Dagblaðið Vísir - DV - 02.07.1988, Page 4

.4
■ LAUGAKDAGUR 2. JÚLl 1988.
Fréttir________________________
Þjóðhagsstofnun
tekur sig á
- rætt við Þórð Friðjónsson, forstöðumann Þjóðhagsstofnunar
Þóröur Friðjónsson og Ásgeir Danielsson hagfræðingur líta á tölur þjóðhagsspár. DV-mynd JAK
- Þjóðhagsstofnun hefur sætt mik-
ili gagnrýni fyrir, að spár hennar
hafa ekki staðist.
Hvað varðar fyrri spár, þarf aö
hafa í huga, að efnahagslífið hér
er sveiflukenndara en í flestum
öðrum ríkjum, þar sem menn búa
við sambærileg lifskjör. Jafnframt
má færa rök fyrir því, að festa í
efnahagsstjóm hafi stundum verið
minni en víðast annars staðar.
Þetta torveldar auðvitað spágerð.
Hins vegar er það rétt, að frá tækni-
legu sjónarmiði hafa spár hér á
landi og áætlanir líklega staðið
nokkuð að baki spám annarra
ríkja. Til dæmis hafa spár OECD,
sérstaklega fyrir aðildarríkin í
heild og reyndar einnig fyrir mörg
ríkjanna, reynst býsna góðar sam-
kvæmt athugunum.
Breytt um stefnu
- Hvað hefur stofnunin gert sem
andsvar?
Að undanfórnu hefur verið unnið
að viðamikilli endurskoðun á spá-
gerðinni og áætlanagerðinni, þá
sérstaklega með það fyrir augum
að færa okkur í nyt þá tækni, sem
best hefur gefist annars staðar.
Ég held, að engum blööum sé um
það að fletta, að sú spáaðferð, sem
reynst hefur best í nálægum lönd-
um, er byggð á notkun þjóðhagslík-
ana, ásamt huglægu mati út frá
innsæi og almennri skynsemi.
Til einfoldunar má kannski
flokka spár í þrjá aðalflokka. í
fyrsta lagi er þá ágiskun, sem byggð
er á almennri tilfinningu manna
út frá minni og því, hvað getur tal-
ist innan skynsamlegra marka. í
öðru lagi er yfirvegað mat, þar sem
tekið er tiljit til upplýsinga um
helstu stærðir efnahagslífsins, og
þessi aðferð byggist þannig ekki á
sérstökum athugunum eða undir-
búningsvinnu og þó byggt á könn-
unum og útreikningum að því er
varðar ýmsa þætti efnahagslífsins.
Þessi spáaðferð hefur hins vegar
þá takmörkun að oft er ekki fylli-
lega ljóst hvaöa forsendur menn
gefa sér og hvemig menn láta hina
ýmsu þætti efnahagslífsins spila
saman. Spáaðferðin er því ekki
mjög fonnfóst og aö mismiklu leyti
byggð á huglægu mati þess sem
gerir spána. Með öðmm orðum em
spár af þessu tagi spár, sem ekki
er hægt að endurtaka, því að óvíst
er, að menn meti horfumar meö
sama hætti, þótt byggt sé á sömu
upplýsingum, og jafnvel mundi
sami maður meta horfumar mis-
munandi frá einum degi til annars.
í þriöja lagi er svo notkun þjóð-
hagslíkana sem felur í sér að öllum
helstu þáttum em gefin töluleg
gildi og jafnframt ákveðið eftir
hvaða reglum stærðimar breytast
innbyrðis. Þjóðhagslíkan er reikni-
verk, samsett úr fjölmörgum jöfn-
um, sem ætlað er að lýsa samspili
helstu þátta efnahagslífsins. í þjóð-
hagslíkani er því formlega skil-
greint, hvernig hinar ýmsu stærðir
hafa áhrif hver á aðra.
Framansagt er ákaflega mikil-
vægur grundvöllur undir spágerð-
ina, því með því að skilgreina ná-
kvæmlega, hvernig spáin er gerð,
fær hver sá, sem gerir spána, sömu
niðurstöðu, miðað við, að byggt sé
á sömu forsendum.
- En spárnar hafa ekki verið nógu
nákvæmar.
Okkar markmið er að taka upp á
næstu misserum sömu aðferðir og
nálægar þjóðir, sem byggja fyrst
og fremst á þjóðhagslíkönum, auk
yfirvegaðs mats á aðstæðum. Hing-
að til hefur fyrst og fremst verið
byggt á því, sem ég hef nefnt yfir-
vegað mat, þótt líka hafi verið til
staðar líkön um einstök svið efna-
hagslífsins, svo sem veröbólgulík-
an, sem oft hefur verið vitnað til.
Við stefnum að því að færa áhersl-
una á þjóöhagslíkön, þótt vitaskuld
sé ávallt nauðsynlegt að meta jafn-
framt aðstæöur eftir öðrum leið-
um. Þetta er því áherslubreyting.
