.
Ein og sér er þetta auðvitað fremur
auðvirðileg og ómerkileg saga. Það
sem réttlætir áhuga okkar á hcnni er
að sjálfsögðu að Joe Orton var frum-
legt leikritaskáld. Þegar hann var
barinn út úr þessum heimi 9. ágúst
1967 hafði hann náð verulegum ár-
angri í leikritun sinni. Fyrsta verk
hans hafði reyndar verið tekið til sýn-
ingar aðeins fjónmi ánmi áður. 1963.
En bæði „Enteitaining Mr. Sloane"
og „Loot" höfðu ekki aðeins vakið
athygli. umtal og deilur heldur einnig
sýnt og sannað að Orton var frumleg-
ur leiksmiður með óvenjulega kímni-
gáfu.
Eins og þessi ævisaga ber með sér
var ekki heiglum hent yfirleitt að rita
OHNLAHR
slíka bók um Joe Orton. Líf hans var
með þeim hætti að fáir voru til frá-
sagnar um hegðan hans og viðhorf.
Segja má að helsta náma Lahr í því
efni hafi verið dagbækur sem Orton
hélt hluta ævinnar og bréf sem hann
skrifaði. að óglevmdum leikritunum.
bæði þeim sem áður voru nefnd „What
the Butler Saw“ sem var fmmsýnt eft-
ir lát Ortons. og nokkrum einþáttung-
um.
Lahr rekur ævi Ortons frá bamæsku
til dauðastundar. Hann fæddist árið
1933 og var því aðeins þrjátíu og fiög-
urra ára er hann lést. Æskuárin voni
viðburðasnauð og hamingjulaus. Hug-
urinn stóð til leiklistar þegar á ungl-
ingsárum og árið 1951 náði hann
inngöngu í breska leiklistarskólann,
RADA. Þar kynntist hann Kenneth
Halliwell, sem var sjö árum eldri. Báð-
ir höfðu þeir kynhverfar tilhneigingar
og áður en iangt var um liðið höfðu
þeir flutt saman. Sú sambúð stóð í
fimmtán ár og gekk bærilega framan
af. einkurn á ámnum áður en Orton
kom leikritum sínum á framfæri.
Reyndar var það Halliwell sem beindi
Orton inn á brautir ritaðs máls og til
að byrja með að minnsta kosti unnu
þeir saman að ritstörfum. En þegai'
hæfileikar Ortons höfðu verið leystir
úr læðingi geystist hann fram úr fé-
laga sínum. Lahr sýnir fram á að það
var einmitt árangur Ortons, sú viður-
kenning umheimsins sem hann hlaut,
sem var megintilefni þein-ar afbrýði-
semi og öíundar sem að lokum leiddi
til svo blóðugra endaloka.
Það verður að segjast eins og er að
hvomgur þein-a félaga, Ortons og
Halliwells, eru sérlega geðþekkar per-
sónur. Einkalíf þein-a er rakið
nákvæmlega í bókinni, ekki síst kyn-
lífið. Sú persónulega hegðan skiptir
auðvitað aðra litlu máli nema til þess
að gefa raunsæja hugmynd um bak-
svið þeirra leikverka sem Orton náði
að ljúka á stuttum ferli sínum og sem
enn halda nafni hans á lofti.
I, TINA.
Höfundar: Tina Tumer og Kurt Loder.
Penguln Books, 1987.
Engin ber nafnið „drottning rokks-
ins" frekar með rentu en kjai’norku-
kvenmaðurinn Tina Tumer. Þrátt
fyrir mikið andstrevmi hefur henni
tekist að komast á toppinn og halda
sér þar. nú komin hátt á fimmtugsald-
urinn.
Kurt Loder. sem er meðal annars
þekktur fyrir skrif sín í „Rolling
Stone”. heftu' unnið þessa ævisögu sem
er að mestu leyti bein frásögn rokk-
drottningarinnar sjálfrar. Hér lýsir
Tina hispurslaust lífsreynslu sinni og
clregur ekkert undan. A táningsaldri
heillaðist hún af dægurtónlist þeirra
tíma. Hún fór að syngja með hljóm-
sveit Ike Turner og giftist honum í
bvrjun sjöunda áratugarins - eftir að
hafa eignast barn utan hjónabands.
Þau náðu miklum vinsældum bæði
með plötum sínum og hljómleikum
viða um heim.
Drottning rokksins
withWirtlocfer
En í hjónabandinu var ekki allt dans
á rósum. Eiginmaðurinn, sem var mik-
ill eiturlyfjaneytandi, fór illa með
hana. Það var ekki aðeins að hann
væri með öðrum konum eins og hann
væri ókvæntur; hann misþyrmdi henni
einnig líkamlega með síendurteknum
barsmíðum. Svo fór að lokum, snemma
á áttunda áratugnum, að Tina Tumar
fékk nóg og sagði skilið við eigin-
manninn.
Næstu árin á eftir voru Tinu erfið.
Hún var ein á báti, eignalaus og átti
erfitt með að ná sér aftur á strik sem
söngvari. Eftir fimm ára hlé sló hún
hins vegar í gegn með nýrri hljórn-
plötu, „Private Dancer“. Og síðan
hefur hver sigurinn rekið annan.
Það er mikil einlægni í frásögn Tinu
af ævintýralegum ferli sínum sem
segja má að sanni hið fornkveðna að
þrautseigja vinni þrautir allar. Bókin
er skreytt allmörgum myndum frá
ólíkum timbilum í lífi hennar.
