Dagblaðið Vísir - DV - 11.11.1987, Blaðsíða 9

MIÐVIKUDAGUR 11. NÓVEMBER 1987.
9
Utlönd
Bandaríkin skipulögðu
innrás í ísland
Páil Vilhjátaisson, DV, Osló:
Forseti Bandaríkjanna sam-
þykkti sumariö 1949 aö gerö yröi
áætlun um innrás í ísland. Innrás-
in skyldi framkvæmd ef svo færi
að kommúnistar næöu völdum í
landinu og átti aö tryggja hagsmuni
Bandaríkjanna á íslandi.
Þrír íslenskir ráðherrar með
Bjarna Benediktsson, þáverandi
utanríkisráðherra, í broddi fylk-
ingar sögðu á fundi meö bandarísk-
um yfirvöldum í mars 1949 aö
alvarleg hætta væri á aö íslenskir
kommúnistar reyndu vopnaða
valdatöku og steyptu af stóli stjórn
Sjálfstæðisflokks, Alþýðuflokks óg
Framsóknarflokks sem þá fór með
völd.
Skýrsla tilTrumans
Þetta kemur fram í áður óbirtu
skjali frá bandaríska þjóðarörygg-
isráðinu. Fyrir mistök komst
skjalið í hendur norska sagnfræð-
ingsins Dag Tangenes sem undan-
farin þrjú ár hefur verið búsettur
í Bandaríkjunum og rannsakað
samskipti Bandaríkjanna og Nor-
egs eftir stríð. Tangenes lánaði
blaðamanni DV skjalið.
Skjalið, sem er skýrsla þjóðarör-
yggisráðsins til þáverandi forseta
Bandaríkjanna, Harry S. Truman,
varpar þýðingarmiklu ljósi á af-
stöðu Bandaríkjamanna til íslands
eftir stríð. Þar kemur fram að
Bandaríkjamenn líta fyrst og
fremst á Island sem hernaðarbæki-
stöð í hugsanlegu stríði við Sovét-
ríkin. Ásamt skýrslu þjóðarörygg-
isráðsins fylgir álit frá bandaríska
utanríkisráðuneytinu um líkurnar
á valdatöku kommúnista á íslandi.
„ # «
Vandamálið
Skýrsla þjóðaröryggisráðsins er
þrískipt. Kaflaheitin eru: vanda-
málið (the problem), greining
(analysis) og niðurstöður (concl-
usions). Kaflinn vandamál er
aðeins ein málsgrein og kveður á
um að vandinn sé að tryggja banda-
ríska hagsmuni á íslandi svo og
hagsmuni Nató með sérstöku tilliti
til valdatöku íslenskra kommún-
ista.
Skýrslan var samin um það leyti
sem ríkisstjórn Sjálfstæðisflokks,
Framsóknarflokks og Alþýðu-
flokks samþykkti aðild íslands að
Nató. Vegna þess hve andstaðan
við Natóaðildina var sterk á íslandi
var talin sérstök ástæða til að fjalla
um aðgerðir til að hindra valda-
töku kommúnista. Bandarisk
yfirvöld litu á andstöðuna við Nató
sem styrkleikamerki kommúnista
á íslandi. Kommúnistar störfuðu á
þessum tima í Sameiningarflokki
alþýðu en það var eini stjórnmála-
flokkurinn á íslandi sem hafnaði
aðildinni að Nató.
Þrír ráðherrar
Annar kafli skýrslu þjóðarörygg-
isráösins er viðamestur og fjallar
hann um hættuna á valdatöku
kommúnista og hvernig skuli
bregðast við henni. Það er undir-
strikað hve ísland er mikilvæg
hernaðarbækistöð fyrir Bandarík-
in.
Þjóðaröryggisráðið byggir mat
sitt á líkum fyrir valdaráni komm-
únista að mestu leyti á samræðum
við íslenska ráðherranefnd sem fór
til Bandaríkjanna þan 12. mars
1949. Ráðherranefndin var skipuð
þremur mönnum, einum úr hverj-
um stjórnarflokki. Það voru þeir
