Dagblaðið Vísir - DV - 02.07.1988, Blaðsíða 10

10
t
LAUGARDAGUR 2. JÚLÍ 1988.
Leiklistarveisla í Helsinki
Borgarleikhúsið í Helsinki er glæsileg bygging, eins og reyndar fjöldi annarra leikhúsa, stærri og smærri, í Finn-
landi. Sýningunni á Galilei Brechts var leikstýrt af Ralf Langbacka og í aðalhlutverkinu var Lasse Pöysti.
Höfuðborg Finnlands skartaði sínu
fegursta síðustu dagana í maí en þá
var haldin þar norræn leiklistar-
hátíð. Noröurlöndin lögðu hvert fyr-
ir sig tvær sýningar í púkkið og auk
þess voru þarna gestasýningar frá
Færeyingum, Grænlendingum og
Sömum.
Gestgjafarnir sjálfir buðu upp á
ótrúlegan flölda leiksýninga af öllum
stærðum og gerðum og telst mér svo
til að samtals hafi um 60 sýningar
staðið gestum til boða þessa hátíðar-
daga í Helsinki. Og þá er ekki með-
taliö allt sirkushaldið í kringum
komu Reagans Bandaríkjaforseta til
borgarinnar en hann gerði þarna
stuttan stans á leiö sinni til Moskvu
og setti allt á annan endann, rétt eins
og hér um árið í Reykjavík. En svo-
leiðis leiksýningar teljast víst ekki
með.
Menningarmiðstöðin
Hanasaari
Miðstöð hátíðarhaldanna var í
glæsilegri menningarmiðstöð að
Hanasaari. eða Hanaholmen. rétt
fyrir utan Helsinki. Þar er fullkomin
ráðstefnuaðstaða, stærsti salurinn
tekur 240 manns í sæti, og auk hans
eru þarna minni fundarsalir, bóka-
safn, setustofur og matsalur sem
rúmar 250 manns.
Auk alls þessa er hótel, meö gisti-
rými fyrir rúmlega eitt hundrað
gesti, rekið í tengslum við menning-
armiðstöðina sem tók til starfa árið
Í975.
Öll húsakynni að Hanasaari eru
hin vistlegustu en húsráðandi er,
eins og margir vita, Ann Sandelin,
sem fjöldi íslendinga þekkir síðan
hún var forstjóri Norræna hússins í
Reykjavík.
Auk norrænu leiklistarhátíðarinn-
ar stóðu þessa viku yfir finnskir leik-
húsdagar og var þetta í 60. skipti, sem
þeir voru haldnir, og fmnska leikara-
sambandið átti líka 75 ára afmæli á
árinu. Því var sérstaklega til dag-
skrárinnar vandað og öll skipulagn-
ing í góðu lagi. Sérstaklega vakti at-
hygli hvaö persónuleg og þægileg öll
fyrirgreiðsla var hjá starfsfólki og
forráðamönnum hátiðarinnar og
mætti landinn margt af því læra.
Mikið var lagt upp úr því að gestir
næðu að hitta gamla kunningja og
kynnast nýjum og í því augnamiöi
var starfræktur klúbbur þar sem
hægt var að fá sér snarl og bera sam-
an bækur að viðburðaríkum leikhús-
degi loknum.
Hins vegar fór ekki hjá því að vandi
væri að velja, þegar svo margar leik-
sýningar buðust á degi hverjum, og
mörgu varð að sleppa sem gaman
hefði verið að sjá. Sjálf reyndi ég að
kynna mér finnskt leikhús eftir fóng-
um því að leiðin liggur óneitanlega
oftar um höfuðborgir hinna Noröur-
landanna.
Opnunarathöfnin
„Lítilla sanda, litilla sæva, Mtil eru
geð guma“.
Ralf Langbacka sótti þessi ein-
kunnarorð í Hávamál og lagði út af
þeim í upphafi fjölbreyttrar opnun-
arhátíðar sem einkenndist fremur
af léttleika og hraða en þeim þyngsla-
lega hátíðleika sem oft vill vera ein-
kenni slíkra athafna hér heima.
Eftir ræðuhöld, söng og svolítiö
sprell i bland var svo danssýning,
„Kalevala", í hinu glæsilega borgar-
leikhúsi í Helsinki en sú sýning hefur
vakið mikla athygli og hrifningu síð-
an hún var frumsýnd 1985. Þetta er
mjög dramatískt og stórbrotið verk
fyrir dansara og leikara eftir Jorma
Uotinen við magnþrungna tónlist
Matti Bergström.