Ég tel svigrúm til að bæta spárn-
ar með þessum áherslubreyting-
um. Ekki er ástæöa til að ætla, að
þær aðferðir, sem hafa reynst best
annars staðar, eigi ekki við hér á
landi. Tíminn mun auðvitaö leiða
það í ljós, en að öllu samanlögöu
tel ég góðar líkur á, að þessar að-
ferðir skili betri árangri. í þessu
sambandi má ítreka, að í þau um
það bil 30 ár, sem OECD hefur not-
að svona aðferðir, hafa þær gefist
vel og til dæmis sjaldan verið um
verulegt frávik að ræða frá spánum
nema í olíukreppunni 1973-74. Þar
á ég við spá um hagvöxt.
Ekki veðurspár
- Hve góðar geta spárnar þá orðið?
Þjóðhagsspá er þó ekki eins og
veðurspá, því að þjóðhagsspár geta
haft áhrif á, hvað einstaklingar eða
fyrirtæki gera, og þar með hefur
spáin áhrif á efnahagslífiö. En veð-
urspá hefur ekki áhrif á veðrið.
Þetta undirstrikar, að vanda þarf
ákaflega til spágerðar um efna-
hagsmál. Öllum er það fyrir bestu
að spámar séu faglega unnar og
eins vel úr garði gerðar og kunn-
átta og þekking leyfir.
- Hafa ríkisstjórnir ekki alltof mik-
il áhrif á spár ykkar, og Þjóðhags-
stofnun dansar eftir þeim?
Rétt er að það komi fram, að spá-
in er ekki eingöngu í sjálfu sér
hreinn útreikningur á dæmi, held-
ur skiptir efnahagsstefnan, sem
fylgt er, að sjálfsögðu miklu máli.
Auðvitað tekur Þjóðhagsstofnun
tillit til þeirrar efnahagsstefnu sem
ríkisstjórnir fylgja og byggir spárn-
ar að hluta á henni.
Ekki eftir óskhyggju þeirra
Það eru alveg hreinar línur, að
því er okkur varðar hér, að við
leggjum faglegan metnað í að gera
spárnar eins vel úr garði og við
getum, og þar er ekki tekið tillit til
óskhyggju stjómmálamanna eða
annarra aðila.
Ég get ekki metið nákvæmlega,
hvernig samspil þarna á milli hefur
verið fyrr á árum, en í forsendum
spánna, sem gerðar hafa verið, hef-
ur verið reynt að túlka hugsanleg
frávik frá spánum, miðað við að
stjórnvöld næðu ekki að framfylgja
yfirlýstri stefnu. Athygli er vakin
á því, að þjóðhagsspár em ekki
spár í þeim skilningi, að menn telji
sig geta sagt fyrir um af ná-
kvæmni, hvemig efnahagsástand
verður, til dæmis að ári liðnu, held-
ur eru spárnar framreikningur,
byggður á þeim forsendum, sem
menn gefa sér, þegar þær em gerð-
ar.
Þetta er ákaflega mikilvægt að
menn geri sér grein fyrir, því að
höfuðáherslan er lögð á, að þessi
framreikningur sé réttur, það er,
að rétt sé sagt fyrir um efnahags-
þróunina miðað við, aö forsendur
standist. Menn ætla sér alls ekki
að vera forspáir frekar en sagt er
um Snorra goða í Njálssögu, heldur
gefa sem besta mynd af líklegri
efnahagsþróun, miðaö við fyrir-
liggjandi upplýsingar og bestu
manna yfirsýn.
- Nú hefur Þorsteinn Pálsson for-
sætisráðherra látið athuga, hvort
leggja ætti stofnunina niður.
Það er ekki á dagskrá að gera
neinar skipulagsbreytingar í allra
nánustu framtíð. En svona stofnun,
eins og aðrar, er auðvitað sjálfsagt
að endurskoða reglulega og athuga
gaumgæfilega, hvort skynsamlegt
sé að skipuleggja starfsemina á
annan hátt með það fyrir augum
að ná sem mestum árangri. Þannig
er eðlilegt, að hagskýrslugerð og
ráðgjöf sé í sífelldri endurskoðun,
til þess aö þessar stofnanir geri sem
mest gagn. Starfsemin, sem unnin
er hér, veröur hins vegar áfram
unnin, hvernig svo sem hún verður
skipulögð í nánari atriðum. Þetta
er verk, sem þarf að vinna.
-HH
Oddvftadeilumar á Skagaströnd:
Situr áfram að ósk andstæðinganna
Adolf Bemdsen, oddviti á Skaga-
strönd, segir að bæði pólitískir
samheijar og andstæðingar hafi
skorað á sig að segja ekki af sér
starfi oddvita.
„Það hefur meöal annars einn af
forystumönnum Alþýöuflokksins
hér á Skagaströnd lagt aö mér aö
segja ekki af mér oddvitastarfinu,
alla vega ekki að svo komnu máli.
Menn vilja sjá hvernig rætist úr
hjá meirihlutanum áður en frekari
ákvarðanir verða teknar,“ sagði
Adolf Bemdsen.
Adolf segir aö í þau rúm tuttugu
ár, sem hann hefur veriö í hrepps-
nefiid, hafi aldrei komið til slíks
ágreinings sem nú.
