Dagblaðið Vísir - DV - 21.07.1987, Blaðsíða 22

22
ÞRIÐJUDAGUR 21. JÚLÍ 1987.
Erlendir fréttaritarar
Stjómunarstíll
Reagans brást
í íransmálinu
Fullyrt er aö samskipti þingsins og forsetans hafi versnað í tíð Donalds
Regans, fyrrum starfsmannastjóra Hvíta hússins. Regan var illa við þingið
og taldi að því kæmi ekkert við hvað ráðamenn i Hvíta húsinu væru að
brugga. Símamynd Reuter
Ólafur Amarson, DV, New Yorlc
Eftir tveggja vikna yfirheyrslur
yfir Oliver North og John Poindext-
er virðist sem spilin séu að miklu
leyti komin á borðið í Iransmálinu.
Bæði North og Pointjexter lýsa þvi
yfir að forsetinn hafi ekki vitað af
tilfærslu §ár til contraskæruliðanna.
Poindexter hefur sjálfur tekið á sig
ýmsar sakir og svo virðist sem hann
hafi í starfi öryggisráðgjafa farið út
fyrir valdsvið sitt með því að leita
ekki samþykkis Reagans í mikilvæg-
um málum.
Þingmenn, sem og aðrir, biðu með
mikilli eftirvæntingu eftir vitnis-
burði Poindexters. Eftir vitnisburð
Olivers North var ljóst að Poindext-
er byggi yfir þeim upplýsingum sem
allir biðu eftir, það er vissi forsetinn
eða vissi hann ekki.
Vantrúaðir þingmenn
Þegar Poindexter lýsti því skýrt
og skorinort yfir að hann hefði aldr-
ei sagt forsetanum frá tilfærslu
fjárins og að það hefði verið af ásettu
ráði var eins og margir þingmenn
hefðu orðið fyrir geysilegum von-
brigðum. Margir virtust hafa vonast
til þess að Poindexter myndi benda
á forsetann og afsala sér allri ábyrgð.
Þegar síðan öryggisráðgjafinn fyrr-
verandi tók á sig alla ábyrgð ruku
margir þingmenn upp til handa og
fóta og sögðust ekki trúa Poindext-
er. Forsetinn hlyti að hafa sjálfur
gefið leyfi fyrir jafn umfangsmikilli
aðgerð.
Poindexter segir hins vegar að það
hafi verið alveg nauðsynlegt fyrir
forsetann að geta með góðri sam-
visku afheitað aðgerðinni ef hún
kæmi fram í dagsljósið.
Stefna forsetans
Reagan forseti hefur haft þann
háttinn á að blanda sér ekki náið í
daglegt amstm- við rekstur á banda-
ríska ríkinu. Hann leggur megin-
línur og treystir síðan á samhent lið
undirmanna til að útsetja og fram-
fylgja stefnu í smáatriðum. Þessi
stefiia hefur í stórum dráttum reynst
vel. Á fyrra kjörtímabili Reagans
gekk þetta kerfi eins og vel smurð
vél undir öruggri og ábyrgri stjóm
James Bakers, starfsmannastjóra
Hvíta hússins. Baker er varfærinn
maður og hann lagði mikla áherslu
á að Hvíta húsið ætti gott samband
við þingið.
Stirðari samskipti
í upphafi seinna kjörtímabils Re-
agans tók við embætti starfsmanna-
stjóra maður að nafni Donald Regan.
Regan var alla tíð illa við þingið og
taldi að því kæmi ekkert við hvað
ráðamenn í Hvíta húsinu væru að
bauka. Óhjákvæmilega leiddi þetta
til þess að samskipti Hvíta hússins
og þingsins urðu stirðari með degi
hverjum.
Á fyrra kjörtímabili Reagans voru
æðstu menn þingsins ávallt látnir
vita þegar ráðist var í leynilegar
aðgerðir á vegum leyniþjónustunnar
eða annarra aðila innan bandarísku
stjómarinnar. Lög kveða á um að
átta æðstu menn þingsins skuli fá
upplýsingar um slíka hluti. Eftir að
Regan tók við var mikill misbrestur
á að þessu lagaákvæði væri fram-
fylgt-
Traustfólk
Auðvitað er erfitt að dæma um
stjómunarstíl Reagans af íransmál-
inu. Þessi stíll hefur reynst vel þegar
á heildina er litið og ekki er réttlátt
að segja hann hafa brugðist vegna
þessa eina máls. Það er hins vegar
ljóst að til þess að þessi stíll gangi
þarf traust fólk sem ekki fer yfir
strikið. Ef til vill var það fólkið sem
brást í þessu tilfelli. Ef svo er verður
það að skrifast á reikning Donalds
Regan sem innleiddi nýja hætti í
Hvíta húsið.
