Dagblaðið Vísir - DV - 03.10.1987, Blaðsíða 18

18
LAUGARDAGUR 3. OKTÓBER 1987.
Ekkert þreyttur
eftir smásprett
Jóhannes Guðmundsson, hálfníræður spretthlaupari, í helgarviðtali
Þau búa í sjö hæða húsi við Ból-
staðarhlíð, komin norðan úr Skaga-
firði. Þau eru tvíburasystkini, fædd
árið 1903. Það var í þann mund sem
keisarar Rússa og Japana voru að
skipa liði sínu í fylkingar til að stríða
um fjarlæg pláss við Kyrrahafið og
áður en íslendingar fengu sinn fyrsta
ráöherra.
Hann heitir Jóhannes Guðmunds-
son og vann það sér til frægðar á
dögunum að setja íslandsmet öld-
unga í 100 metra hlaupi. Jóhannes
er á áttugasta og fimmta aldursári
og hefur enn í fnllu tré við Elli kerl-
ingu.
„Ja, hérna,“ segir Oddný systir
hans. „Það sem mönnum dettur i
hug.“
Hinir karlarnir hafa ekki reynt
þetta
Jóhannes er töluvert hróðugur af
afrekinu, sem vonlegt er. Hann er
þó ekki viss um að hann beri af öör-
um gömlum mönnum á þessum
aldri. „Ætli hinir karlarnir hafi haft
hug á að reyna þetta. Þess vegna næ
ég þessu meti,“ segir hann brosleit-
ur.
Honum þykir það einnig broslegt
þegar blaðamaöur vill hafa tal af
honum vegna íþrótta. Hann hefur
nefnilega aldrei stundað íþróttir og
aðeins tvisvar hlaupið þegar klukka
var höfð til að taka tímann. í íþrótta-
félagi hefur hann aldrei verið „en er
það nokkur nauðsyn?" spyr hann á
móti.
Jóhannes hefur heldur aldrei keppt
á eiginlegu íþróttamóti og er ekki
viss um að svo veröi. „Öllum frjáls-
íþróttamótum á þessu sumri er lokið
og ég get þess vegna verið dauöur
þegar byijað verður að keppa í vor,“
segir hann og hlær við.
En hvað sem öllum íþróttamótum
líður þá hljóp Jóhannes 100 metrana
á 19,8 sekúndum í Laugardalnum nú
í haust. Það voru þijár klukkur hafð-
ar til að taka tímann og þeim bar
saman.
Fyrsta hlaupið
Það var eiginlega tilviljun sem réð
því að Jóhannes tók sér stöðu á
hlaupabrautinni nú í haust. Og þó
ekki alveg því hann viðurkennir að
hafa átt „sök“ á upphafinu sjálfur.
„Ég var að gamni mínu að ganga
um Laugardalinn og skoða vellina
þar,“ segir Jóhannes þegar hann rif]-
ar upp tildrögin að íslandsmetinu.
„Þar var ungur maður að æfa sig í
200 metra hlaupi. Mér þótti maður-
inn sprækur og sagöi við hann að ég
kæmist nú ekki 100 metrana á sama
tíma og hann færi 200 metra.
Hann tók mig á orðinu og sagðist
vilja sjá hvprt ég hefði ekki á röngu
að standa. Ég var ekki vel fyrir kall-
aður því ég var búinn að ganga
töluvert þennan dag og hálflúinn. En
ég hljóp nú samt. Hann tók tímann
sem reyndist vera 28 sekúndur í
mótvindi.
Ég var ekki alveg sáttur við þessa
niðurstöðu því ég vissi að ég gæti
betur ef ég væri óþreyttur. Það má
því segja að það hafi hlaupið í mig
keppnisandi og mig langaöi til að sjá
hvað ég gæti hlaupið hratt,“ segir
Jóhannes.
Hann var því mættur á hlaupa-
brautinni í annað sinn nokkru síðar
og hljóp nú í kapp við annan ungan
mann sem var þar við æfingar. í
þetta sinn var enginn til að taka tím-
ann annar en keppinauturinn.
Niðurstaða hans var sú að Jóhannes
hefði nú hlaupið brautina á 18 sek-
úndum en Jóhannes tekur þann tíma
ekki gildan. „Ég fann samt að mér
tókst vel upp og var nú staöráðinn í
að reyna betur,“ segir Jóhannes og
viðurkennir að keppnisskapið hafi
síst minnkað við þetta hlaup.
