Dagblaðið Vísir - DV - 01.12.1987, Blaðsíða 15

ÞRIÐJUDAGUR 1. DESEMBER 1987.
15
í tilefni af skrifum
□lerts B. Schram
Aðild að þriggja flokka rikisstjórn setur takmarkanir, segir m.a. í grein-
inni. - Rikisstjórn Þorsteins Pálssonar.
„Það var auðvitað aldrei við öðru að
búast en það tæki Sjálfstæðisflokkinn
tíma að ná sér eftir ósigurinn í vor.“
Það er eðiilegt að Sjálfstæðisflokk-
urinn sé hugleikinn Ellert B.
Schram ritstjóra og setji mikinn
svip á skrif hans, sbr. forystugrein
sl. miðvikudag og laugardagspist-
iliinn 21. f.m. Hann var glæsilegur
forystumaður ungra sjálfstæðis-
manna og framgjam þingmaöur.
Síðasta kjörtímabil kaus hann að
vísu að halda sig til hlés við hörð-
ustu átökin. Hann tók persónulega
afstöðu til mála. Þó leyndi það sér
ekki í atkvæöagreiöslum að hann
var sami sjálfstæðismaðurinn og
áður þótt hann sækti ekki þing-
flokksfundi.
Kennt um klofning
Af þessum ástæðum, vegna vin-
áttu okkar og af því að við vorum
og erum góðir samherjar les ég
skrif Ellerts með athygli. Mér þótti
vænt um að sjá það í leiöaranum á
miðvikudaginn að hann er einarð-
ur í fylgi sínu við Þorstein Pálsson
sem formann Sjálfstæðisflokksins
og væntir mikils af honum.
Það er að visu rétt athugað hjá
Ellert að miklu oftar sér maður þaö
á prenti að Þorsteini sé kennt um
klofning Sjálfstæðisflokksins en
hinum sem úr honum gengu og
stofnuðu Borgaraflokkinn. En það
á sér eðlilegar skýringar. Það var
skammt til kosninga og auðvitað
hvarflaði það aldrei að vinstri
pressunni að halda öðru vísi á
þennanum en þannig að skiljast
mætti sem áfellisdómur yfir Sjálf-
stæðisflokknum og þar með Þor-
steini Pálssyni. í honum sá vinstri
pressan þann leiðtoga þjóðernis-
hyggju og frjálslyndis sem hún
óttaðist.
Trúrstefnu sinni
Auðvitað er það rétt hjá Ellert
B. Schram að til þess að Sjálfstæð-
isflokkurinn geti gert sér vonir um
að ná sínu fyrra fylgi verður hann
að vera stefnu sinni trúr. Og ég vil
leyfa mér að fullyrða að hann sé
það - með þeim takmörkunum sem
aðild að ríkisstjórn þriggja flokka
hlýtur að setja. Ég er m.ö.o. sann-
færður um að við þingmenn Sjálf-
stæðisflokksins gátum ekki og
máttum ekki skorast undan
ábyrgðinni sl. vor, þótt sá kostur
hafi kannski virst gimilegur að
freista þess aö ná flokknum saman
í stjórnarandstöðu með því að þá
væri auðveldara að segja að við
værum „stefnu okkar trúir".
Ellert B. Schram kemst að þess-
ari rösklegu niðurstöðu: „Með alls
kyns rugli og ráðleysi í málflutn-
ingi, klysjukenndum tilsvörum og
merkilegheitum gagnvart almenn-
ingi og stöðnuðu og stirðbusalegu
yfirbragöi í hverju málinu á fætur
öðru hefur Sjálfstæðisflokkurinn
fjarlægst fjöldann."
Ekki ífjölmiðlaleik
Ég efast um að ég eigi að ganga
út frá því sem gefnu að Ellert B.
Schram meini þennan samtíning
stóryrða eins og hvert þeirra út af
fyrir sig hlýtur að vera skihð. Ég
held að hann hafi verið orðinn
þreyttur þegar hann sló botninn í
KjaUarmn
Halldór Blöndal
þingmaður fyrír
Sjálfstæðisflokkinn
leiðarann og þess vegna ekki gætt
þess sem skyldi hvaöa orð fingurn-
ir spiluðu inn í tölvuna. Enda er
niðurlag leiðarans í algjörri mót-
sögn við innihaldið aö öðru leyti
og eins og strákur í KR sé að ybb-
ast upp á Valsara.
Það var auðvitað aldrei við öðru
að búast en það tæki Sjálfstæðis-
flokkinn tíma að ná sér eftir
ósigurinn í vor. Ofan á erfiðleik-
ana, sem fylgdu í kjölfarið, bætist
að nú þrengir að í þjóðarbúskapn-
um. Sjálfstæðisflokkurinn hefur
haft forystu um hvernig við vand-
anum skuli brugðist. Formaður
okkar er ekki í fjölmiölaleik eins
og Jón Baldvin né ástundar vafa-
samar bókakynningar eins og
Steingrímur Hermannsson. Þegar
frá líður mun enginn sakna þess,
heldur verða þessir forystumenn
islenskra stjórnmála metnir af
staðfestu sinni og úrræðum - því
sem þeir vilja og geta staðið fyrir.
