Dagblaðið Vísir - DV - 17.09.1988, Qupperneq 14

14
• LAUGARDAGUR 17. SEPTEMBER 1988.
Frjálst.óháÖ dagblaö
LJtgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGÁSON og ELiAS SNÆLAND JONSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, SÍMI 27022
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJOLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 800 kr.
Verð i lausasölu virka daga 75 kr. - Helgarblað 90 kr.
Örlátir stigamenn
íslenzka þjóðin er svo stórauðug, að ríkisstjórn henn-
ar gerði samgönguráðherra sinn út til Seoul að afla for-
sendu fyrir byggingu eins milljarðs króna handbolta-
hallar í Laugardal. Hlaut ráðherrann hálfan sigur í
þeirri ferð, því að höllina þarf að reisa fyrir árið 1995.
Fyrstu áætlanir um hallarsmíðina hafa 300 milljónir
króna að niðurstöðutölum. Eftir teikningum að dæma
er kostnaður varlega áætlaður. Auðvelt á að vera að
nota gamalreynda aðferð og margfalda óskhyggjuna
með 3,3 til að fá raunveruleika upp á milljarð.
Á sama tíma og ríkisstjórnin sendir ráðherra í mikil-
mennaleik af þessu tagi eru hinir ráðherrarnir að
hnakkrífast um, hvernig fá megi botn í ijárhag ríkis-
sjóðs og nokkurra helztu atvinnuvega landsins. Það er
eins og þeir séu búnir að gleyma, hversu ríkir þeir eru.
Við nánari athugun verður þó ljóst, að beint samband
er milli handboltahallarinnar og stjórnarkreppunnar.
Ráðherrar, sem í ölæði atkvæðakaupa að kvöldlagi strá
þjóðarpeningunum í kringum sig, vakna að morgni með
alvarlega timburmenn og galtómt ávísanahefti.
Þess er skemmst að minnast, að fjármálaráðherra
gerði sig breiðan á dögunum vegna umframeyðslu
ýmissa opinberra stofnana og kallaði forstöðumenn
þeirra „síbrotamenn". Hann snarþagnaði svo, er í ljós
kom, að ráðherrarnir voru mestu síbrotamennirnir.
í rauninni býr þjóðin aðeins við tvo meginvanda.
Annar er stjórnlaust sukk þessarar ríkisstjórnar og
þeirra, sem á undan henni voru. Hinn er gersamlega
ástæðulaus sannfæring ráðherra, að þeir séu bezt falln-
ir til að stjórna fjármálum og hagmálum atvinnulífsins.
Einkennilegt er, að menn, sem mega ekki svo sjá eina
krónu, að þeir eyði henni ekki fjórum sinnum samtím-
is, með aðstoð efnahagsráðgjafa, skuli ímynda sér, að
þeir bæti efnahagsástandið með því að ákveða í smá-
atriðum, hvernig efnahagslífið skuli vera í landinu.
Ráðherrar, sem samþykkja handboltahöll á færi-
bandi, telja sig geta ákveðið, hvert skuli vera gengi krón-
unnar, hvaða vextir fjárskuldbindinga henti þjóðinni,
hvaða sjóði skuli tæma hverju sinni, hversu mikinn
landbúnað þjóðin þoli og hverjir megi afla gjaldeyris.
Ráðherrar, sem eru einhuga um, að hinni mikillátu
þjóð dugi ekkert minna en eins milljarðs handbolta-
höll, eru nú að þrátta um, hvaða millifærslur, niður-
færslur, bakfærslur, allskynsfærslur og undanfærslur
séu heppilegastar til að rupla þjóðina eina ferðina enn.
Ef ríkisstjórnin sæi hið augljósa, að gengi krónunnar
eigi að fmna sjálft sitt jafnvægi, að vextir fjárskuld-
bindinga eigi að finna sjáfir sitt jafnvægi, að ekki skuli
millifæra, niðurfæra, bakfæra, allskynsfæra og undan-
færa í efnahagskerfmu, má fara að ræða handboltahöll.