Þegar framkvæmdaáætlun fyrir
yfirstandandi ár var rædd í hrepps-
nefhdinni var algjör samstaöa í
hreppsnefndinni. Adolf neitar full-
yröingum Axels Hallgrímssonar,
Alþýöuflokki, um að það hafi skað-
að byggðarlagið aö hann sé enn
oddviti.
Adolf rekur upphaf deilnanna til
hreppsnefndarfulltrúa Alþýöu-
flokks og Alþýöubandalags.
„Ég veit aö hjá Alþýðuflokknum
var lagt að þeirra fúlltrúa, Axel
Hallgrímssyni, að ég yrði áfram
oddviti. Ef breytt yrði þar um þá
væri þaö ekki á ábyrgö félags-
manna,“ sagði Adolf.
Hann sagðist eiga þá ósk til handa
íbuum Skagastrandar aö við næstu
sveitarstjórnarkosningar kæmu
inn nýir fulltrúar sem gætu lag-
fært það sem nú hefur fariö úr-
skeiðis.
-sme
DV
Vorubflstjorar:
Skapa óþarfa
hætbi vegna
trassaskapar
Það er alltof algengt að vömbíl-
stjórar gangi illa frá farmi á vörubíl-
spöllum og skapi með því óþarfa
hættu fyrir vegfarendur. Algengt er
að þeir aki með ófrágenginn farm um
götur borgarinnar. í stað þess að
ganga tryggilega frá farminum eiga
þeir til að aka hægar um götumar
svo minni hætta sé á að farmurinn
falli af pallinum. Þetta kom meðal
annars fram í samtali við Ómar
Smára Ármannsson, aðalvarðstjóra
umferðardeildar lögreglunnar í
Reykjavík.
Ómar Smári sagði að sérstaklega
væri algengt að sjá vörubíla aka full-
lestaða á litlum hraða á milli hafnar-
svæðanna. Það hefur hent margsinn-
is að farmar hafa fallið af vörubílun-
um. Oft hefur mátt litlu muna að
stórslys hafi hlotist af.
Það er ólöglegt að aka með illa frá-
genginn farm. í 73. grein umferðar-
laga segir: „Farm skal flytja þannig,
að eigi hafi í fór með sér hættu fyrir.
menn eða valdi munatjóni. Þess skal
ennfremur gætt, að eigi sé hætta á
að farmur dragist eftir akbraut eða
falli á hana, valdi rykmekki eða svip-
uðum óþægindum, umferðartruflun-
um eða óþarfa hávaða.“ -sme
Götubrunnurinn
orsakaði óhapp
Einstakt umferðaróhapp varð á
Elliðavogi í gær. Þegar bfl var ekið
yfir götubrunn sporðreistist lokið á
brunninum. Við það fór hásing und-
an bílnum, ökumaðurinn missti
stjórn á honum og hann fór stjóm-
laust á steinstólpa. Engin slys urðu
á fólki en bíllinn er mikið skemmdur.
Skömmu áður varð þriggja bíla
árekstur á Elliðavogi. Þar var bíl
ekið aftan á annan bíl sem hentist
við höggið á næsta bíl fyrir framan.
Engin slys urðu á fólki en eignatjón
talsvert.
Seint í gær varð harður árekstur
þriggja bíla í Ánanausti. Vörubíl var
ekið aftan á fólskbíl sem hentist á
annan fólskbíl. Kona, sem var öku-
maður miðbílsins, var flutt á slysa-
deild. Hún var ekki alvarlega slösuð.
Bíll hennar er mikið skemmdur.
-sme
Hraðinn er mikill:
Tuttugu og
sjó kærðir
Lögreglan í Reykjavík kærði tutt-
ugu og sjö ökumenn í gær fyrir of
hraðan akstur. Tíu þeirra vom tekn-
ir á Vesturlandsvegi. Sá sem hraðast
ók mældist á 129 kílómetra hraða.
Reykjavíkurlögreglan tók þrjá
ökumenn og Kópavogslögreglan einn
ökumann sem gmnaöir vom um ölv-
un við akstur. -sme
Akureyri:
Um 350 krakkar
í Vinnuskólanum
Gylfi Kristjánssan, DV, Akureyrú
Vinnuskóhnn á Akureyri starfar
í sumar og munu um 350 krakkar á
aldrinum 13-15 ára starfa í skólanum
í sumar.
Að sögn Valdimars Péturssonar,
sem hefur umsjón með Vinnuskólan-
um, er þessi fjöldi svipaöur og veriö
hefur undanfarin ár. Krakkamir
munu aðallega vinna við hreinsun í
bænum, lagningu göngustíga og fleiri
svipuð verkefni.
Vinnuskólinn mun starfa til 26.
ágúst eða þar til krakkarnir setjast á
skólabekk í haust. Valdimar sagði
að ekki væri frágengið hvaö krakk-
amir fengju í laun fyrir vinnu sína
í sumar, bæjarstjóm myndi væntan-
lega taka ákvörðun í því máh á fundi
sínum nk. þriðjudag.