Dagblaðið Vísir - DV - 13.08.1987, Blaðsíða 15

FIMMTUDAGUR 13. ÁGÚST 1987.
15
ÚUendingar og
leiðsögn um landið
„Erlendan ferðamann sá ég i sumar fremja eitthvert grófasta skemmdar-
verk sem ég hefi séö. Hann fleygði steini upp i hvelfingu stuðlaberg-
skirkjunnar i Hljóðaklettum i þjóðgarðinum i Jökuisárgljúfrum svo
heilmikið grjót hrundi úr.“
„ísland er vanþróað sem ferðamannaland
og náttúrvernd á hér ótrúlega erfitt upp-
dráttar þrátt fyrir að margir haldi
annað.“
„Hverjir eiga ísland?“ spurði
þekktur stjórnmálamaður í áróð-
ursherferð fyrir fáeinum misserum.
Komir þú, lesandi góður, á ferða-
mannastað á íslandi, t.d. á norð-
austurhálendinu, heyrirðu þýsku,
ensku og frönsku varla sjaldnar en
íslensku. Á tjaldsvæði Skútustaða-
hrepps í Reykjahlíð í Mývatnssveit
gistu Þjóðverjar fleiri nætur á sl.
sumri en Islendingar og árið í ár
virðist síður en svo ætla að verða
frábrugðið að því leyti. „Hvar er
ég eiginlega?" spyr grunlaus ís-
lendingur sem „þvælist fyrir“ 200
útlendingum sem voru langt komn-
ir að troða gróður Dimmuborga í
Mývatnssveit í svað og mölva
klettana áður en köðlun göngu-
stíga hófst þar fyrr í sumar.
Fjölgun ferðamanna krefst
betra skipulags og stefnu-
mótunar
Island er vanþróað sem ferða-
mannaland og náttúruvernd á hér
ótrúlega erfitt uppdráttar þrátt fyr-
ir að margir haldi annað. Þetta
þekkjum við landverðir sem vinn-
um jöfnum höndum að náttúru-
vernd og móttöku ferðamanna í
þjóðgörðum og friðlöndum.
Eigi að gera ferðamennsku líf-
vænlega atvinnugrein verður að
gera langtímaáætlanir í stað þess
að láta brjóstvit og gróðafíkn ráða.
Umfram allt verður að fella ferða-
mennskuna að náttúruvernd. Nú
er t.d. hlaðið upp lúxushótelum í
Reykjavík meðan „backpackers" fá
ekki aðra „gistingu“ á viðráðan-
legu verði síðustu nóttina fyrir
KjaUarinn
Ingólfur Á.
Jóhannesson
landvörður í Mývatnssveit
brottför en á bekkjum í Flugstöð
Leifs Eiríkssonar.
Á ekki Ferðamálaráð að
reyna að skipuleggja
túrismann?
Stór meirihluti erlendra ferða-
manna, sem hingað kemur, er vant
ferðafólk. Flestir koma til að njóta
náttúrunnar og setja ófullkomna
aðstöðu oft ekki fyrir sig. Þeir
koma þrátt fyrir hátt verðlag og á
stundum lélega þjónustu. Bak-
pokafólkið sem margir fslendingar
kalla „lýð“ er margt hið yndisleg-
asta fólk og í hópi bestu gesta sem
við eigum völ á með tilliti til um-
gengni við landið.
íslenskt starfsfólk eða er-
lent?
Það eru ekki bara íslendingar
sem vilja hagnast á ferðamönnum
hér á landi. Erlendar ferðaskrif-
stofur gera út hópa af fólki hingað
til lands og færeyskt skipafélga
flytur hingað misjafnan sauð. En
getum við gert kröfur til þess að
útlendingar standi vörð um nátt-
úruverðmæti okkar meðan við
gerum það ekki betur? Því miður
þekkja landverðir vel að íslenskt
þjóðerni tryggir ekki góða um-
gengni um landið né að ábending-
um um betri hegðum sé tekið vel.
Þetta sjá útlengingarnir og benda
á þegar agnúast er út í þá.
Þótt fjórhjól og franskir fávitar
á fjórhjóladrifsbílum séu vinsælir
syndaselir er þó útgerð erlendra
ferðaskrifstofa, sem senda hingað
hálfstjórnlausa hópa, eitt alvarleg-
asta málið af þessum vettvangi.
Enginn, ekki einu sinni íslensku
fyrirtækin sem útvega þeim bíla,
veit hvort þetta fólk hefur vit á því
hvernig umgangast á landið. E.t.v.
kunna það sumir en aðrir engan
veginn eins og dæmi sýna. Ferða-
mannahópur er eins og kinda- eða
hrossahópur; fer yfir allt sem fyrir
verður nema honum sé stjórnað.
