Dagblaðið Vísir - DV - 06.08.1988, Síða 38

50
LAUGARDAGUR 6. ÁGÚST 1988.
Eru flestir karlar með
- kannski jafnréttisbaráttan hafi mistekist
Eru níutíu prósent karlmanna sí-
fellt hrædd um að haga sér kvenlega
- og forðast eins og heitan eldinn að
sýna nokkur „veikleikamerki"?
Sú er skoðun bandaríska sálfræð-
ingsins Denis O’Donovan sem starfar
við Florida Atlantic Uáskólann.
Hann telur að ýmsa kvilla megi rekja
til þessarar hræðslu karlmanna sem
hann kallar „kvenfóbíu".
„Kvenfóbían felst í því að karlar
forðast að haga sér eins og kven-
menn," segir O’Donovan í því þekkta
tímariti Psychology Today. „Þeir
karlar, sem þjást af þessari „fóbíu”,
karlar vinni áhættusamari störf og
því sé algengara að karlar látist
vegna slysa við störf en konur. Allt
þetta hefur áhrif til að lækka meðal-
aldur karla miðað við kvenna.
Verbrugge vill þess vegna frekar
beina spjótunum að þeim félagslegu,
líffræðilegu og tilfinningalegu þátt-
um sem valda þessu. Þó að O’Dono-
van reki einmitt „kvenfóbíu” karla
til tilfinningalegra þátta þá finnst
Verbrugge hann gera of mikið úr
þeirri hliðinni.
O’Donovan segir einnig að með
rannsóknum hafi hann komist að því
virðist vera þó nokkuð algengt meðal
íslenskra karlmanna, á aldrinum um
og upp úr þrítugu, að þeir séu óör-
uggir með sjálfa sig og vití ekki
hvemig þeir eigi að hegða sér í hjóna-
bandi eða sambandi við hitt kynið.
Þá skortir sterka karlímynd.
í æsku hafa þeir alist upp við að
sýna hörku og vera „stóri og sterki
strákurinn”. Þá gekk ekki að sýna
tilfinningar eða einhveija linkind.
Svo hafa þeir farið í sambúð og þá
hafa gilt önnur lögmál. Allt í einu
eiga þeir að vera „mjúkir”. í góðri
trú hafa þeir reynt að koma til móts
við konuna, eða gera hluti sem þeir
héldu vera þá sem hún vildi.
Þeir hafa í mörg ár verið á fullu
við að sinna ýmsum hversdagsleg-
um, praktískum hlutum, eins og að
vaska upp annað slagið, „leyfa“ kon-
unni stundum að fara einni út með
vinkonunum, af og til eldað matinn
og annað í þeim dúr.
Karlamir of uppteknir
af praktísku hlutunum
Þannig hafa þeir talið sig vera að
gera skyldu sína í hjónabandinu, í
. . .■ ' 3
' ■ '
Bandariski sálfræðingurinn Denis O’Donovan segir níutíu prósent karlmanna eiga við „kvenfóbiu" að stríða. Að þeir séu sífellt hræddir við að sýna
veikleikamerki eða of mikla tilfinningasemi. Sigtryggur Jónsson sálfræðingur tekur að vissu leyti undir þessi orð hans og bætir við að karlar hafi verið
of uppteknir af því aö sinna praktísku hlutunum í jafnréttisbaráttunni og gleymt tilfinningalegu hliðinni og þar með sjálfum sér.
eru tregir til að sýna tilfmningar,
gráta, kvarta um vanhðan og annað
slíkt.
O’Donovan segir að þessi tregða
hafi í raun alvarlegar afleiðingar í för
með sér fyrir heilsu karlmanna þeg-
ar til lengdar lætur. Karlmenn séu
htið fyrir að leita til læknis ami eitt-
hvað að þeim og þeir reyni að gera
htið úr kvillum sem hrjái þá. Til
lengri tíma er slíkt mjög óæskilegt
og hefði oft mátt komast hjá alvarleg-
um sjúkdómum ef leitað hefði verið
fyrr læknis. Að áhti O’Donovans er
þetta stór þáttur í því að karlar lifa
að meðaltali sjö og hálfu ári skemur
en konur.
Heilsufélagsfræðingur við Mich-
igan háskólann, Lois Verbrugge, tek-
ur undir það að staðreyndin sé sú
að konur séu oftar veikar en karlar
en henni finnst ekki réttmætt aö
tengja það svokahaðri „kvenfóbíu”
karlmanna. Segir hún að sjúkdómar
kvenna séu annars eöhs en karla.
Karlar þjáist frekar af sjúkdómum
sem rekja megi til erfiðrar líkamlegr-
ar eða andlegrar vinnu. Slíkir sjúk-
dómar séu yfirleitt þeir skæðustu og
því nái karlar ekki eins háum aldri
og konur. Einnig bendir hún á að
að karlar með „kvenfóbíu" séu
stressaðir og eigi erfitt með að slaka
á. Ekki síst þegar kemur að þvi að
ræða og taka á tilfmningamálum.
Eru íslenskir karlmenn
með kvenfóbíu?
Hvemig skyldu þessar kenningar
eiga við íslenska karlmenn og hegð-
un þeirra? Þjáist þorri karlmanna af
kvenfóbíu?
