Dagblaðið Vísir - DV - 26.09.1988, Blaðsíða 32

52
MÁNUDAGUR 26. SEPTEMBER 1988.
Lífsstm
Fiskneysluþjóðimar hafa sér-
stöðu með kransæðasjúkdóma
Áriö 1967 var gerð sérstök rann-
sóknaráætlun hjá Hjartavernd,
Landssamtökum hjarta- og æöa-
vemdunarfélaga, þar sem meðal
annars var sett af stað rannsókn
til að kanna tíðni hjarta- og æöa-
sjúkdóma á íslandi. Fyrirfram var
vitað að þeir væru algengir en það
þurfti að athuga hvaða áhættu-
þættir hefðu áhrif á þessa .sjúk-
dóma.
Þegar hafa verið gerðar svona
rannsóknir erlendis og hefur kom-
ið í ljós að áhættuþættir vega mis-
jafnlega þungt hjá hverri þjóð og
er því talið nauðsynlegt að gera
sérrannsóknir í hverju landi.
Hér á landi var valinn mjög stór
hópur fólks, 3Ó.000 manna úrtak,
fólk fætt á árunum 1907 til 1934.
Þetta fólk var á aldrinum 34 ára til
60 þegar rannsóknin hófst fyrir um
20 árum. Hún er búin að standa
lengur en flestar aðrar kannanir -
líka erlendis. Ástæðan er sú að
kanna átti hvernig ástand þessa
fólks var fyrir 20 árum. Með þvi
er hægt að bera saman upprunalegt
ástand og ástand siðar meir. Við
sjáum þar hvaða sjúkdóm það fær
og af hverju það deyr, ef það deyr,
og hvaða þættir eiga sök á dauöa.
Vegna fiskneyslu
„Ef maður er með stóran hóp
töluvert lengi er hægt að leggja
tölulegt mat á niðurstöður," sagði
Nikulás Sigfússon, yfirlæknir hjá
Hjartavernd, í samtali við DV.
„Um niöurstöður þessara rann-
sókna er það að segja að áhættu-
þættir eru þeir sömu og erlendis,
eða kransæðasjúkdómar, síga-
rettureykingar, há blóðfita og hár
blóöþrýstingur. Það sérkennilega
er að hér reyndist kólesteról í blóði
miklu meira en í flestum öðrum
löndum en önnur fita, sem við
mældum einnig, þríglýseríð, sem
við teljum vera áhættuþátt líka,
reyndist mun minna hér á landi en
erlendis. Sennilega tengist þetta
hvort tveggja mataræði. Þaö er
nefnilega svo að þar sem fiskneysla
er mikil er þríglýseríð í blóðinu
lágt. Við höfum alltaf borðað mik-
inn fisk.
Gæti haft efnahags-
lega þýöingu
Þaö er athyglisvert að þjóðir, sem
boröa mikinn flsk, virðast sleppa
mikið við þessa sjúkdóma. Menn
hafa giskað á að þetta gæti stafað
af vissum fitusýrum sem eru í fiski
og hafa áhrif á blóðtappa og storkn-
un. Til að sjá merki þessa þurfum
við ekki að fara lengra en yfir til
Grænlands. Þar lifir fólk mikiö á
fiski og selspiki, eða sjávardýrafitu,
og það kemur í ljós aö þetta fólk fær
ekki kransæðasjúkdóma ef það
heldur sig við þetta fæði.
Þetta er náttúrlega verkefni sem
er nyög fróðlegt fyrir okkur íslend-
inga að skoða. Það getur haft mikið
fyrir okkur að segja efnahagslega
ef sannast að fiskneysla sé svona
góð.
Konur reykja mikið
Þá komum viö að reykingunum
sem eru mjög miklar hér á landi
en þó meiri erlendis. Það sem þar
kom mér mjög á óvart var hve kon-
ur reyktu miklu meira en karl-
menn, eöa þriðjungi meira af sígar-
ettum.
Þessir áhættuþættir hafa verið
mældir af og til í gegnum árin og
það sem hefur gerst er að allir hafa
þeir breyst. Kólesteról í blóði hefur
minnkað, sérstaklega hjá ungu
fólki, og sigarettureykingar hafa
minnkað, sérstaklega hjá karl-
mönnum. Konur hafa eitthvað
dregið úr þeim líka en ekki eins
mikið.