Ef ríkisstjórnin hættir að halda uppi krónugengi með
handafli, hættir að halda niðri vöxtum með handafli,
hættir að millifæra hluti bakatil í atvinnulífmu, verður
þjóðin fljótlega svo rík, að hana munar ekkert um að
reisa handboltahöll fyrir einn milljarð króna.
Ef ríkisstjórnin vildi þar á ofan gera svo vel að eyða
sjálf ekki um efni fram og héldi sér, án aukinnar skatt-
heimtu, innan við ramma fjárlaga og lánsQárlaga,
mundi hún stuðla að minni spennu og léttbærara frelsi
í gengisskráningu, vöxtum og athafnalífi yfirleitt.
Þá mundum við léttilega hafa efni á hálfs milljarðs
þjóðminjasafni og hálfs milljarðs náttúrugripasafni ofan
á eins milljarðs handboltahöll. Og þótt fleira væri.
Jónas Kristjánsson
Kúrdum gefst síðara
bandalag við íran
jafnilla og hið fyrra
I fjögur þúsund ár aö minnsta kosti
hafa Kúrdar byggt fjalllendið þar
sem mætast landamæri nútíma-
ríkjanna Tyrklands, Sýrlands, ír-
aks, írans og Sovétríkjanna. Þeir
hafa frá því sögur hófust haldið
fast viö sérstæða þjóðmenningu
sína og indóevrópskt móðurmál.
Kúrdar eru því gæddir sterkri þjóð-
erniskennd, þótt þeir tækju ísl-
amska trú af arabísku- og tyrkne-
skumælandi þjóðum sem settust
að á láglendinu umhverfis fjalla-
virki þeirra. Herskáir hafa Kúrdar
ætíð verið og hófust einatt til met-
orða í herstjórnarveldum sem
höfðingjadæmi þeirra lutu að nafn-
inu til á miðöldum. Saladín soldán
í Damaskus, sá sem bar sigurorð
af krossfararíkinu, var kúrdískrar
ættar.
Meðan veldi Tyrkjasoldáns þand-
ist um mörg þjóðlönd voru Kúrdar
þar flestum betur settir, þar sem
byggðir þeirra voru afskekktar og
torsóttar ókunnugum með herbún-
aöi þeirra tíma. En þegar sigurveg-
arar í heimsstyrjöldinni fyrri tóku
að brytja niður soldánsveldið, létu
Kúrdar til sín heyra og gerðu kröfu
til viðurkenningar á rétti sínum til
þjóðrfkis.
Sú viðurkenning fékkst með friö-
arsamningnum í Sevres 1920, en
Kemal Ataturk ónýtti hann, og
Bandamenn létu þaö óátalið að
herir hans bældu niður frelsis-
baráttu Kúrda á öndverðum þriðja
tug aldarinnar. Síðan hefur Tyrk-
landsstjórn haldist uppi að viður-
kenna enga þjóðernisminnihluta í
landinu, þar skulu allir heita Tyrk-
ir. Nú er talið að hátt í þriðjungur
20 milljóna Kúrda búi í Tyrklandi,
en þeir mega ekki nefna sig réttu
nafni og tunga þeirra er bönnuð á
opinberum vettvangi, í skólum og
á prenti.
Bretar tóku við yfirráðum sunn-
an landamæralínunnar um Za-
grosfjöll, yfir landi sem þá nefndist
umboðsstjórnarsvæðið Mesapót-
amía en heitir nú írak. Kúrdar
töldu sér hafa verið heitið sjálfs-
stjórn, að minnsta kosti í heim-
kynnum sínum í fjöllunum í
norðri, en Bretar bældu hreyfingu
þeirra niður með hervaldi. Þá eins
og nú var þeim sem stjórnuðu í
Baghdad efst í huga að halda óskor-
uðum yfirráðum yfir borginni
Kirkuk í Kúrdistan og olíulinda-
svæðinu norðvestur af henni. Fyrir
þeim hagsmunum er réttindatilkail
Kúrda látið víkja.