Metsölubækur
Bretiand
1. James Herbert:
THE MAGIC COTTAGE. (1)
2. Virginia Andrews:
DARK ANGEL. (2)
3. Judith Krantz:
l'LL TAKE MANHATTAN. (4)
4. Wilbur Smith:
POWER OF THE SWORD. (-)
5. PROMS '87. (5)
6. Catherine Cookson:
THE MOTH. (2)
7. Barbara Taylor Bradlord:
HOLD THE DREAM. (6)
8. John Le Carré:
A PERFECT SPY. (7)
9. Steven Callahan:
ADRIFT. (-)
10. Bryan Forbes:
THE ENDLESS GAME. (8)
(Tölur innan sviga tákna röö viökomandi
bókar vikuna a undan. Byggt á Tho Sunday
Timea.)
Bandaríkin:
1. John le Carré:
A PERFECT SPY.
2. Sue Miller:
THE GOOD MOTHER.
3. John D. MacDonald:
BARRIER ISLAND.
4. Robert Ludlum:
THE BOURNE SUPREMACY.
5. Arthur C. Clarke:
THE SONGS OF DISTANT
EARTH.
6. Dana Fuller Ross:
WISCONSIN!
7. Johanna Lindsay:
HEARTS AFLAME.
8. Dick Francis:
BREAK IN.
9. Janet Dailey:
THE GREAT ALONE.
10. Gerald A. Browne:
STONE 588.
11. Andrew M. Greeley:
GOD GAME.
12. W. Strieber og J. Kunetka:
NATURE'S END.
13. Margaret Atwood:
THE HANDMAID'S TALE.
14. M. Weis, Tracy Hickman:
THE MAGIC OF KRYNN.
15. Terry Brooks:
MAGIC KINGDOM FOR SALE -
SOLD!
Rit almenns eölis:
1. Bill Cosby:
FATHERHOOD.
2. JAMES HERRIOT’S DOG
STORIES.
3. Judith Viorst:
NECESSARY LOSSES.
4. M. Scott Peck:
THE ROAD LESS
TRAVELED.
5. Steven Callahan:
ADRIFT.
6. Harold Kushner:
WHEN ALL YOU’VE EVER
WANTED ISN’T ENOUGH.
7. Linda Ellerbee:
„AND SO IT GOES".
8. Beryl Markham:
WEST WITH THE NIGHT.
9. Oliver Sacks:
THE MAN WHO MISTOOK HIS
WIFE FOR A HAT.
10. C. Cowan, M. Kinder:
SMART WOMEN, FOOLISH
CHOICES
(Byggt á New York Tlmes Book Review.)
Umsjón Elías Snæland Jónsson
Stjórnmál
og spilling
BRIARPATCH.
Höfundur: Ross Thomas.
Penguin Books, 1987.
Þau systkinin Felicity og Benj-
amin Dill lifa og starfa sitt á hvorri
strönd Bandaríkjanna. En þegar
Felicity, sem starfar sem lögreglu-
kona, er myrt með sprengju sem
komið er fyrir í bifreið hennar,
flýgur Benjamin til vesturstrand-
arinnar i leit að skýringum. Sjálfur
starfar hann sem rannsóknarmað-
ur hjá bandarískum þingmanni og
er því vanur að grafa upp það sem
aðrir vilja halda levndu. Hann
kemst fljótlega að raun um að
margt er á huldu um morðið á
Felicity. Og jafnframt að einhverj-
ir eru að reyna að láta líta svo út
fyrir að hún hafi þegið mútur frá
glæpamönnum.
Ross Thomas, sem hefur þegar
samið margar spennubækur, fjall-
ar hér öðru fremur um spiliingu í
stjórnmálum og löggæslumálum í
stórborg í Bandaríkjunum. Þessi
saga hans er spennandi og í megin-
atriðum trúverðug.
THE HOTHER OF
DAVID H
YVONNE KEULS
CX«r 250.000 copeivM in Hdfand aiooe -
a ncrvcl oí drug adtfiction vn thc tnóition of
GOASKALiCE and‘H’
I klóm fíkniefna
THE MOTHER OF DAVID S.
Höfundur: YVONNE KEULS.
Útgefandi: Corgi Books, 1986.
Margar bækur hafa verið samdar
um fíkniefni og þá sem ánetjast
þeim síðustu árin: fræðibækur, lífs-
reynslusögur nafngreindra ein-
staklinga og skáldsögur.
Þessi bók flokkast væntanlega
sem heimildarskáldsaga. Þótt per-
sónurnar séu búnar til af höfundi,
og atburðarásin sömuleiðis, þá er
hvoiutveggja byggt á reynslu
margra sem hafa orðið fýrir hlið-
stæðurn ósköpum þ.e. að horfa á
börn sín ánetjast fíkniefnum,
reyna allt sem hugsanlegt er, jafn-
vel í mörg ár, til þess að koma
þeim til bjargar en án sýnilegs ár-
angurs.
Það er að sjálfsögðu mikil ógæfa
að lenda í klóm fíkniefna því þær
sleppa í raun aldrei takinu. En það
eru fleiri en fórnarlambið sjálft
sem verða íyrir áfalli. Heilu fjöl-
skyldurnar eru 'gjarnar lagðar í
rúst mn leið. Og um það fjallar
einmitt þessi bók fyrst og fremst:
hvernig áhrif það hefur á fjöl-
skyldu ungs pilts, David S„ þegar
hann verður fíkniefnunum að
bráð.
Óhugnanleg en sönn frásögn sem
á erindi alls staðar þar sem fíkni-
efnafjandinn seilist til áhrifa.