Þrjár skeiðklukkur
„Nú, það hafði eitthvað spurst út
um þessar æfmgar mínar,“ heldur
hann áfram. „Kunningi minn, Ólafur
Unnsteinsson hjá frjálsíþróttasam-
bandinu, bauð mér að koma niður á
völl til að taka nú tímann eins og lög
gera ráð fyrir. Hann var með tvo
menn með sér við tímatökuna. Ég
hljóp í þetta sinn á 19,8 sekúndum
sem ég er ekki alveg sáttur við því
ég fann að ég var farinn að gefa eftir
á síðustu metrunum,“ segir Jóhann-
es.
En hvernig fara menn að því að
hlaupa spretthlaup hálfníræðir á
tíma sem margir yngri menn mættu
vera hróðugir af. Jóhannes er eins
léttur í spori og unglingur og þegar
verið var að taka af honum myndir
á spretti fyrir utan húsið varð ljós-
myndarinn vinsamlegast að biðja
hann að halda aftur af sér. Gangstétt-
ir borgarinnar eru æfingavóllur
Jóhannesar. Sá sem þetta ritar frá-
bað sér alla keppni enda lítið gefinn
fyrir að etja kappi við ofjarla sína.
Þarf enga blómafrævla
Að lokinn æílngunni var sest að
hlöðnu kaffiborðinu hjá Oddnýju,
systur hans, sem lítið er um Ijós-
myndara gefið. Skagfirskir sveitasið-
ir eru í heiðri hafðir á þessu heimili.
Við kaffiborðið er rifjuð upp sagan
af Bandaríkjamanninum Noel John-
son sem þakkar einhverjum fágæt-
um blómafrævlum að hann er enn í
fullu fjöri á níræðisaldri.
Þau systkini hlæja dátt að sögunni.
Aðra eins vitleysu hafa þau aldrei
heyrt. „Á borðum hjá mér er nú bara
þetta venjulega sveitafæði. Kjöt, fisk-
ur, slátur, kartöflur og hafragraut-
ur,“ segir Oddný en þau hafa haldið
heimili saman um áratugaskeið.
„Nei, ég hef aldrei lagt mig eftir
neinu sérstöku fæði,“ segir Jóhann-
es. „Ég vil helst sem mest af kjöti og
sem minnst af káli og þvíumlíku, að
ég nefni nú ekki blómafrævla. Við
borðum bara það sem við vorum ahn
upp við.“
En Oddný má til að stríða bróður
sínum ofurlítið og bendir honum á
að hann gæti tínt frævla af fíflum því
þaö eru engin vaníræði að finna þá.
Jóhannes er hins vegar efms um að
nokkrum gæti orðið gott af slíku
fæði.
En hver er þá skýringin á hlaupa-
þolinu hjá Jóhannesi? Hennar er
ekki langt að leita því Jóhannes á ófá
sporin um götur borgarinnar. Eftir
að hann varð sjötugur hefur hann
sinnt sendiferðum fyrir Menntaskól-
ann við Hamrahlíð. Flestar ferðirnar
fer hann gangandi. Að vísu gæti
hann nýtt sér þjónustu strætisvagn-
anna en hann segist ekki nenna að
biða eftir þeim og því kýs hann að
ferðast á tveim jafnfljótum. Og Jó-
hannes er ekki í vafa um að það er
gangan sem heldur honum í þjálfun.
„Ég verð til að mynda ekkert
þreyttur eftir að hlaupa svona smá-
spretti eins og 100 metrana," segir
Jóhannes. „Verst væri að fá strengi
daginn eftir en ég hef ekki fundið
fyrir því. Þar hlýtur að koma mér til
góða hvað ég geng mikið."
Jóhannes hefur aldrei æft íþróttir
í eiginlegum skilningi og í hans eigu
er ekki glansgalli af þeirri gerð sem
ungir íþróttamenn kjósa að skreyta
sig með. Hann æfir sína íþótt í vinn-
unni þegar henn gengur léttstígur
um göturnar með böggul undir
hendi.
Fótbolti á Laugum í Reykjadal
Raunar er hann ekki með öllu
ókunnugur hefðbundnum íþrótta-
iðkunum því þegar hann var að alast
upp norður í Skagafirði í upphafi
aldarinnar hafði gripið þar unga
menn áhugi á fótbolta. Jóhannes fór
ekki varhluta af þeim áhuga.