Bjarni Benediktsson utanríkisráð-
herra, úr Sjálfstæðisflokki, Emil
Jónsson samgöngumálaráðherra,
úr Alþýðuflokki og frá Framsókn-
arflokknum kom Eysteinn Jóns-
son, mennta- og kirkjumálaráð-
herra.
Ekki hræddir við Rússa
Ráðherranefndin komst að þeirri
niðurstöðu ásamt fulltrúum
bandaríska utanríkisráðuneytisins
og bandarískra hernaðaryflrvalda
að alvarleg hætta væri á að komm-
únistar reyndu að kollvarpa ríkis-
stjórninni. Það væri hins vegar lítil
hætta á að Rússar myndu gera
innrás í landið, var álit viðræöuað-
ila. Bandaríkjamenn töldu víst að
Sovétríkin reyndu ekki með vopna-
valdi að seUast tU áhrifa í land sem
var svo fjarri Sovétríkjunum. Á
þessum tíma voru stórveldin þegar
búin að skipta Evrópu á milli sín
og ísland var án tvímæla á áhrifa-
svæði Bandaríkjanna.
Áætlun um innrás
í skýrslunni segir að þótt ís-
lensku ráðherrarnir samþykki
inngöngu íslands í Nató vilji þeir
ekki hafa her í landinu á friðartím-
um. Þetta var afstaða íslenskra
stjórnvalda árið 1949 en tveimur
árum seinna, 1951, var samþykkt
aö láta Bandaríkjamönnum í té
Keflavíkurflugvöll undir hernað-
arbækistöð.
Þegar íslenska ráðherranefndin
flaug heim frá Bandaríkjunum í
mars 1949 án þess að samþykkja
að her yrði i landinu á friðartímum
var ákveðið af hálfu Bandaríkja-
manna að gera áætlun um innrás
í ísland. Innrásaráætlunin kæmist
á dagskrá ef kommúnistar næðu
völdum á íslandi.
Truman samþykkir
í lokakafla skýrslu þjóðarörygg-
isráðsins til forsetans eru lagðar
fram niðurstöður og jafnframt er
forsetinn beðinn að samþykkja
tvær tUlögur.
Annars vegar er lagt til að utan-
ríkisráöuneytið bandaríska fái
umboð til að gera ráðstafanir sem
styrkja íslensk stjórnvöld og draga
úr líkum á valdatöku kommúnista.
Ekki er kveðið nánar á um í hveiju
þær ráðstafanir ættu að vera fólgn-
ar.
Hins vegar er forsetinn beðinn
að samþykkja að bandarísk hern-
aðaryfirvöld geri áætlanir um
innrás í ísland til að verja hags-
muni Bandaríkjamanna og Nató.
Enn fremur að hernaðaryfirvöld
og utanríkisráðuneytið hafi sam-
ráð um skipulagningu innrásar-
innar til að hægt sé að framkvæma
hana með stuttum fyrirvara.
Þann 5. ágúst 1949 skrifar Harry
S. Truman undir skýrslu þjóðarör-
yggisráðsins. Þar með samþykkir
Bandaríkjaforseti að bandaríski
herinn geri áætlun og skipuleggi
innrás í ísland. Þessi áætlun hefur
vafalaust verið gerð.
Þegar Truman forseti ákvað að
samþykkja tillögur þjóðaröryggisr-
áðsins var hann búinn að lesa álit
bandaríska utanríkisráðuneytisins
sem mat líkurnar á valdatöku
kommúnista á íslandi. Um þá
skýrslu verður síðar flallað í DV.

1 í.
•74**—1

Jöfur hf. býöur kaupendum nýrra Peugeot, Chrysler
og Alfa Romeo bifreiöa ný og betri greiðslukjör
en áöur hafa þekkst.
Útborgun aöeins 25% og eftirstöövar greiöast á allt
aö 30 mánuðum.
Komiö eöa hringiö og kynnið ykkur málin.
JÖFUR HF
NÝBÝLAVEGI 2 • SÍMI 42600