Dagblaðið Vísir - DV - 03.12.1987, Blaðsíða 19

FIMMTUDÁGUR 3.'DÉSEMBER 1987.
19
8í
Ofurlítið nöldur um „gaggrýni
kk
....og ekki ómerkilegri heimild
en San Fransisco Chronicle er á
bókarkápu kölluð til vitnis um að
höfundur sé „á bekk með fremstu
höfundum samtímans". Fleiri hafa
stór orð um að hér sameinist fagur-
bókmenntir og spennusaga í einu
stórbrotnasta listaverk seinni tíma.
Og hvers má sín þá einn ritdómur
í DV á íslandi?"
Þannig hefst grein eftir Gísla Sig-
urðsson í DV 17. nóv. sl. en hún
fjallar um nýútkomna þýðingu
Kristjáns Árnasonar á þekktri
skáldsögu, Ilminum, eftir Þjóðverj-
ann Patrick Suskind. Titill greinar-
innar er litaður fordómum:
Þýðverkst þus; undirtónninn leyn-
ir sér ekki. Æ, hvað ætli Þjóðverji
geti skrifað að mínum smekk?
Greinarhöfundur tekst síðan á
hendur að sannfæra lesendur
blaðsins um að bókin sé einskis
virði (sambærileg við auglýsinga-
mynd fyrir ilmvötn) og höfundur-
inn trúlega á snærum franskra
ilmvatnsframleiðenda (....hættir
ekki sínum sögulegum fróðleiks-
molum(!) og heimildarskrifum um
ilmvatnsgerð fyrr en á bls.
138. ._.“). Honum fmnst klaufalegt
að lýsa óþefnum í París á 18. öld
þannig að 20. aldar maður skynji
hann og varpa ljósi á afstæði hug-
taksins hraði með því að láta
sögupersónu óskapast yfir að nú
taki það „bara“ mánuð að fara til
Ameríku. Ekki bætir úr skák að
dómi GS, að Suskind láti söguhetju
sína ánetjast...Freudkristevísk-
um draumi. . - ó vei, ó vei -
....um að komast aftur inn í móð-
urlífið. . og upphefji sjálfan sig
á ómaklegu gríni um fáfræði og
barnaskap „vísindamanna" á 18.
öld (reyndar finnst undirrituðum
nú grínið fremur beinast að aðlin-
um, nánar tiltfkið markgreifa
nokkrum sem sjálfur hefur útnefnt
sig ,,vísindamamm“).
Hlutverk ritdóma
Patrick Suskind hefur vakið at-
hygli fyrir óvenjumikla hug-
myndaauðgi, agaðan og heillandi
stíl, vandað málfar og góða þekk-
ingu á því úmhverfi sem söguhetj-
ur hans hrærast í. Auk Ilmsins
hefur hann skrifað tvær bækur,
Bassaleikarann (Der Kontrabass)
og Dúfuna (Die Taube), þar sem
þessir eiginleikar hans njóta sín
vel, þótt Ilmurinn sé veigamesta
verk hans til þessa, en hann hefur
þegar verið þýddur á tvo tugi þjóð-
tungna. Þessi hylli nýlegs skáld-
verks ( Ilmurinn kom út í
Þýskalandi 1985) er fremur sjald-
gæf og því er kannski von að GS
spyrji hversu einn ritdómur megi
sín „í DV á íslandi". Mér er hins
vegar spurn hvað knýi ritdómara
„í DV á íslandi" til að láta skrif af
þessu tagi á þrykk út ganga. Er það
kannski bara til þess aö upplýsa
alþjóð um að „. . .ég er að hugsa
um . . .að kaupa ilmvatn handa
konunni minni“?
Ég held ekki. Ég held að svona
„ritdómar" - sem fremur ættu að
kallast fordómar - séu afurð ein-
hvers konar dálkafyllandi ákvæð-
isvinnu, skrifaðir á hlaupúm milli
vinnustaða, því, eins og alþjóð veit,
eru dálkafyllar dagblaðanna illa
launaðir og verða að gegna tveim
til þrem herrum til að framfleyta
sér og sínum. Ég tek það þó fram
að þetta eru einungis getgátur af
minni hálfu hvaö GS varðar, leyfi
mér einungis að vona að þóknunin
fyrir „ritdóminn" um Ilminrrhafi
nægt fyrir ilmvatni handa konunni
hans. Illt er hins vegar til þess að
vita að vinnubrögð af þessu tagi
bitna á góðum bókmenntaverkum,
merkum höfundum og vandvirk-
um þýðendum.
