Dagblaðið Vísir - DV - 03.12.1987, Blaðsíða 39

FIMMTUDAGUR 3. DESEMBER 1987.
39
Merming
Leikrit danskra Ijóðskálda
Nú nýverið var endurútgefin ein
frægasta ljóðabók eftir stríð, Det eft-
ir Inger Christensen. Þessi ljóðabók
birtist fyrst 1969. Hún minnir á verk
frá þeim tíma svo sem Ég horfi yfir
höfuðið á Stalín eftir Pentti Saari-
koski, sem gerist að hluta í Reykja-
vík, og Mál, verkfæri, eldur eftir
Göran Sonnevi, sem birtist á ís-
lensku í hitteðfyrra. Þetta eru opin
pólitísk ljóð sem einnig fjalla um
daglegt líf, einkum viðkvæmt per-
sónusamband og eigin ófullkomleika
í því. Segja má að stefnt sé að því að
draga upp heildarmynd af tætings-
legri tilveru sem aðalpersónan er að
reyna að átta sig á. Det lýsir geö-
veikrahæli, herskála og því um líku,
einnig pari sem er að skapa heiminn
í biblíustíl. Þetta er fallegt, vel kveðið
og afar íjölbreytt. Mjög stíft skipulag
er á ljóðunum samkvæmt efnisyfir-
liti og fyrirsögnum, en mér sýnist
það mest á yfirborðinu, snerta lítið
eðli ljóðanna.
Skáldsagan Azorno eftir sama höf-
und birtist fyrst 1967 og er í stíl
nýskáldsögunnar í því að þarna eru
miklar endurtekningar, sömu sögur
(nánast orðrétt) sagðar af ýmsum
persónum þannig að allt ílýtur. Það
er bæði stórt og smátt, þó má segja
að aðalefnið sé ástasamband eins
manns við fimm konur, allar óléttar
eftir hann. Hver þessara persóna seg-
ir frá fábreyttu lífi sínu sem snýst
mest um að semja þessa sögu. Hér
ríkja myndrænar lýsingar á suður-
evrópsku umhverfi (Zúrich - Róm).
Vel skrifuð saga en ekki mjög áhrifa-
mikil, virðist að öllu samanlögðu að
höfundur hafi ekki fundið sig með
þessari aðferð.
Nýlega birtist svo leikritasafn
Christensen, En vinteraften i Ufa og
flere spil, sex leikrit, öll fyrir útvarp
nema það fyrsta sem er um persónur
Tsékofs, þrjár systur. Leikritin fjalla
flest um leikara á milli æfinga og
einkennast aðallega af þjarki um
ómerkileg smáatriði, svo sem hvort
sé betra að hafa sultu eða egg ofan á
franskbrauöið. Virðist mér þetta eiga
að sýna ógöngur persónanna. Ein-
staka sinnum þróast þetta til meiri
blíðmála þeirra í millum.
í einu leikritanna, Masser af sne
til trængende fár, er miðillinn útvarp
vel notaður því það er aðallega skila-
boð frá stjórnvöldum en þar gengur
á ýmsu, afhjúpunum svikara á æðstu
stöðum, hallarbyltingum o.þ.u.l.
Áheyrendur eiga ekki við annað að
styðjast og geta því ekkert dæmt um
þessi sundurþykku skilaboö.
Það varð meö öðru til að ergja mig
við lestur þessara leikrita að í þeim
ber nokkuð á því sem kalla mætti
lágkúruhliðrun. Það er að segja að í
hversdagslegri frásögn er skipt um
einstaka liði svo frásögnin verður
framandi. Það er auðvitað alkunna í
skáldverkum, en þá þarf að vera ein-
hver skáldleg meining í því. Það
mætti líka virðast í síðastnefndu
leikriti þegar sauðkindur eru settar
í staö hermanna. En síðan er bara
ekkert unnið úr þessu svo það verður
hálflágkúrulegt. Enn meira ber þó á
þessu hjá öðru skáldi.