Sýningin tekur um tvo tíma og er
um margt mjög glæsileg þó að mér
fyndust dansararnir okkar hér
heimS mega vel við una þegar borin
eru saman sjálfur dansinn og dans-
tæknin. En búningar, lýsing og svið-
ið sjálft gáfu sýningunni mjög sterk-
an svip og margt var þarna verulega
vel gert, eins og til dæmis upphafsat-
riðið þegar líf færist smátt og smátt
í það sem hafði virst lífvana, hvíta
ferninga á sviðinu.
Hvað var svo á boðstólum?
Á leiklistarhátíðinni í Osló fyrir
fjórum árum var lögð sú lína að þar
skyldu eingöngu flutt ný, frumsamin
verk. Ekki var um neitt slíkt að ræða
nú, verkefnavalið var frjálst, enda
kom á daginn að það varð með þessu
móti skemmtilega fjölbreytt. Löndin
lögðu fram jöfnum höndum ný verk
og sígild og allt frá eins manns sýn-
ingum til viðamikilla stórsýninga.
Þeir sem íluttu verkin voru líka jafnt
frá atvinnuleikhúsum sem áhuga-
hópum.
Það var óneitanlega gaman að bera
saman verkefnaval hinna ýmsu
þjóða og segir það ef til vill nokkuð
um hverja fyrir sig. islenskt leik-
húslíf var kynnt með tveimur þunga-
vigtarsýningum á nýjum íslenskum
verkum, Bílaverkstæöi Badda frá
Þjóðleikhúsinu og Degi vonar frá
Leikfélagi Reykjavíkur. Norðmenn
sendu breiðfylkingu frá Det Norske
Teatret með sjálfan Hamlet og einnig
dansflokk með nútímalega danssýn-
ingu sem heitir Norska Rörelser.
Danir buðu upp á vægast sagt sér-
kennilega eins manns sýningu með
ensku nafni, Spring Time, frá leik-
húsinu í Odder á Jótlandi og Mamm-
utteatret í Kaupmannahöfn (stofnað
1984) flutti leikrit Rainer Werner
Fassbinders, „Sorpið, borgin og
- dauðinn“. Sænsku sýningarnar voru
annars vegar nýtt verk, sem ber heit-
ið „Uppstoppaður hundur" eftir
Staffan Göthe, flutt af leikurum frá
Folketeatern í Gautaborg, og hins
vegar tvískipt sýning, „Ödipus“/„Ed-
it-Tummelisas Mamma“, þar sem
AUan Edwall kom við sögu í báðum
verkunum, lék í því fyrra og er höf-
undur hins seinna.
Opinbert framlag gestgjafanna
voru sýningar Þjóðleikhúss þeirra á
„Exit“ eftir IIpo Tuomarila og Borg-
arleikhússins í Helsinki á „Troll-
cirkeln", auk þess sem gefinn var
kostur á að fara til Turku en þar var
sýning á leikriti Mörtu Tikkanen,
„Rödluvan". En margar fleiri sýn-
ingar freistuðu, auk þess sem eríitt
reyndist að koma stundaskránni
heim og saman og þannig fór að ég
sá ekki þessar „opinberu“ hátíðar-
sýningar Finnanna, hafði reyndar
ennþá meiri áhuga á öðrum, sem ég
valdi mér aö sjá og sá alls ekki eftir
því.
Þemadagar
í grófum dráttum var dagskrá
þannig háttað að á morgnana voru
þemadagar en þá kynntu fulltrúar
Leiklist
Auður Eydal
landanna leikhúslíf, stefnur og
strauma, stöðu og horfur í hverju
landi fyrir sig. Þetta var um það bil
þriggja klukkustunda dagskrá frá
hverri þjóö.
Síðdegis og á kvöldin raðaði mann-
skapurinn sér síðan í leikhúsin, hver
sem betur gat, en auðvitað gátu þeir
sem voru að undirbúa sýningar eða
sjálflr að leika ekki séð eins mikið
og þeir hefðu viljað.
Á þemadögunum kom margt fróð-
legt fram og ekki var síður gaman
að fylgjast meö ólíkri framsetningu
og mismunandi áherslum í kynning-
unum.
Finnar voru fyrstir með kynningu
á sínu leikhúslífi og gáfu fulltrúar
þeirra breiða yfirsýn yfir það helsta,
sem er aö gerast, fjölyrtu dálítið um
aðsókn, fjölda leikhúsa og það hvern-
ig fjárveitingum er háttað. En þetta
má nú allt lesa í skýrslum.
