Dagblaðið Vísir - DV - 03.12.1987, Blaðsíða 16

Dagblaðið Vísir - DV - 03.12.1987, Blaðsíða 16
16 FIMMTUDAGUR 3. DESEMBER 1987. Frjálst, óháö dagblað Útgáfufélag: FRJALS FJÖLMIÐLUN HF. Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON Ritstjórar: JÖNAS KRISTjANSSON og ELLERT B. SCHRAM Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÖNSSON Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON Auglýsingastjórar: PALL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift, ÞVERHOLTI 11, SlMI 27022 Setning, umbrot, mynda- og plötugerð: PRENTSMIÐJA FRJALSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11 Prentun: ÁRVAKUR HF. - Askriftarverð á mánuði 600 kr. Verð í lausasölu virka daga 60 kr. - Helgarblað 75 kr. Hugsjónagöt og önnurgöt Fundin hafa veriö jarðgöng, sem borga sig. Hjá Vega- gerðinni hefur verið reiknuð 15% arðsemi í vegargöng undir Hvalíjörð. Það er svipuð arðsemi og stofnunin hefur reiknað í bundið slitlag á vegum landsins og mun meiri en er í venjulegum brúm, hvað þá Hvalfjarðarbrú. í reikningi þessum er miðað við, að afskrifa megi göng nálægt járnblendiverksmiðjunni á 30 árum á þenn- an hátt, ef 800 bílstjórar á dag vildu greiða hóflegan vegartoll. Hugmyndir um göng utar í firðinum og 2.000 bíla umferð á dag virðast óraunsærri við fyrstu sýn. Allar arðsemistölur Vegagerðarinnar verður að taka af varúð. Stofnunin hefur leikið sér að því að telja alla undirbyggingu vega til byggðastefnu, sem ekki má verð- leggja, og reikna síðan arðsemi í shtlagið ofan á. Þannig hafa ótal vegir á landinu orðið arðbærir með handafli. Stofnunin er kölluð Vegagerð ríkisins, en ætti raunar að heita Vegagerð þingmanna. AUt bútastarf hennar er miðað við að þjóna hagsmunum þingmanna landsbyggð- arinnar í réttum hlutfóllum. Þess vegna er slitlag aðeins hér og þar í allt of dýrum bútum hringvegarins. Samt eru tölur Vegagerðarinnar um arðsemi hinar einu, sem við höfum. Ef stofnunin vill verða Vegagerð þjóðarinnar, ber henni að efla útreikninga á arðsemi ýmissa vegakosta og gera þá traustari en nú er, en eink- um þó ýta niðurstöðunum að þingmönnum og þjóð. Athyglisvert er, að fólk talar um vegartoll í Hvalfjarð- argöngum eins og sjálfsagðan hlut. Menn vilja geta valið milh þess að borga hóflegan toh, th dæmis 400 krónur á bflinn, og að borga benzín og rekstur í 45-50 kílómetra krók fyrir fjörðinn. Það eru heiðarleg viðskipti. Hins vegar dettur engum í hug að reikna toll í Ólafs- íjarðargöngin fyrirhuguðu. Fólk veit, að umferðin þar verður svo lítil, að tohur, sem bílstjórar gætu sætt sig við að borga, mundi samanlagt vart duga fyrir launum tollheimtumanna og ahs ekki upp í vexti af lánum. Aðdragandi gatsins í Ólafsíjarðarmúla er annar. Þingmenn og Qölmiðlungar svæðisins fóru með fríðu fóruneyti suður tU samgönguráðherra tU að fræða hann um, að frá byggðasjónarmiði vantaði háhan miUjarð í svona göng. Degi síðar ákvað ráðherra að fá þessi göng. Ólafsfjarðargöngin eru ekki versta QaUagat, sem hugsazt getur. Kostnaðaráhyggjur vegna þeirra byggjast miklu fremur á hræðslu við ráðagerðir, sem fylgja í kjölfarið. Vegagerðin og Byggðastofnunin hafa nefnUega reiknað göt í fjöll um Aust- og Vestfirði vítt og breitt. Fyrr en síðar má búast við, að þingmenn og fjölmiðl- ungar fjölmenni á fund samgönguráðherra og segi honum, að frá byggðasjónarmiði vanti mihjarð í Vest- Qarðagöng og tvo mihjarða í Austfjarðagöng. Þessum gUdu rökum getur ráðherra hklega ekki andmælt. Af ýmsum slíkum ástæðum er þjóðin peningasnauð um þessar mundir. Sjálfvirk afgreiðsla fjármagns tU fagurra hugsjóna veldur því, að ekkert er gert í hug- myndum um Hvalfiarðargöng, enda ekki byggðagöng í hefðbundnum skilningi og þar á ofan hklega arðbær. Meðan fagrar hugsjónir blómstra í borun íjaha býr meirihluti þjóðarinnar við sífeUt og samfellt umferðar- öngþveiti frá Hafnarfirði tU Mosfellssveitar og frá Breiðholti tU Seltjarnarness. í Kringlunni hefur verið opnuð sýning á