Þegar ég byijaði á mælingum
voru margir með of háan blóð-
þrýsting en vissu ekkert um það.
Mjög hátt hlutfall þeirra voru karl-
menn. Fleiri konur vissu ef þær
voru með háþrýsting, sennilega
vegna þess að þær eru undir meira
eftirliti vegna meðgöngu, krabba-
meinsskoðunar og annars. í dag
vita fleiri um þessi einkenni sín þó
að ekki sé til nein sérstök læknis-
meðferð við blóðþrýstingi. Við höf-
um reynt að halda þessu niðri með
lyfjagjöf og sett fólk í megrun. Það
hefur hjálpað til. Vissar tilgátur
eru um það til dæmis að streita
valdi háum blóðþrýstingi', sem og
að hann gangi í erfðir og að likams-
þyngd skipti máh. Það er hins veg-
ar ekki sannað,“ sagði Nikulás.
Þess má geta að hár blóðþrýsting-
ur er talinn ástæða slaga og heila-
blóðfalla.
Umhverfi og ættir
Nikulás tjáði okkur ennfremur
að ein tilgátan um hjarta- og æða-
sjúkdóma væri að þeir gengju í
erfðir.
„Fólk, sem er skylt, lifir oft svip-
uðu lífi og við viss lífsskilyrði. Þar
geta spilað inn í félagslegir þættir,
umhverfi og mataræði.
Við höfum einnig rannsakað
sjúkraskýrslur og þar hefur komið
Heilsa
í ljós að dánartíðni af völdum
kransæðasjúkdóma jókst fram til
1970 en eftir það fór þeim fækk-
andi. Við vitum að mataræði hefur
breyst mikið á þessum tíma en við
notum þaö aðeins sem vísbend-
ingu.
Þetta er síðasta árið í þessari
rannsókn en viö munum halda
áfram að rannsaka þá sem eru á
lífi.
Nú, svo erum við að fara að vinna
að rannsókn á tíðni kransæðasjúk-
dóma í samráði við Alþjóðaheil-
brigðisstofnunina samhliða þess-
ari. í þessari rannsókn, sem verður
gerð í 30 löndum, er verið að at-
huga þessa helstu áhættuþætti,
reykingar og blóðfitu, jafnframt því
sem skráð verður tíðni kransæða-
sjúkdómatilfella í öllum þessum
löndum. Bæði verða skráðir þeir
sem deyja úr þessum sjúkdómum
og einnig þeir sem fá kransæða-
sjúkdóm og lifa hann af. Þeir sem
rannsakaðir verða hér á landi eru
búsettir í Reykjavík og í Árnes-
sýslu, ahs um 2000 manns.“
Fortíð og framtíð
Hjartavernd var stofnuð árið
1964. Samtök þessi vinna hliöstætt
öðrum samtökum á Norðurlönd-
unum og hafa þau stýrt rannsókn-
um og fræðslu á þessum sviðum.
En félagið á íslandi fór inn á þá
braut að koma sér upp sérstakri
rannsóknarstöð til þess að gera eig-
in rannsóknir á fólki hér á landi.
Strax í upphafi var hafist handa
við að safna fé til að reisa þessa
stöð, sem er húsa að Lágmúla 9,
og gekk það mjög vel, að sögn Nik-
ulásar. Féð, sem safnaðist, dugði til
að kaupa hæð í Lágmúlanum og
útbúa hana nauðsynlegustu tækj-
um.
15 manns vinna viö stofnunina,
flestir í hálfsdagsstarfi.
„Við þurfum að ráða tímabundið
í sérverkefni, eins og könnun í
Ámessýslu. Við fáum aukafjárveit-
ingar í sérstök verkefni. Næsta
verkefni hjá okkur er að vinna að
áframhaldandi könnun og athuga
hvort einhverjir aörir áhættuþætt-
ir spila þarna inn í hjarta- og æða-
sjúkdóma. Hins vegar er ekkert
ákveðið með hvaða sniði sú könn-
un verður né hvenær hún verður
framkvæmd."
-GKr

í
-
Nlkulás Sigfússon sagði að það værl vert fyrir okkur íslendinga að athuga fiskfituna betur varðandi hjartasjúkdóma.
DV-mynd BG