„Ég get þó ekki sagt að ég hafi
sparkað i bolta fyrr en ég kom í Al-
þýðuskólann á Laugum í Reykjadal
haustið 1925,“ segir Jóhannes. Þetta
var í árdaga alþýðuskólanna hér á
landi og Jóhannes var á Laugum
fyrsta veturinn sem skólinn var
haldinn þar.
„Þetta var sjálfsagt löng leið, frá
Syðra-Vatni í Lýtingsstaðahreppi
norður í Þingeyjarsýslu, en það var
enginn skóli nær,“ segir Jóhannes.
Þessa leiö fór hann þó ekki fótgang-
andi eins og svo oft um dagana.
„Ég fór með skipi til Húsavíkur,"
segir Jóhannes þegar hann rifjar upp
þessa gömlu ferðasögu. „Frá Húsa-
vík að Laugum var farið á bíl. Það
var fyrsta bílferðin mín'og hún hefur
reynst mér eftirminnileg. Við vorum
nokkrir nemendur sem komum með
skipinu til Húsavíkur og var skipað
sjóveikum og köldum upp á vörubíls-
pall. Það var kuldanæðingur og á
leiðinni uröum við að stoppa á
nokkrum stöðum og fara niður af
pallinum til að hlaupa nokkra hringi
svo við ofkældumst ekki. Þetta var
því æði kalsasöm ferð þótt okkur
yrði ekki meint af.“
Pólitíkin hans Steingríms
Á Laugum kynntist Jóhannes
Steingrími Steinþórssyni, síðar for-
sætisráðherra, umdeildum manni og
fyrirferðarmiklum í stjórnmálunum
fyrr á öldinni. „Steingrímur var
ágætis kennari og reyndist mér vel,“
segir Jóhannes. „Mönnum hefur oft
legið misjafnt orð til hans og hann
var heldur ekki alltaf að vanda
mönnum kveðjurnar. Hann varð síð-
ar þingmaður framsóknarmanna í
Skagafirði og áberandi á þingmála-
fundum. Það má segja að þar hafl
hann alveg tekið mig í pólitíkinni og
ég hef verið í hans flokki síðan.
Veturinn eftir að ég var á Laugum
hjálpaði Steingrímur mér með skóla-
vist í Bændaskólanum á Hvanneyri.
Það var alltaf hugmyndin að verða
bóndi. Þessa ferð til Hvanneyrar fór
ég gangandi og þótti ekkert tiltöku-
mál.“
Eftir Hvanneyrardvöhna var Jó-
hannes lengi á búi foreldra sinna,
Guðmundar Björnssonar og Önnu
Jóhannsdóttur á Syðra-Vatni, og
systir hans, Oddný, einnig. Seinustu
fjögur árin stóðu þau systkini fyrir
búinu. Þá var heimsstyijöldin síðari
skolhn á með öllu því umröti sem
henni fylgdi.
Að Reykjakoti í Ölfusi
Skömmu fyrir stríðslok yfirgáfu
þau systkini Skagafjörðinn og settust
að í Reykjakoti í Ölfusi. Þar var þá
Ingibjörg systir þeirra, kona ráðs-
mannsins á búi sem Pálmi Hannes-
son, rektor Menntaskólans í
Reykjavík, hafði þar.
„Pálmi heninn var nágranni okkar
úr Skagafirðinum, svolítið eldri en
við, og kunningi alla tíð,“ segir Jó-
hannes. „Ég hóf garðrækt þarna í
Reykjakoti, fyrst úti en byggði mér
síðan gróðurhús. Mér líkaði mjög vel
að vera þarna í Reykjakoti og við
værum þar enn ef við hefðum ekki
verið hrakin i burtu.
Ég átti gróðurhúsið en ríkið á jörö-
ina. Þarna voru á árunum um 1960
boraðar margar holur eftir heitu
vatni nærri gróðurhúsinu. Þeir vildu
láta holurnar blása sem kallað er og
ef vindur stóð á gróðurhúsið lá það
undir skemmdum. Ég ætlaði í skaða-
bótamál en þeir hótuðu eignamámi
ef ég vildi ekki semja þannig að ég
samdi á endanum.
Ég var búinn að gera samning til
50 ára um afnot af jörðinni fyrir gróð-
urhúsið en það kom fyrir ekki.