Halldór Blöndal
FiystHogararnir:
Þrælaskip aldarinnar?
Hvers vegna? spyrja menn. Þessari
spumingu er best að útgerðarmenn
viökomandi skipa svari sjálflr en
t.d. má minnast á mikið vinnuálag
á sjómönnum sem vinna á tveim
vöktum um borð í þessum skipum.
Hvor helmingur skilar 6 tímum í
senn tvisvar á sólarhring, samtals
12 tímum á sólarhring, jafnt laug-
ardaga og sunnudaga, og lengur ef
þurfa þykir, ef vel veiðist, allt árið
um kring. Einnig hafa þessar veiöi-
ferðir breyst frá því að hafa verið
um það bil 21 dagur í 44 daga vegna
þess að fylla þarf skipið. Allir hljóta
að sjá að vistir hljóta að vera orðn-
ar lélegar eftir 44 daga útivist.
Vinnuálagið
Venjulega eru 24-26 menn um
borð í frystitogurum og skila vinnu
á við 70 manna starfsliö í frystihúsi
sem sannar að þessir sjómenn eru
samtímis sæfarar og verksmiðju-
verkamenn sem skila tvöfóldu
hlutverki:
Það sjá allir að vinnuálag er mik-
ið um borð í þessum skipum. Það
er unnið í misjöfnum veðrum og
vinnutíminn er um þaö bil helm-
ingi lengri en venjulegur vinnutími
í landi. Áreynslan, sem fylgir erfið-
isvinnu í kulda og myrkri, hlýtur
að vera lýjandi, enda eru þessir
nfenn búnir að vera eftir 3 ár og
farnir aö leita sér lækninga vegna
ýmissa kvilla. Þar á meðal eru bak-
verkir sem virðast mjög algengir
vegna þess að sjómenn bogra mik-
ið, einnig slitsjúkdómar í beinum
og Íiðum, æðahnútar og gyllinæð.
Talið er að um það bil 30% meiri
orka fari í aö vinna á sjó en í landi
sem stafar af því aö stíga ölduna.
Það stendur ekki á íjölmiðlum og
almenningi að hafa háar tekjur sjó-
manna sífellt milli tannanna,
þeirra sem leggja allt í sölurnar til
að viðhalda þeirri velferð sem ekk-
ert okkar vill vera án í dag, sem
sýnir bersýnilega þekkingar- og
skilningsleysið á þessum málum.
KjaUarinn
Jóhann Páll
Símonarson
sjómaður
Því miður virðist stundum hafa
gleymst að sjómenn eru lifandi
mannverur en ekki vélmenni.
Fyrir hálfum mánuð las ég grein
sem félagi minn benti mér á. Þessi
grein var í færeyska blaðinu
Dimmalætting, sem gefið var út þ.
25. júlí 1987, og fjallar hún um
körtnun á vinnu sjómanna. „Van-
dasamasta starf allra starfa," segir
Páll Weihe vinnulæknir sem star-
far á tveimur deildum Ríkisspítal-
ans í Kaupmannahöfn. Hann hefur
gert könnun á sjómönnum og
vinnu þeirra í Danmörku á árun-
um 1975-1979. Gerði Páll könnun á
vinnuslysum á sjó og landi, einnig
í Færeyjum. „Orsök tíðni vinnu-
slysa á sjó eru óeðlilegar vinnu-
stellingar," segir Páfl. Könnunin í
Danmörku varðandi starfsskilyrði
sjómanna sýndi að hættan á að
deyja í vinnuslysum á sjó er 36
sinnum meiri en að jafnaði í landi.
Þetta á við um fiskiskipaflotann.
Hin hliðin snýr að farskipaflotan-
um. Þar er hættan á aö deyja í
vinnuslysum 27 sinnum meiri en
við svipuð störf í landi.
Slys og óhöpp
Hvers vegna eru vinnustellingar
allt öðruvísi á sjónum? Á sjónum
eru þær fyrst og fremst erfiðar
vegna sífelldra hreyfinga skips.
Skip nú á tímum eru á ýmsan hátt
eins og verksmiðjur í landi en eru
á stöðugri hreyfingu. Önnur
ástæða kann að vera sú að fólk er
þreytt og kuldi og stöðugar hreyf-
ingar gera þaö að verkum að
sjómenn eru ekki jafnviðbragðs
fljótir og þyrfti að vera, miöað við
aðstæður. Hverjar eru helstu
ástæður slysa á færeyskum skip
um? Ástæður reyndust af ýmsu
tagi. 19% óhappa urðu vegna þess
að menn klemmdust milli hlera og
lunningar. Páll telur að tíðni
vinnuslysa sé mun meiri á sjó en í
landi og sé nauðsynlegt að kanna
gaumgæfilega aðstæður og leita
svara. Eigi að svara spurningum,
sem koma upp, líkt og í nágranna-
löndum okkar þarf að vera til
staðar sérstök þekking.