Ornsbo
Fyrir skömmu birtist rúmlega 1000
bls. leikritasafn eftir Jes 0rnsbo, 14
lystspil for lost publikum (Arena, 270
kr.). Þetta eru helstu leikrit hans frá
Bókmenntir
Örn Ólafsson
1962 til síðasta árs, fylgt úr hlaði með
formála höfundar og eftirmálum viö
einstök leikrit þar sem hann rekur
hvernig þeim hafi flestum verið
hafnað skýringalítið, jafnvel þótt þau
hafi verið skrifuð eftir pöntun leik-
húss. Ég hætti að undrast þetta þegar
ég hafði lesið elstu leikritin og hið
yngsta, sem fjallar um alnæmi. Því
þar ríkir lágkúra „án takmarks og
tilgangs", eins og misskilningur á
leikritum Samuels Beckett sem í sín-
um nöturlegu verkum jafnan nær
sterkri heildarmynd af lífinu. í þessu
nýjasta leikriti Ornsbo, Kærlighed
uden yller, er t.d. lyftingamaður sem
heldur veislu og býður þá upp á heita
gorma, sjúklingur þjáist af næturs-
vita svo hann tekur björgunarbelti
með sér í rúmið o.fl. Það þarf ekki
mikið af svona stefnuleysi til að slá
verk niður.
En svo eru prýðisleikrit innanum,
t.d. Serbski-institutet, sem sýnir pól-
itíska fanga á geðveikrahæli í Sovét-
ríkunum. Þar liggur fáranleikinn svo
sterkt í efninu að höfundur nær
sterkri útkomu með tiltölulega hefð-
bundnu raunsæi. Af einhverri
misskilinni róttækni neituðu leikar-
arnir að flytja svo einhliða neikvæða
mynd af Sovétríkjunum. En það var
1973, várla myndi það gerast núna.
0rnsbo hefur lika gefið út allnokkrar
ljóðabækur á þessum aldarfjórðungi
og þessi ljóð eru oft sterk, t.d. þau
sem lýsa slömmum Kaupmanna-
hafnar fyrir stríð.
Bent Vinn Nielsen.
Chic Picnic
Ghic Picnic heitir skáldsaga Bent
Vinn Nielsen, sem birtist á dögunum.
Hann hefur birt níu bækur undan-
farinn áratug. Þetta er stutt saga,
tæpar 100 bls. í litlu broti og er öll
hugrenningar sölumanns. Hann lifir
einmanalegu lífi, alltaf á ferð. Einu
sinni tókst honum að gera fólki stór-
greiöa svo það eru „vinir“ hans en
því miður hafa þau ekkert til að tala
um, þá sjaldan þau hittast. Annars
hugsar hann einkum um kvennamál
sín sem takmarkast að mestu við
skyndikynni. Órar mannsins og þrá-
hyggja einkennast af næmleika og
hnita söguna i samstillta heild, einn-
ig stíllinn, setningabrot sem öll slá
einhverju föstu, því verður ástandið
svo endanlegt, vonlaust.
Börn Bronsteins
Börn Bronsteins eftir Jurek Becker
birtist um daginn, skáldsaga þýdd
úr þýsku og hefur farið sigurför um
lönd og álfur. Sagan gerist í Austur-
Berlín sumarið 1973. Hans og Marta
eru 18 ára elskendur, bæði börn gyð-
inga. Hans uppgötvar að faðir hans
og fieiri gyðingar, sem setið hafa í
fangabúðum, hafa tekið fyrrverandi
fangavörö fastan og pynta til sagna.
Hlutverkin hafa snúist við, með
hverjum á Hans að standa? Saman
viö þennan söguþráð spinnst annar,
hálfu ári síðar er Hans í sjokki, allt
búið milli hans og Mörtu, samt býr
hann heima hjá foreldrum hennar.
Spenna sögunnar felst í því að rekja
þessa þræði saman, hvað hefur gerst,
getur hann náö sér upp aftur? Jafn-
framt er hann smám saman að átta
sig á eldri systur sinni sem er bráðg-
áfuð og allra hugljúfi en lokuð inni
á geðveikrahæli. Hans skilur smám
saman að þessi elskaða systir hans
getur bæði verið ranglát og hættuleg,
faðir hans líka á annan hátt. Þetta
er eins konar þroskasaga, gyðingarn-
ir ungu vilja ekki verða fangar
fortíðarinnar. Auðskihð er hve mjög
slík saga má höfða til ungra Þjóð-
verja og raunar fleiri. Það er eigin-
lega allt gott um hana að segja nema
í hana vantar þetta eina sem öllu
skiptir, lífið sjálft. Það er dálítð
þreytandi að lesa sögu sem er sett
saman af tómu hyggjuviti en hvorki
ímyundunarafli né ástríðum.
-ÖÓ
Inger Christensen.
úrvali: Flugvélar, bílar, mótorhjól, bátar, geimför, lestirog hús í öllum
mögulegum gerðum og stærðum. Póstsendum um land allt

J í)