Þetta er baksviöið fyrir þeim at-
burðum sem verið hafa að gerast
síöustu vikur á landamærum
Tyrklands og íraks. Að minnsta
kosti 60.000 Kúrdar hafa flúið und-
an íraksher yfir landamærin til
Tyrklands. Flóttafólkiö kann að
segja af hroðalegum aðfórum ír-
akshers í sókn á hendur skæruher
Kúrda, þar á meðal eiturgashern-
aði. Tyrknesk yfirvöld, sem sjálf
eiga í höggi viö skæruhernaö
stjórnmálahreyfmgar Kúrda í
Tyrklandi, eru í mestu vandræðum
með flóttafólkið. Tyrknesk blöð
hafa skýrt frá því að einhverjar
þúsundir Kúrda hafi veriö íluttar
nauðugar til írans.
Stjórn Torguts Ozals í Tyrklandi
rær nú aö því öllum árum aö fá
landið talið tækt í Evrópubanda-
lagið. í því skyni er tekið við flótta-
fólki undan ofsóknum í nágranna-
ríki, því veitt hæli og þar meö sýnd
hollusta við evrópska mannúðar-
hefð. En jafnframt forðast Tyrk-
landsstjórn aö gera nokkuð til að
styggja íraksstjórn, neitar til dæm-
is að taka viö rannsóknarnefnd frá
Sameinuðu þjóðunum til aö kanna
sannleiksgildi fregna um eiturefna-
ERLEND TÍÐINDI
Magnús Torfi
Ólafsson
hernað íraka gegn Kúrdum.
Herferð úrvalssveita írakshers
gegn Kúrdum í fjallahéruðunum í
norðri hófst 20. ágúst, sama dag og
vopnahlé komst á með herjum ír-
aks og írans eftir átta ára ófrið. í
honum urðu Kúrdar enn einu sinni
leiksoppar í valdabaráttu arabanna
í írak og Persanna í íran.
Sú atburðarás hófst fyrir alvöru
í eftirköstum síðari heimsstyrjald-
ar. Þá hertók Sovétherinn norður-
héruð írans en Bretar suðurhéruð-
in. Sovétmenn létu óátalið að
Kúrdahöfðinginn Mullah Mustafa
Barzani lýsti yfir stofnun lýðveldis
Kúrda í Mahabad, nærri landa-
mærum íraks og írans.
En árið 1947 hafði Mohammed
Reza Pahlavi íranskeisari fengið
bandarískt fulltingi til að eyða eft-
irstöðvum sovéska hernámsins í
norðri og hann lét her sinn bæla
niður Mahabadlýðveldið. Mustafa
Barzani komst með leifarnar af
Kúrdaher sínum um fjallaliéruð
íraks og Tyrklands til Sovétríkj-
anna. Þar áttu hann og menn hans
hæli, þangað til íraksher steypti af
stóli konungsættinni sem Bretar
höfðu sett yfir írak. Kúrdasveitin
tók sig upp frá Sovétríkjunum 1958
og hélt nú suðureftir íjöllunum inn
í írak.
Þrem árum síðar gripu Kúrdar
til vopna undir forustu Barzani
gegn stjórninni í Baghdad. Reyndar
voru stjórnarsk-ipti þar svo tíð í
valdaránum mismunandi hópa í
íraksher, að Kúrdar gátu að miklu
leyti fariö sínu fram í heimkynnum
sínum í fjöllunum.