Sigtryggur Jónsson sálfræðingur
segir að sér finnist sem O’Donovan
notist við gamlar freudískar hug-
myndir sem séu orðnar úreltar. Seg-
ir hann, líkt og Verbrugge, að til
margra hluta verði að taka tillit í
þessu sambandi. Sjúkdómar geti
vissulega verið ólíks eðhs milli kynj-
anna en ýmislegt annað komi þama
inn í, eins og félagslegir þættir sem
O’Donovan tekur ekki með. Það sé
eins og hann hafi búið sér til hug-
myndir og síðan gert rannsóknir sem
falla að þeim.
„En það sem ég gæti séð fyrir mér
aö kaha mætti „kvenfóbíu”, í dúr við
það sem O’Donovan lýsir, er skortur
á sterkri sjálfsímynd meðal margra
karlmanna,” segir Sigtryggur. „Það
Sigtryggur Jónsson sálfræöingur segir þaö mikilvægt þegar fólk stofnar til
sambands að hvor einstaklingur gleymi ekki gömlum þörfum og löngunum.
Hann telur hugmyndir O’Donovans um að „kvenfóbía" karla leiði til þess
að karlar lifi skemur en konur heldur gamaldags. Segir Sigtryggur aö
O’Donovan gleymi að taka ýmsa félagslega þætti með í spilið.
þjóðfélagi þar sem ímynd hins
„mjúka” manns hefur verið í fyrir-
rúmi, mannsins sem stundum hjálp-
ar konunni við húsverkin og heldur
þar með aö hann sé jafnréttissinnað-
ur. Það hefur þótt hræðilegt aö fá á
sig karlrembustimpilinn sem margir
feður þeirra hafa verið merktir.
En síðan hafa margir af þessum
karlmönnum lent í því að þykja
óspennandi og konan vih skilja við
þá. í þeim breytingum, sem átt hafa
sér stað, hafa þeir gleymt sjálfum
sér. Þeir hafa reynt að gerast „mjúk-
ir“ á ímynduðum forsendum. Þeir
hafa verið svo iðnir við verklegu
þættina að hið andlega hefur
gleymst. Þeir eru búnir að fórna sér
en silja uppi sjálfsímyndarlausir.
Oft hætta þessir karlmenn að passa
upp á sjálfa sig. Þeir eru ekki lengur
skemmtilegir eða aðlaðandi, hvorki
hkamlega né andlega. Andlega séð
eru þeir fjarlægir konunni og deila
sjálfum sér ekki með henni. Algengt
er að þeir hafa jafnvel gefið gömlu
vinina og gömlu áhugamáhn upp á
bátinn til að þóknast henni. Þeir hafa
áhtið að henni hkaði best ef þeir
væru heima með henni sem oftast
en þá endaði kvöldstundin oftar en
ekki fyrir framan sjónvarpið og ekk-
ert væri rabbað saman. Svo þegar
skhnaðurinn veröur að raunveru-
leika standa þeir uppi aleinir.
Pör v§rða að muna það að jafnrétt-
isbaráttan er ekki gerð upp við eld-
húsvaskinn. Jafnréttisbaráttan felst
hka í tilfinningalegum hlutum. Að
geta sinnt sjálfum sér tilfinningalega
og andlega er forsenda þess að fólki
hði vel th lengdar. Tveir einstakling-
ar hafa hvor sinn persónuleika. Áður
en til sambandsins var stofnað höíðu
manneskjurnar sínar persónulegu
þarfir. Við það að tilheyra pari hafa
ýmsar sameiginlegar þarfir bæst vdð
en gömlu þarfirnar eru enn til staðar
og að þeim þarf að huga áfram.
Það sem svo oft gerist í samböndum
er að fólk gleymir sínum persónu-
legu gömlu þörfum og löngunum og
heldur að sameiginlegar þarfir pars-
ins séu aðalmálið. En þær eru bara
viðbót. Þótt fólk eignist nýja sameig-
inlega kunningja og áhugamál, þá
má það ekki hætta að hafa samband
vdð gömlu vdnina bara vegna nýja
sambandsins."
Unglingamir sækja
í gamla farið
Sigtryggur segir að það sé orðið
algengara aftur á meðal unghngs-
stráka að þeir velji að fara gömlu
leiðina. Þaö er að segja þeir fari í
gamla farið í leit sinni að einhverri
ímynd fyrir karlmennskuna. Karl-
ímynd feðra þeirra hefur verið svo
óljós að þeir verða sjálfir aö bjarga
sér. Gámla „karlrembuímyndin” er
og hefur verið svo sterk í þjóðfélag-
inu og er auðveld leið fyrir unghngs-
stráka að „flýja” í karla-klúbbar-
íþróttir og annað.
Segir Sigtryggur að sér sýnist sem
svdpað sé uppi á teningnum hjá ungl-
ingsstúlkum. Mæöur þeirra hafa
verið svo uppteknar af því að leita
að þessari breyttu kvenímynd. Þær
hafa oft ekki fundið nógu góðan styrk
í nýja kvenhlutverkinu og því hefur
ímyndinni ekki tekist að ná til ungra
stúlkna.
En eins og Sigtryggur lýsir telur
hann ástand karla verra en kvenna
hvað þetta snertir. Þar sé kannski
komin þessi „fóbía“ sem rætt var um
í byijun. í öllu þessu tah um breytt
hlutverk kynjanna hafa margar kon-
ur náð að styrkja sig í gegnum ýmsa
kvennahópa. En karlamir, sem eru
auðvitað þátttakendur í þessu öllu,
hafa hvergi getað komið saman th
að ræða máhn og þá um leið að
styrkja stöðu sína. Áftur á móti er
úr nógu að velja vhji þeir vdðhalda
gömlu karlímyndinni.
-RóG.