Skemmtilegra var að heyra og sjá
dæmi um þarlenda leikritun sem er
mjög lífleg. Bentu mælendur meðal
annars á vinsældir útvarpsleikrita
og það að mjög mörg ný finnsk verk
eru frumflutt í útvarpi árlega.
Líka hjó ég eftir því að sérstaklega
er kappkostaö að hlúa að og styrkja
peningalega sýningar á leikritum
fyrir börn og mættum við mikið af
því læra.
Okkar menn voru næsta dag með
kynningu og höfðu annan hátt á.
Sveinn Einarsson og Hallmar Sig-
urðsson leiddu hópinn og leitaö var
róta íslenskrar leikhefðar alveg aftur
til Eddukvæða. Þegar á þurfti að
halda spruttu úr sætum sínum ýmsir
góðkunnir leikarar okkar og sýndu
með tilþrifum leikhæfni fornkvæða
og'sögukafla og síðan fikruðu menn
sig áfram allt fram til okkar tíma.
Þarna brá fyrir þeim Skugga gamla
og Grasa-Guddu og kerlingu með
ótuktar sálina hans Jóns í skjóöu
sinni. Borgar Garðarsson kom til liðs
við hópinn en hann starfar sem
kunnugt er í Finnlandi. Varð af þessu
hin besta skemmtan en þótti þó fróð-
legt um leið.
Síöari hluti kynningar, og það sem
vakti fyrst og fremst athygli við-
staddra, var heldur nær okkur í tíma
en þá var brugðið upp litskyggnum
þar sem sýnd voru verk átta leik-
myndahönnuða og síðan voru kynnt
fjölmörg íslensk leikskáld og verk
þeirra. Kom fjöldi þeirra mjög á
óvart, jafnvel þeim er töldu sig vita
allnokkuð um leikhús á íslandi.
Síðasti þemadagurinn, sem ég náði
að fylgjast með, var sá norski en þar
var byrjað á fremur þurru yfirliti og
kynningu á norsku leikhúslífi í dag.
Töldu menn að allsherjar sam-
dráttur í þjóðfélaginu ætti sinn þátt
í erfiðleikum leikhússins, menn
töluðu um tómarúm og kyrrstööu og
kölluðu norska þjóðleikhúsið graf-
hýsi. Á eftir hinum gullna áttunda
áratug kom þessi magri, níundi,
sögðu menn og lýstu eftir nýsköpun
í staðinn fyrir þá stöðnun sem nú
ríkir.
Þó er myrkriö ekki alsvart. Komið
hefur verið á föstum stuöningi við
frjálsa leikhópa og nú horfa menn til
þeirra í von um betri tíð með blóm í
haga. Þar leynist kannske sá vaxtar-
broddur sem verða má til bjargar.
Einhvers staöar hefur þetta nú
heyrst áður.
Skilningur ríkir einnig á mikilvægi
góðra leikverka fyrir börn og stuðn-
ingur hins opinbera við listdansinn
er rausnarlegur.
Norðmenn enduðu síöan sína
kynningu á einþáttungi en hann var
fluttur sem dæmi um nýtt norskt
verk. Þetta var eintal konu, sérstak-
lega skemmtilega leikið, ogbrá skýru
ljósi á tilveru einmana sálar, sem
eitt augnablik nær sambandi við
aðra lifandi veru, en jafnskjótt er
hún svo horfin.
Sitt af hverju tagi
Fyrstu tvær sýningarnar, sem ég
sá, voru sýning Dalvadis, sem er
samískur leikhópur, og Silamiut frá
Grænlandi. Af þessum tveimur sýn-
ingum var óhkt meira í sýningu
Dalvadis spunniö, þar var byggt á
alþjóðlegri leikhefð en um leið var
ákveðinn frumlegur kjarni í trúös-
legum tilburðum þeirra tveggja sem
leika.
Árstíðirrtar fjórar og æviskeiö

■g| . J -r « q'

♦ ‘ \J
m

Leikrit Fassbinders, „Sorpið, borgin og dauðinn", fiutt af Mammut-leikhúsinu, var annað
framlag Dana á hátíðinni. Leikritið hefur valdið miklum deilum í V-Þýskalandi síðan það kom
fyrst út, 1976, vegna þess að sumum finnst þar bregða fyrir gyðingahatri.
Brunnsgatan Fyra er eins og hálfs árs gamalt leikhús sem ekki nýtur neinna opinberra
styrkja. Markmiðið er að uppfylla sem hæstar listrænar kröfur en reyna um leið að halda
kostnaði niðri. Allan Edwall sést hér i hlutverki sínu t leikritinu „Ödipus“ eftir Sófókles.