Bókin á undir högg að sækja í
fjölmiðlamettuðu samfélagi nútím-
ans. Hún minnir æ meir á veik-
KjaUarinn
Franz Gíslason
kennari
fóstru hans er hún uppgötvar að
barnið er gætt dulargáfu og þegar
drengurinn stálpast selur hún
hann sútara nokkrum sem þrælar
honum út myrkranna á milli, kann
þó að meta dugnaö hans og hús-
bóndahollustu og verðlaunar hann
loks með því að gefa honum hálfs
dags frí á sunnudögum.
Það verður óbeint til þess að leiða
Grenouille unga af vegi dyggðar-
innar. Einn sunnudaginn er hann
á rölti um miðborg Parísar er hið
óvenjunæma nef hans nemur áður
ókunnan ilm um langan veg, hann
fikrar sig eftir ilmþræðinum gegn-
um götur og húsasund uns hann
finnur uppsprettu hinnar unaðar-
fullu anganar: kornungt stúlku-
barn. En til þess að höndla ilminn
„Oft hef ég undrast þann ósvífna hund
ingshátt sem gagnrýnendur dagblaða
einatt sýna þýðendum.“
burða villigróður á vegarbrún, þar
sem valtarar vegagerðarinnar
fletja í sífellu út gljáandi malbikiö
til aö gera veginn breiða æ breið-
ari, uns svo er komið að vegferð
okkar verður gróðurvana malbik-
uð flatneskja, jafnvel stjörnuhvolf-
ið baðað í bílljósum, svo aöeins
fótgangandi furðufuglar sjá hvað
enn vex í vegkantinum. Á slíkri tíð
er illt verk að sparka í villiblómið
í hálfkæringi, ausa yfir það ein-
hverjum hroða sem hrærður er
saman úr hrokablendinni hót-
fyndni, yfirborðsalvisku og for-
dómafullri geðvonsku.
Gagnrýni hefur vissulega hlut-
verki að gegna ef hún er vel unnin.
Vel unnin gagnrýni á þýddu skáld-
verki varpar - meðal annars - ljósi
á verk höfundar og þýðanda, vekur
athygli væntanlegra lesenda á því
sem áhugavert er, frásagnarefnum
höfundar og úrvinnslu, hug-
kvæmni hans og þekkingu, málfari
og stíl, og reynir loks að meta starf
þýöandans, þ.e. gera lesendum
grein fyrir hvernig honum hafi tek-
ist að túlka verk höfundarins og ljá
því nýjan búning á framandi tungu.
GS játar að höfundur hafi „aug-
ljóslega kynnt sér ástand mannlífs
á þeim tíma sem hann íjallar um“
og „skoðað (leturbr. mín) sögulegt
(!) kort af París“. „En í staö þess
að láta slíkar upplýsingar mynda
eðlilega umgjörð" - heldur GS
áfram - „er mikil áhersla lögð á
það sem er undarlegt og óvenju-
legt. . .“ Mér.býður í grun að GS
hafi alls ekki skilið verkið sem
hann var að „ritdæma".
Undarleg og óvenjuleg saga
Ilmurinn er hugarflugsverk,
„fantasía“. Þar eru flestir hlutir
undarlegir og óvenjulegir. Sögu-
hetjan, Grenouilli, fæöist undir
fiskaðgerðarborði í París þar sem
móðir hans hyggst láta hann deyja
drottni sínum eins og þau fjögur
börn sem hún hafði áður alið á
sama. stað. í þetta sinn verða þó
vegfarendur þess áskynja hvaö
gerst hefur, barninu er bjargað og
móður þess stungið í fangelsi.