Það er viðurkennd staðreynd að
öll ríki standa fyrir leyniaðgerðum
sem illa þola dagsljósið. Oft em þetta
aðgerðir sem stangast á við opinbera
utanríkisstefnu viðkomandi ríkis.
Munurinn á Bandaríkjunum og öðr-
um vestrænum ríkjum er sá að þegar
eitthvað fer úrskeiðis reyna flest ríki
að breiða yfir til að verða ekki fyrir
álitshnekki á alþjóðavettvangi.
Sjálfseyðingarhvöt
I Bandaríkjunum er stjómkerfið
hins vegar slíkt að allt er gert opin-
bert og rannsakað ofan í kjölinn.
Þetta er vissulega mikið aðhald fyrir
stjómvöld en jafnframt getur reynst
alvarlegt fyrir Bandaríkin að fram-
kvæma opinberar rannsóknir í hvert
skipti sem eitthvað fer úrskeiðis. Sá
álitshnekkir, sem íransmálið hefur
valdið Bandaríkjunum á alþjóða-
vettvangi, talar sínu máli. Margir
vilja líkja þeirri áráttu Bandaríkja-
manna að rannsaka alla mögulega
hluti opinberlega við sjálfseyðingar-
hvöt og það er ekki fjarri lagi.
Flestir telja ólöglegt að íransmálið
verði til þess að þingið takmarki enn
frekari völd forsetans til að fara með
utanríkismál. Samkvæmt stjómar-
skránni fer forsetinn með utanríkis-
mál en þingið getur samþykkt eða
fellt milliríkja- og alþjóðasamninga
jafhframt því sem þingið ákveður
§árframlög til utanríkismála.
Frumkvæði frá forsetanum
Þingið á ekki að hafa frumkvæði
hvað varðar utanríkisstefnu. Slíkt á
að koma frá forsetanum.
Með tilliti til þessa er greinilegt
að þingið er þegar komið langt út
fyrir það valdsvið sem stjómarskráin
markar því. Lögin, sem banna aðstoð
við contraskæmliðana, stangast
sennilega á við stjómarskrána ef
hún er þröngt túlkuð en vissulega
greinir menn á um það.
Eitt er hins vegar víst. Stjómar-
1skrá Bandaríkjanna ætlast ekki til
þess að þingið hafi jafnmikil afskipti
af utanríkismálum og raunin hefur
verið á undanfömum árum.
BLAÐAUKI
FYRIR
VERSLUNARMANNAHELGINA
um ferðalög og mótstaði
miðvikudaginn 29. júlí.
AUGLÝSENDUR ATHUGIÐ!
Þeir sem áhuga hafa á að auglýsa vöru sína og þjónustu
í þessum blaðauka hafi samband sem fyrst -
í síðasta lagi fimmtudaginn 23. júlí.
AUGLÝSINGADEILD,
ÞVERHOLTI 11,
sími 27022.
helgarinnar kemur út
Haukur L Haukæcm, DV, Kauprolicfn:
í meira en þrjá mánuði hafa safn-
og öryggisverðir hjá hinu opinbera
verið í verkfalli, Því hafa meðal
annars öll opinber söfh verið lokuð
í þann tima ferðamönnum og öðr-
um safngestum til mikils ama.
Sáttasemjari lagði fram sáttatil-
lögu fyrir helgi sem danska
þjónustumannasambandið hafði
mælt með. Félag safh- og öiyggis-
varða, sem er deild innan sam-
bandsins, var á móti tillögunni og
hún því felld með 57,6 prósentum
atkvæða.
Ekki lítur út fyrh- að deila þessi
leysist á næstunni. Palle Simonsen
fjármálaráðherra hefur lýstþví yfir
að ríkisstjómin vilji ekki grípa inn
í deiluna. Félag safn- og öryggis-
varða hefui- óskað eftir að verk-
fallið verði víðtækara þannig að
vaktmenn ráðnir hjá fyrirtækjum
er sjá um þjófa- og brunakerfi safn-
anna neiti að sinna verkefhum
sfnum.
Samkvæmt upplýsingum þjón-
ustumannasambandsins hefur
verkfallið kostað sambandið milli
sautján og átján milljónir danskra
króna.