óleystum vegaverkefnum þessa svæðis. Þannig stendur þjóð, sem veit ekki aura sinna tal, þegar í húfi eru æðri verðmæti að hennar mati, en á ekki fyrir salti í graut, ef um arðbær verk er að ræða. Jónas Kristjánsson Margir hafa tekiö eftir því, að Alþingi og ríkisstjóm er oft í eins konar sjálfheldu sérhagsmunanna. Einstakir þrýstihópar líta á löggjaf- arsamkundu þjóðarinnar sem kjörbúð með nútímasniði. Þeir ætl- ast til þess að geta tekið sína innkaupakörfu og vahð í hana þær vörutegundir (lög), sem þeim sýn- ist. Og ekki nóg með það. Þegar komið er að peningakassanum, framvísa þeir krítarkorti, en það er stundum fengið aö láni hjá kom- andi kynslóðum, sem eiga að standa undir erlendum lánum og lántökum ríkissjóðs. Það má segja, að mörgum af fulltrúum eða skylmingaþrælum sérhagsmuna sé viss vorkunn í ljósi þess, að margir alþingismenn segjast vera bundnir samvisku sinni einni hvað sem hð- ur stefnuskrám þeirra flokka, sem komu þeim á þing. Þeir hta á kosn- ingastefnuskrár flokka sinna eða almenn stefnumið sem umbúða- pappír eða sauðargæru fyrir sjálf- an sig og svo birtast þeir á Alþingi með sjónarmið, sem enginn kann- ast við að hafa kosiö. Við þessar aðstæður er bæði gert thræði við flokkaskipan og lýðræði í landinu. Enda sér þess nú merki. Öh helstu mál á þingi að undanfómu eru þvers og kruss á flokkahnur. Flest- ir gráta þó krókódílatáram yfir óförum og raghngi í öðrum flokk- „þumalfmgurskrúfu" á sjávarút- vegi. Auðvitað á að skrá gengið með hliðsjón af viðskiptajöfnuði við útlönd en ekki nota gengis- skráninguna til að halda aftur af íjárfestingum í útgerð og ofveiði. Véreinir megum 011 helstu samtök landbúnaðar- ins eru annaðhvort búin að múra sig af með framleiðslurétti í formi kvóta eða eru að reyna það. Nú má helst enginn framleiða neitt KjaUariim Dr. Jónas Bjarnason deildarstjóri hjá Rannsóknar- stofnun fiskiðnaðarins „Þegar málið er krufið sést að íslenskir neytendur og almennir þjóðfélags- þegnar eru eins og plokkaðar hænur. Sérhagsmunahópar rotta sig saman um allt það sem bitastætt er. Almenn- ingur étur það sem úti frýs.“ um, en eru um leið ófærir til að taka þátt í tiltekt heima fyrir. Hver er orðinn munur á málflutningi þingmanna? Hrafnar krunka Ef tíu hrafnar eru settir í einn hóp, er ekki við öðru aö búast en menn heyri krunk. Vandamál sjáv- arútvegs nú er vandamál ahs þjóðfélagsins. Það er jafn gáfulegt að búast við því nú, að raunhæfar tillögur um stjórnun fiskveiða komi frá þrengstu hópum sérhags- munahópa í sjávarútvegi, og að halda, að unglingavandamáhð verði leyst með atkvæðagreiðslu niðri á Hallærisplani. Auðvitað er unglingavandamálið einnig vanda- mál foreldra, löggjafans, embættis- manna og reyndar alls þjóðfélags- ins. Stjórmálamenn segja, að hafa eigi samráð við Ragsmunaaðila um endurskoðun fiskveiöistefnunnar og leita svo til fulltrúa núverandi flskveiðiaðha og fiskvinnslu. Hveijir eru hagsmunaaöhar? Hvaö með alla íslendinga, sem eru í upp- vexti og höfðu ætlaö að leggja sjávarútveg fyrir sig? Hinir, sem sitja fyrir á fleti, reyna auövitað að skeha huröinni á þá og segja: „Vér einir megum“. HalldórÁsgrímsson sjávarútvegsráðherra leggur fram thlögur, sem hann síðan fær LÍÚ og Fiskiþing til að samþykkja. Svo segist hann ekki geta gengið gegn öhum hagsmunaaðhum í sjávarút- vegi. Hvað með ahar aðrar at- vinnugreinar á íslandi, sem búa við gengisskráningu, sem byggð er á nema hafa leyfisbréf úr kerfinu. Ef grannt er skoðað, byggist þessi thhneiging á því að reyna að skipta matarbuddu almennings upp á mihi sín. Thtekinn hópur má fram- leiða ákveðnar lífsnauðsynjar, sem innflutningsbann er á, þ.e. einok- un. Síðan skhgreina framleiðendur hagkvæmni á eigin vísu. Jatan hef- ur ákveðna lengd og svo ákveða menn sjálfir, hversu mörgum roh- um er raöað á hana. Eggjaframleið- endur bindast samtökum og bijóta lög meö samráði um eggjaverð. Talsmenn þeirra segjast hafa orðið að þrjóta lög til þess að hækka verö svo