„Vit“ mannskepnunnar verður
meira að segja stundum til þess að
tekið er upp á ýmsu sem skyn-
lausar skepnur hafa ekki vit til.
Erlendan ferðamann sá ég í sumar
fremja eitthvert grófasta skemmd-
arverk sem ég hefi séð. Hann
fleygði steini upp í hvelfmgu
stuðlabergskirkjur.nar í Hljóð-
klettum í þjóðgarinum í Jökulsárg-
Ijúfrum svo að heilmikið grjót
hrundi úr. Fararstjórinn mun hafa
verið erlendur. gerður út hingað
af austurrískri ferðaskrifstoru í
samvinnu við íslenskt rútufyrir-
tæki. Ber einhver ábyrgð á þessu?
íslenskt leiðsögumannapróf
tryggir ekki vandaða leiðsögn eða
gott eftirlit - fremur en löggilding
kennarastarfsins gott skólastarf -
en er samt sem áður eina haldgóða
úrræðið því að þá gæti ég einfald-
lega klagað þennan fararstjóra til
Félags leiðsögumanna til að hann
fengi viðeigandi áminningu. Fé-
lagsmálaráðunevtið segir hins
vegar að erlendir menn geti starfað
hér við leiðsögn, eftirlitslaust, ef
þeir fá laun erlendis frá.
Menntun þeirra sem starfa við
ferðamennsku, svo sem leiðsögu-
manna. á að breyta, bæta og efla.
Leiðsögumennska er erfitt ábyrgð-
arstarf og við getum alls ekki tekið
á móti erlendum túristum nema
tryggð sé góð leiðsögn og fræðsla
landvarða og leiðsögumanna.
Ingólfur Á. Jóhannesson
Kjarabarátta skálda
og listamanna
Bóndi nokkur var að uppskera
nýjan akur sinn sem hann var ekki
vel kunnur og það vildi svo til að
hann féll niður í fen sem þar var og
tók að sökkva. Hann braust um til
þess að losa sig en sökk því dýpra.
Loks stóð höfuðið eitt upp úr en þá
hafði honum tekist að fikra sig nær
bakkanum og gat teygt hendur sínar
að einni visinni grein og hélt sér
þannig uppi.
Eftir drykklanga stund kom maður
þar að sem bóndinn hékk á grein-
inni með höfuðið eitt upp úr feninu.
Maðurinn nam staðar og virti íyrir
sér aðstæður en bóndinn bað hann
auðmjúklega um hjálp. Maðurinn
fór sér að engu óðslega, virti íyrir
sér aðstæður og spurði síðan: „Hvað
ert þú eiginlega að gera þama i fen-
inu?“ Bóndinn sagði honum sögu
sína.
„Þú þurftir ekkert að vera að álp-
ast út í þetta fen, það er nóg af föstu
landi allt í kring,“ sagði aðkomu-
maðurinn.
„Ég var að uppskera minn eigin
akur og það ber hverjum og einum
að gera,“ sagði bóndinn.
„Menn verða að bjarga sér sjálf-
ir,“ sagði aðkomumaðurinn.
„Þú sérð að ég get það ekki, líf
mitt er undir þér komið,“ svaraði
bóndinn en fékk enga hjálp því að
aðkomumaðurinn yfirgaf staðinn og
sagðist hafa um annað að hugsa.
Þetta er ekki falleg saga en ef til
vill ekki alveg ósönn. Þannig eru
nefnilega kjör margra listamanna
og skálda og þeir mega ekki bera
hönd fyrir höfúð sér og berjast fyrir
tilveru sinni eins og aðrir þjóðfélags-
þegnar sem telja sjálfsagt að þeim
sé heimilt að berjast fyrir bættum
í gegnum eldskím þessara stétta sem
búa við lökust kjörin. með fáeinum
undantekningum. En em þetta nýti-
leg störf, eiga þau rétt á sér?
Maðurinn lifir ekki á brauði einu
saman, andinn og sálin þurfa einnig
sina næringu. Hvers konar listir og
menning hefur skapandi áhrif á hug-
arfarið, eykur lífsgleði, hugmvnda-
flug og hvers konar dáð, bæði í heimi
efnis og anda. Engin þjóð vill vera
án menningar og af henni hrósa þær
sér þvi að það er meira en gull sem
gefur lífinu gildi. Þetta vita margir
og breyta samkvæmt því en þó em
þeir allt of fáir. 1 sumum tilfellum
hefúr listin lækningamátt, hún getur
meðal annars læknað alls konar
hugarangur, þunglyndi, innilokun-
arkennd og margs konar óæskilegar
„Það á að vera tjáningarfrelsi í landinu
en þetta frelsi takmarkast þó oft við fjár-
magn og aðra aðstöðu.“
KjaUaiiim
Eggert E. Laxdal
listmálari
kjörum, annað væri brot á mannrétt-
indum og sjálfsögðu frelsi.