Hér kemur vinnulæknirinn inn í
myndina. Auk þess er um að ræða
fyrirbyggjandi starf. Getur þá þurft
að meta líkamlega áreynslu við
ákveðin störf og hvort ákveðiö starf
sé unnið svo skynsamlega sem
unnt er. Oft geta litlar breytingar
sparað fyrirtækjum stórfé og stuðl-
að að vellíðan starfsfólks. Engar
tölur eru til um hvað vinnuslys
kosta Færeyinga en danska vinnu-
eftirlitið hefur nýlega áætlað að
vinnuslys, þar með talin vinnu-
óhöpp og atvinnusjúkdómar, kosti
danska ríkið árlega um það bil 30
mifljarða danskra króna, sem sam-
svarar 171 milljarði ísl. kr. miðað
við gengi í dag.
Hvaö greiddi Tryggingastofnun
ríkisins mikið í slysabætur á sl. ári
vegna vinnuslysa íslenskra sjó-
manna? Samkvæmt upplýsingum
frá Tryggingastofnun ríkisins voru
greiddar árið 1986 kr. 53.477.513, á
móti kr. 37.489.523 árið 1985, sem
svarar til 43% aukningar. Óhætt
er að fjórfalda þessa upphæð vegna
samningsbundinna og lögboðinna
greiöslna atvinnurekenda.
Þegar könnun Páls var birt í Dan-
mörku í maí sl. var hún rædd á
Þjóöþinginu. Þingið samþykkti ein-
róma að iðnaðarráðherrann skyldi
kanna málið frekar og setja á lagg-
irnar nefnd til að rannsaka hvað
hægt væri að gera til að tryggja
sjómenn í starfi og bæta vinnuskil-
yrði.
í Danmörku hefur verið rætt um
hvort vinnueftirlitið ætti ekki að
geta hlutast til um starfsskilyröin
á skipum. Páll segist hafa gert
könnun ásamt tveimur öðrum um
vinnuslys á sjó og í landi í Færeyj-
um á tímabflinu 1975-1979. í ljós
kom að vinnuslys meðal fiski-
manna voru fjórum sinnum tiöari
en meðal verkafólks í landi.
Heilsufar og vellíðan
Ekki má gleyma bráðabirgða-
skýrslu sem Haraldur Ólafsson
vann og náði yfir tímabilið des.
1975 til des. 1977. Viðfangsefnið var
heilsufar, velliöan, fjölskylduiíf og
aðstaða sjómanna á togurum. Til-
raun var gerð til þess að kanna
hvort unnt væri að finna einhverja
þætti sem öðrum fremur stuðluðu
að einhverjum kvillum, andlegum
og líkamlegum, þætti sem tengdust
starfi sjómannsins á djúpmiðum.
Reynt var að athuga hvaða áhrif
starf sjómannsins hefði á fjöl-
skyldulífiö, uppeldi barna og
heilsufar eiginkvenna.
Ennfremur gerðu Tómas Helga-
son, Jón G. Stefánsson og Gylfi
Ásmundsson skýrslu sem fjallaði
um rannsóknir á heilsufari og íjöl-
skyldulífi togarasjómanna. Þar sést
að meðalaldur er ekki nema 32,2
ár á sjó, á móti 48,3 í verksmiöju í
landi. Meðal atriða, sem komu
fram í skýrslunni, eru miklar kröf-
ur um vinnuhraða, fáir við störf,
starfið lífshættulegt, áhyggjur af
fjölskyldunni, streita og að lokum
vöðvabólga. Tilgangurinn með
þessari upptalningu er að fólk fái
svolitla innsýn í málið.
Það gerist ýmislegt í þessum mál-
um sem er ekki í hávegum haft.
Ekki má gleyma elskulegum eigin-
konum og ekkjum sjómanna sem
mér finnast hafa fengið lítið hrós
og hafa frekar orðið útundan í þeim
efnum. Sjómannskonur og ekkjur
sjómanna eru máttarstólpar í sjó-
mannsfjölskyldunni og þurfa að
bera ábyrgð á öllum hlutum fjöl-
skyldunnar. Hvaöa kona þarf að
axla jafnmikla ábyrgð og sjó-
mannskonan eðá ekkja sjómanns-
ins? Ég er hræddur um að þær séu
fáar. Þessar konur eiga heiður skil-
inn fyrir mikinn dugnað sem
þjóðin ætti að taka tfl fyrirmyndar.
Að lokum vil ég beina þeim til-
mælum til háttvirtra ráðamanna
þessarar þjóðar, ennfremur hát*.-
virtra nýkjörinna alþingismanna,
að þeir láti hendur standa fram úr
ermum og láti fara fram ítarlegar
rannsóknir á heiisufari og fjöl-
skyldulífi sjómanna í samráði við
sjómannasamtökin, til hagsbóta
fyrir sjómenn og þjóðina í heild.
Sýnið það í verki að þeirra þýöing-
armiklu störf séu metin að verð-
leikum.
Jóhann Páll Símonarson
„Það stendur ekki á fjölmiðlum og al-
menningi að hafa háar tekjur sjó-
manna sífellt milli tannanna... “