Drengnum er komið í fóstur en það
gengur þó brösulega því hann er
gæddur þeirri náttúru er flestum
öðrum finnst þó hin mesta ónátt-
úra: hann lyktar ekki! Hins vegar
kemur í ljós - þó þannig að aðrir
en hann sjálfur gera sér enga grein
fyrir því - að hann er gæddur yfir-
skilvitlegu lyktarskyni. Nefið er
hans sjötta skilningarvit og það er
svo næmt að það skynjar pening
sem liggur falinn bak við viðar-
bjálka, maðk inni í miðjum kál-
hausi, væntanlegan gest sem enn
er löngu ókominn. Óhug setur að
á hann ekki annars úrkosti en
drepa stúlkuna sem hann og gerir.
Upp frá því verður angan óspjall-
aðra meyja sú ósk sem hann á
æðsta, það örlögsíma sem dregur
hann í lokin út í kviksyndi óheyri-
legra hroðaverka og breytir honum
í fjöldamorðingja.
Áður en til þess kemur á þó sögu-
hetjan eftir að rata í margvísleg og
undarleg ævintýri. Þau verða ekki
rakin hér en það sem að framan
er sagt ætti að nægja til að sýna
fram á að söguefnið er bæöi undar-
legt og óvenjulegt. Jafnframt eru
hinar ýtarlegu lýsingar á þróunar-
ferli „lyktarbrjálæðingsins"
nauðsynlegur undanfari voða-
verka hans og „orgíunnar11 í
Grasse.
Og auðvitað er það aðferð höf-
undar til aö gera söguhetju sína
trúverðuga, og frásögnina í heild,
að draga fram í lýsingu sinni ýmis-
legt það í umhverfi hennar sem er
undarlegt og óvenjulegt. Án þessa
stuönings frá umhverfinu kynni
Grenouille að birtast okkur sem
hverdagslegur þorpshálfviti,
hvunndagsleg skrípamynd af
manni sem ekki héldi lesandanum
fóngnum nema í hæsta lagi fáeinar
blaðsíður. Góð skáldsaga má gjarn-
an vera undarleg og óvenjuleg - já,
spurning hvort hún þarf þess ekki
beinlínis með til að rödd hennar
heyrist gegnum ærandi gný nútíma
afþreyingar.
Á hinn bóginn telst það ekki góðu
skáldverki til hnjóðs að veita
fræðslu, varpa ljósi á löngu liðna
tíma og fjarlæga staði, bregða birtu
inn' í ýmsa lítt þekkta afkima með
mönnum og þjóðum. Ekki hefur til
að mynda íslandsklukku Laxness
verið lagt það til lasts að færa okk-
ur ýmsan fróðleik - einatt undar-
legan og óvenjulegan - af íslandi
og íbúum þess á átjándu öld. Sama
á við, að breyttu breytanda, um
bækur á borð við Vonin blíð eftir
Færeyinginn William Heinesen,
Hundrað ára einsemd eftir Kól-
umbíumanninn Gabríel García
Marques, já og Nafn rósarinnar eft-
ir ítalann Umberto Eco. Patrick
Suskind telst kannski enn ekki
jafnoki þessara höfunda (hann er
hálffertugur að aldri) en engin fjar-
stæða er að segja aö með Ilminum
hafi hann tekið sér sæti á bekk með
þeim.
Gaggum þýðendur
Oft hef ég undrast þann ósvífna
hundingshátt sem gagnrýnendur
dagblaöa einatt sýna þýðendum.
Sjaldnast er nokkur virðing sýnd
því eljusama sköpunarstarfi sem
vandvirkur þýðandi þarf að inna
af hönduum áður en flókiö, margr-
ætt og gjörhugsað skáldverk lítur
dagsins ljós í nýjum búningi.
Reyndar mega þýðendur oft kallast
heppnir ef þeirra er alls ekki getið.
í lok greinar sinnar segir GS:
„Þýðing Kristjáns Árnasonar er
vönduð og afrek í þeim skilningi
að hingað til hefur skort orðaforða
fyrir fræðilega (leturbr. mínar)
umræðu um ilmvötn“!!! Skyldi ekki
Kristjáni finnast sér vel umbunaö
fyrir margra mánaða strit með
þessum tvíræðu glósum?
Auðvitað eru höfundar og þýð-
endur ekki hafnir yfir gagnrýni.
Innantóm hótfyndni og yfirborðs-
legur vaðall er hins vegar niður-
lægjandi fyrir báða. Slík gagnrýni
gerir ekki gagn, þvert á móti, hún
er holhljóma gagg, en skaðsemi
hennar felst í því að þar heggur sá
er hlífa skyldi.