Samningar komust svo á 1970 um
sjálfsstjórn Kúrda á tilteknu svæði
innan Iraks. Skólar voru stofnaðir,
þar sem kennt var á móöurmáli
Kúrda. En fjögurra ára friðartíma-
bili lauk 1974,.þegar deiia kom upp
um yfirráð Kúrda í Kirkuk og þar
með á olíulindasvæðinu. Barzani,
sem menn hans höföu nú sæmt titli
hershöföingja, gerði uppreisn enn
á ný, f þetta skipti í trausti á fyrir-
heit erindreka bandarísku leyni-
þjónustunnar CIA um bandarískan
stuðning og bandarískt liðsinni.
Bandaríkjastjórn þeirra Nixons og
Kissingers gekk með þá grillu, að
hún gæti tryggt bandaríska hags-
muni við Persaflóa til langframa
með því að efla veldi íranskeisara.
Til þess þurfti meðal annars að
veikja írak. Því fékk skæruher
Kúrda undir forustu Barzani
bandarísk vopn og bandarískt fé
fyrir milligöngu írans til að berjast
við íraksher.
En í mars 1975 sá Reza Pahlavi
sér hag í að gera hrossakaup við
íraksstjóm. Hann hét að láta af
öllum stuðningi við Barzani og
Kúrda hans, gegn því að írak viður-
kenndi tilkall írans til yfirráða yfir
austurhluta Shatt-al-Arab, áróss-
ins sem er eini aðgangur íraks að
Persaflóa. Út af túlkun þessa ianda-
mærasamnings spratt svo stríðið
milii íraks og írans 1980.
En Kúrdar stóðu enn einu sinni
uppi einir og yfirgefnir. Jim Hoag-
land frá Washington Post var í
bækistöðvum Barzani hershöfð-
ingja í Zagrosfjöllum, þegar svik
íranskeisara komu á daginn. Hon-
um segist svo frá viðbrögðum bar-
áttujálksins: „Hann var gagntek-
inn hryggð og reiði, þegar hann
skýrði mér frá að hann hefði lagt
allt undir, af því að hann heföi
treyst Bandaríkjunum. Af keisara
hefði hann aldrei búist við öðru en
svikum, því hefði hann krafist þess
að stuðningur Bandaríkjanna við
uppreisnina lægi fyrir frá upp-
hafi.“
Barzani hershöföingi fór útlægur
til Bandaríkjanna þar sem hann dó
niðurbrotinn maður. íraksstjóm
fór herskiidi um byggðir Kúrda,
jafnaði þorp þeirra kerfisbundið
við jörðu og flutti fólkið tugþúsund-
um saman til fjarlægra héraða, þar
sem því var holað niður í smáhóp-
um innan um arabískumælendur,
í þeirri von að tunga og þar með
þjóðerni Kúrdanna deyi út með
núlifandi kynslóð.
En eftir að Persaflóastríöið
braust út 1980, kom til sögunnar
Massoud Barzani, sonur og arftaki
Mustafa að höfðingjadæmi yfir sín-
um ættbálki og forustu fyrir Lýð-
ræðisflokki Kúrda. Hann gerði
annað bandalag við írani og hélt
uppi skæruhernaði í fjöllunum í
norðri gegn íraksher. Kúrdar náöu
yfirráðum á um 10.000 ferkílómetra
svæði og héldu uppi skyndiárásum
á olíuvinnslumannvirki í nágrenni
við Kirkuk.
Enn var allt lagt undir af hálfu
Barzani og liðsmanna hans, og allt
er tapað eftir að klerkastjórnin í
Teheran sá sitt óvænna í Persaílóa-
stríðinu og neyddist til að fallast á
vopnahlé við erkifjandmanninn
Saddam Hussein í Baghdad. Hann
ræður nú yfir öflugri her en nokk-
ur íraksstjórn hefur átt á að skipa.
Kúrdum gagnast engin fjallavirki
né staðþekking gegn fallbyssuþyrl-
um og gashernaði íraka.
ak. Flóttamaður með lík árs gamals barns sins vafið i teppi.