Að lepja dauðann úr skel
Sumir segjast vera orðnir þreyttir
á barlómi listamanna. Aðrir fyllast
reiði þegar listamenn og skáld láta
frá sér heyra í kjarabaráttunni. Þeir
eiga að lepja dauðann úr skel á
meðan aðrir mata krókinn. Það er
kominn tími til þess að hugarfars-
breyting verði gagnvart þessum hópi
þjóðfélagsþegnanna. Vitum við
nema bömin okkar eigi eftir að fylla
flokk skálda og listamanna og ganga
geðrænar sveiflur sem einnig verka
á líðan líkamans til hins verra. Fall-
eg mynd, svo að eitthvað sé nefht,
gleður augað og hugsun í skáldskap,
getur leyst mörg andleg vandamál
en þeir sem skapa þessi verðmæti
eru í mörgum tilfellum látnir vera á
vonarvöl eins og Davið Stefánsson
skáld lætur eina persónu sína segja
í bók sinni um Sólon íslandus en það
er ísleifur skáldi sem segir um sjálfan
sig.
„Isleifur skáldi á ekkert þak yfir
höfuðið, ekkert rúmflet að liggja á,
ekkert borð að skrifa við, engan
það er meira en gull sem gefur lifinu gildi.“
matarbita að nærast á . engan ask.
engan spón. Eg á ekkert nema lepp-
ana utan á skrokknum á mér og
pokann þann ama og þó er eg skáld.
sem hefi gefið þjóðinni andleg verð-
mæti. ómetanlega dýrgripi.
Við svo búið má ekki standa
Það er ekkert við það að athuga.
að minningu andans manna sé hald-
ið á lofti eftir dauða þeirra, eins og
oft er gert en hvemig vom kjör
þeirra á meðan þeir lifðu og hvemig
em kjör þeirra sem lifa í dag. Mörg
skáld verða að gefa út bækur sínar
sjálf, oftast af vanefnum, eða láta
ljóð sín fylla skúffumar til lang-
frama, ef til vill um aldur og ævi.
Að þeim látnum verða þau ef til vill
dregin fram í dagsljósið fyrir tilviljun
og þá uppgötvast gildi þeirra. Grein-
ar em skrifaðar og bækur um þau.
Jarðneskur bústaður þeirra er frið-
aður og kostað miklu fé til þess að
vemda hann og endumýja en hver
var ræktarsemin í þeirra garð á
meðan þeir lifðu? Ef til vill engin.
Er ekki kominn tími til þess að snúa
þessu við?
Sama er að segja um marga mynd-
listarmenn. Þeir geta ekki framfleytt
sér af verkum sínum nema sárafáir
og verða að misþyrma sál sinni og
hæfileikum við önnur störf. Margir
fá ekki að sýna vegna þess að verk
þeirra em ekki í samræmi við stefiiu
og skoðanir þeirra sem ráða yfir sýn-
ingarsölum. í því sambandi minnist
ég orða Billy Grahams: „Leggðu
ekki steina í götu náunga þíns.
hjálpaðu honum þvert á móti.“
Gallerí em orðin æði mörg, að
minnsta kosti miðað við fólksfjölda,
en mættu gjaman vera fleiri. For-
ráðamenn þeirra mættu vera við-
sýnni. Það er ábyrgðarhluti að
útskúfa mönnum og verkum þeirra
sem hafa annan smekk en maður
sjálfur. Það á að vera tjáningarfrelsi
i landinu en þetta frelsi takmarkast
þó oft við fjármagn og aðra aðstöðu.
Það væri hart ef skáld og myndlist-
armenn þyrftu að eiga prentsmiðju
og gallerí til þess að geta starfað en
það er sjálfsagt langt í land hvað það
snertir. Ég vil því með þessum orðum
hvetja þá sem aðstöðu hafa í þessum
efhum til þess að víkka sjóndeildar-
hring sinn og sýna mannkærleika
og umhyggju hverju frækomi menn-
ingarinnar til þess að það geti dafnað
og unnið gott verk í sálum mann-
anna. Takist þetta er takmarki
þessarar greinar náð.
Eggert E. Laxdal