Okkur líkað vel á þessum stað og
sjáum alltaf eftir að hafa orðið að
fara.“
Þau Jóhannes og Oddný fóru þó
ekki strax frá Reykjakoti því hann
fékk vinnu hjá Jarðhitadehd Orku-
stofnunar við eftirlit með borholum
og hvemm á svæðinu. „Ég var við
að fylgjast með hita og vatnsmagni í
holunum og líta eftir breytingum á
hverunum. Þetta var vinna sem kost-
aði mikla göngu því sumir hverirnir
eru inni á fjöllum en aðrir niðri í
Hveragerði. Það er því ekkert nýtt
þótt ég verði að nota fæturna til að
komast um og var reyndar ýmsu
vanur í þeim efnum áður.
Ágöngu alltlífið
Eg byrjaði að ganga við sauðfé um
sauðburðinn þegar ég var 12 ára
gamall og það kostaði alltaf mikla
göngu. Þá var ávallt farið í fjárleitir
á haustin fótgangandi og ég gekk
einnig mikið til ijúpna á þessum
árum. Við áttum heima við ijallgarð-
inn vestan Vatna í Skagafirðinum.
Þar háttar þannig til að ekki er hægt
að koma við hestum í göngum. Ég
átti hesta en ég hef aldrei verið hesta-
maður um dagana.
Þótt oft sé talað um hestamennsku
Skagflrðinga þá var mikið um það í
mínu ungdæmi að menn færu allra
sinna ferða fótgangandi. Ég varð
snemma léttur á mér og þá ekki síður
Pétur bróðir minn.“
Áðir 1966 var komið að því að þau
Jóhannes og Oddný yrðu að fara frá
Reykjakoti. Andvirði gróðurhússins,
sem ríkiö keypti, dugði fyrir íbúð við
Bogahlíð og í Reykjavík hafa þau
búið síðan.
„Ég byijaði að vinna hjá Samband-
inu en haustið 1966, þegar Mennta-
skóhnn við Hamrahlíð byrjaði, réðst
ég þangað sem húsvörður," segir
Jóhannes. „Ég var lengi búinn að
þekkja Guðmund Amlaugsson
skólameistara því hann kom oft á
sumrin í Reykjakot og var einnig
með nemendur í skólaselinu þar.
Hann bauð mér vinnu. Skóhnn var
svo að segja í næsta húsi þannig að
þetta var mjög þægilegt fyrir mig.
Ég var húsvörður í Hamrahlíð í 7 ár,
þá varð ég sjötugur og varð að hætta.
Ég var svo sem jafnbrattur og áður
en þetta eru lög. Ég hef samt verið
viðloðandi skólann síðan í alls konar
snúningum.
Ætla að minnka við mig
Núna ætla ég að fara að minnka
vinnuna og hætta að mæta hvern
dag. Það eru mörg viðvik sem þarf
að inna af hendi þarna í skólanum.
Það þarf að fara í banka, pósthús og
ráðuneyti. Það heföi verið dýrt fyrir
skólann að hafa mann á bh í þessum
sendiferðum en ég sé ekki eftir mín-
um spomm.
Ég geri þetta bæði til að halda mér
í þjálfum og til að hafa félagsskap af
öðm fólki. Ég hef kynnst mörgum í
þessu starfi en þó einna síst nemend-
um því þeir eru margir og koma og
fara svo ört. Það er mikill munur á
þessu skólahaldi, þegar nemendur
eru 1400-1500, eða á Laugum og
Hvanneyri þar sem nokkrir tugir
vom í skólunum.
Þessir nemendur læra auðvitað
miklu meira en við gerðum sem fór-
um í skóla fyrr á öldinni. Það er helst
að þeir standi okkur að baki í kunn-
áttu í móðurmáhnu og í þekkingu á
sínu eigin landi. En það er líka margt
sem ekki var til áður sem þessir
krakkar fá að læra.“
Jóhannes langar að fara að hægja
á sér. Það stendur þó ekki th að
hætta gönguferðum til skemmtunar.
Hann segist oft ganga niður á
Klambratún þegar gott er veður eða
inn í Laugardal þar sem ungu menn-
irnir æfa og keppa í hlaupum.
Hann vill fá nöfn ljósmyndara og
blaðamanns og skrifar þau á blað
með skýrri og ákveðinni hendi. Það
em ekki frekar ellimörk á skriftinni
en fasi mannsins þegar hann tekur
sprettinn. Hann er þó barn þeirrar
aldar sem kom sínu fólki á legg við
misjafnar aðstæður.
„Ég er ekki vísindamaður en það
getur verið rétt sem sagt er að á mis-
jöfnu þrífast börnin best,“ segir
Jóhannes Guðmundsson. -GK
Jóhannes Guðmundsson -
þarf enga blómafrævla til að
halda heilsunni.
DV-mynd KAE