Franz Gíslason
GLÆSIVAGNAR A GOÐU VERÐI
Nissan Sunny 1.6 SLX 4x4 árgerð
1987, fallegur, fjórhjóladrif inn
bíll, ekinn 16 þús. km, 5 gíra,
vökvastýri, litur silfur og samlitir
stuðarar, aðeins bein sala. Verð
540 þús., staðgr. 490 þús.
Mitsubishi L-300 4x4 árgerð 1988,
með gluggum og sætum fyrir 8,
ekinn 8 þús. km, 5 gíra, vökva-
stýri, rafmagn í rúðum og læsing-
um, litur grásanseraður, skipti
koma til greina á ódýrari bifreið.
Verð 980 þús.
Toyota Corolla DX árgerð 1987,
sem nýr bíll, ekinn aðeins 5 þús.
km, 3ja dyra, litur grænsanserað-
ur, aðeins bein sala. Verð 440
þús.
Subaru .1800 station 4x4, aliar
árgerðir.
Pajero, lengri gerð, lágþekja,
bensin, árg. 1986, ekinn 30 þús.
km, 5 gíra, vökvastýri, rafmagn I
rúðum, útvarp/segulband, litur
rauður, aðeins bein sala, má
greiðast með skuldabréfi. Verð
1.050 þús.
Chevrolet Monza SL/E árgerð
1986, ekinn 33 þús. km, 5 gíra,
vökvastýri, 4ra dyra, útvarp/
segulband, litur dökkgrænn,
skipti koma til greina á ódýrari
bifreið. Verð 470 þús.
ENGIN ÚTBORGUN
- GREIÐSLUKJÖR ALLT AÐ 2ÁR
OPIÐ LAUGARDAGA
KL. 10-17.30
Árg. Verö
Fiat Panda 1982 120.000
Datsun Cherry 1981 150.000
Daihatsu Charade 1981 155.000 seldur
Ford Cortina 1979 130.000
Mazda 323 station 1980 160.000 seldur
Mazda 3231300 1981 170.000
Mercury Monarch 1978 170.000
Lancer1600 1980 180.000
Suzuki Aito 1983 180.000
Saab 99 GL 1979 190.000
Lada Sport 1982 200.000
Toyota Carina 1980 200.000 seldur
Citroen Axel 1986 210.000
Nissan Bluebird 1981 220.000
Fiat Panorama 1985 220.000
Golf 1982 230.000 seldur
Subaru 700 sendib. 1983 230.000 seldur
Mazda 323 1982 230.000
Nissan Cherry 1983 240.000 seldur
Honda Civic 1982 240.000
Toyota Tercel 1982 240.000
Fiat Uno 45 S 1985 240.000 ,
Nissan Cherry 1983 250.000 seldur
Lada Samara 1987 250.000
Mazda 626 1982 260.000 seldur
Peugeot305 station 1982 260.000
Subaru station4x4 1982 275.000 seldur
Ford Taunus 1982 280.000 seldur
AMC Concord 1982 290.000
Nissan Sunny station 1984 300.000
Citroen GSA Pallas 1984 310.000
Toyota Cressida 1982 310.000
Malibu station 1980 310.000
Honda QuintetEX 1982 310.000
Subaru 1800 hatchb. 1983 330.000
Chrysler LeBaron 1979 370.000
Scout 1979 380.000
Mazda 929 1982 385.000
Honda Accord 1983 395.000
Opel Ascona 1984 ' 410.000
Isuzu, yfirb., pickup 1982 420.000
BMW320 1982 420.000
Malibu station 1981 Á30.0Ö0
Bronco XLT 1978 430.000
Range Rover 1977 450.000
Dodge pickup 4x4 1975 550.000
Range Rover 1979 570.000
Renault, sendibill 1985 595.000
Sierra XR4I 1984 680.000 seldur
Subaru 1800 station 1986 680.000 seldur
Pajero, disil, lang. 1985 930.000
Pajero, bensin, lang. 1987 1150.000 seldur
VÆNTANLEGIR KAUPENDUR ATH
MIKIÐ ÚTVAL NÝLEGRA BIFREIÐA Á
SÖLUSKRÁ. VERÐ VIÐ FLESTRA HÆFI.