ýmsir framleiðendur færu ekki á hausinn! Hvemig á þá að halda aftur af framleiðslunni? Auðvitað með kvóta, sem núverandi fram- leiðendur einir hafa. Þetta er sama sagan og í sjávarútvegi. Samsæri um að skipta hagsmunum þjóð- félagsins og almennings upp á milli sín. Svipaöar tilraunir voru gerðar í grænmetis- og kartöflufram- leiðslu. Alifuglabændur reyna að stjóma sinni kvótaskömmtum með ungasölu og sláturkostnaði bak við tjöldin. Hinn stóri hugmyndafræð- ingur í bakgrunni í öllu þessu er Sambandið og sú póhtík, sem við- urkennir ekki markaðslögmáhn og frjálsa samkeppni. Vissulega eru nú komnir nýir menn fram á sjón- arsviöið hjá Sambandinu, en þeir víkja að nokkru leyti út frá gömlu hugmyndafræðinni. Svo geta menn einnig skeggrætt um þaö, hvaöa flokkar hafa flesta framsóknar- menn innanborðs. Véreinir vitum Heilbrigðisþjónustan er kostnað- arsöm, og allt bendir til þess að hún verði stöðugt dýrari eftir því sem fram hða stundir. Nú fara rúmlega 40% af fjárlögum í hehbrigöismál, og sveitarfélög og félagasamtök leggja umtalsvert fé einnig af mörkum th hins sama. Ef heldur sem horfir, munu hehbrigðismálin éta stöðugt stærri hluta af þjóðar- kökunni. Nú gætir vaxandi tilhneigingar th miðstýringar og íslensk heh- brigðisáætlun felur í sér mikla kerfishugsun, þótt margt gott megi annað um hana segja. Það er víst ekki til siðs að gagnrýna hehbrigð- ismál, og það er væntanlega aðal- lega vegna þess, að almenningur treystir sér tæpast th að storka hehbrigðisstéttum, sem hann stendur hjálparvana gagnvart. En uppbygging kerfisins er þannig, að hana skortir innra aðhaíd og alhr reyna að raða sér á jötuna og hindra aðgang annarra. Það er þeg- ar orðin nauðsyn á því, að sett verði á laggimar óháð rannsóknarstofn- un, sem rannsakar gæði þjón- ustunnar og kostnað. Ahir góðir fagmenn munu fagna shku. Meðan þau viðhorf ríkja, að almenningur sé aðeins heimskur þiggjandi heh- brigðisþjónustunnar og faghóparn- ir keppast við að múra sig af og segja: „Vér einir vitum“, stefnir aht í óefni. Lyfsala er bundin í kvót- um, og tannlæknar hafa verið grunaðir um að takmarka aðgang að háskólanámi. Gleraugnasalar mega einir selja gleraugu, en búa þó við frjálsa verðlagningu. Allt er að verða naglfast. Læknum fjölgar óðfluga og „númerus clausus“ er beitt út frá stéttarhagsmunum. Af hverju skyldi ekki vera „númerus clausus“ í verkfræðideild, þótt kostnaður við menntun verkfræð- inga sé síst minni en menntun lækna? Er ekki alveg eins offram- leiðsla verkfræðinga? Eða líffræð- inga? Aumingja neytendur og skattborgarar Þegar máhð er krufið, sést að ís- lenskir neytendur og almennir þjóðfélagsþegnar eru eins og plokk- aðar hænur. Sérhagsmunahópar rotta sig saman um aht það, sem bitastætt er. Almenningur étur það sem úti frýs. Matvæli og almennur neysluvarningur er hér mun dýr- ari en gengur og gerist í nágranna- löndum og eru landbúnaðarafurðir í sérflokki. Margs konar þjónusta er einnig miklu dýrari. - í raun eru skýringar á öhu þessu samkeppnis- hindranir. Þjóðfélagið er gegnum- sýrt af margs konar „samsæri gegn frjálsum viðskiptaháttum", við- skiptaháttum, sem hafa valdiö þeirri lífskjarabyltingu, sem öll frjáls Vesturlönd státa af. Útsend- arar þrýstihópanna gera htið úr markaðslögmálunum. Þeir telja sig vita betur. „Markaðslögmáhn eru svo sem góð innan vissra marka", segja þeir. Það sem þeir meina er, að frjáls samkeppni er góð fyrir alla aðra en þá sjálfa. Þeim sjálfum dugar miklu betur einokun. Máhð er í raun sáraeinfalt. Ætla menn að njörva aht íslenskt þjóðfélag niður í „sauðíjármæðiveikihólf1 og láta skömmtunarstjóra kerfisins visa sér til sætis eöa ætla menn að treysta á þær leikreglur, sem einar hafa tryggt rétt almennings um ah- anheim? „ T. Dr. Jonas Bjarnason

x

Dagblaðið Vísir - DV

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Dagblaðið Vísir - DV
https://timarit.is/publication/255

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.