Dagblaðið Vísir - DV - 26.09.1988, Blaðsíða 38

58
MÁNUDAGUR 26. SEPTEMBER 1988.
Jarðarfarir Menning dv
Guðlaug Sveinsdóttir, Sogavegi 135,
er látin. Jarðarfórin hefur farið fram.
Matthías Þ. Guðmundsson, fv. verk-
stjóri, veröur jarðsunginn frá Foss-
vogskirkju þriðjudaginn 27. septem-
ber kl. 13.30.
Utfór Jóhönnu Guðmundsdóttir,
Hraunbæ 84, verður gerð frá Dóm-
kirkjunni þriðjudaginn 27. septem-
ber kl. 13.30
Sveinn Hallgrimsson, Hörgshlíð 8,
Reykjavík, verður jarðsunginn frá
Dómkirkjunni miðvikudaginn 28.
september kl. 13.30.
Hlynur Ingi Búason, Vesturbergi 9,
Reykjavík, spm lést af slysförum
þann 16. september, verður jarð-
sunginn frá Fossvogskirkju þriðju-
daginn 27. september kl. 15.
Elín Geira Óladóttir lést 17. septem-
ber. Hún fæddist á Völlum í S-Múla-
sýslu 5. ágúst 1905. Foreldrar hennar
voru hjónin Herborg Guðmunds-
dóttir og Óli Halldórsson. Elín giftist
Sveini Sæmundssyni en hann lést
árið 1979. Þeim hjónum varð þriggja
barna auðiö. Útför Elínar verður
gerð frá Dómkirkjunni í dag kl. 13.30.
Guðrún F. Jónsdóttir lést 17. septem-
ber. Hún fæddist á Suðureyri í Súg-
andafirði 1. janúar 1919, dóttir Jóns
Guðjónssonar og Salóme Kristjáns-
dóttur. Guðrún lauk hjúkrunarnámi
frá Hjúkrunarskóla íslands 1944 og
hélt að svo búnu til náms og starfa
í Sviþjóð þar sem hún dvaldist til
1948. Eftirlifandi eiginmaður hennar
er Jón Halldórsson. Þau eignuðust
þrjú börn. Útför Guðrúnar verður
gerð frá Langholtskirkju í dag kl. 15.
Andlát
Sigriður Ebenesardóttir, Hjarðar-
holti 13, Akranesi, lést í Sjúkrahúsi
Akraness 21. september.
Ráðstefnur
Ráðstefna um fjarvinnslu og
fjarkennslu í dreifbýli
FILIN (Föreningen fór Informationa-
teknologiska Lokalcentra í Norden) er
samnorrænt félag sem vinnur að því að,
miðla nýrri upplýsingatækni í dreifbýli á
Norðurlöndum. Að þessu markmiði er
unnið í litlum staðbvmdnum vinnustöðv-
vim eða mistöðviun þar sem komið er
fyrir nýtísku búnaði til gagnavinnslu og
Qarskipta. Ráðstefna Filin verður haldin
í Norræna húsinu þann 28. september
nk. og hefst hún kl. 10. Þeir sem hafa
áhuga á þátttöku eru beðnir að hafa sam-
band við Upplýsingaþjónustu Háskólans,
Jón Erlendsson forstöðum., í síma 629920,
629921 eða 694665.
Glæpur og refsing
Úr Marmara, Rúrik Haraldsson, Gisli Halldórsson og Helgi Skúlason
ræða spurningar siðfræðilegs eðlis.
Þjóðleikhusið:
Marmari
Höfundur: Guðmundur Kamban
Leikgerð og leikstjórn: Heiga Bach-
mann
Leikmynd og búningar: Karl Aspelund
Tónlist: Hjálmar H. Ragnarsson
Lýsing: Sveinn Benediktsson
Hvað sem mönnum kann að
finnast um þá ákvörðun að velja
leikritið Marmara fremur en eitt-
hvert annað verk Guömundar
Kamban til sýninga í Þjóðleikhús-
inu til að minnast þess að 100 ár
eru liðin frá fæðingu hans er hitt
víst að í þessu verki gefst góðum
leikara tækifæri til stórleiks í aðal-
hlutverkinu þegar best tekst til.
Sú varð raunin þegar verkið var
frumflutt á íslandi en það var í Iðnó
1950 og minnast þeir sem sáu enn
frammistöðu Þorsteins Ö. Stephen-
sen í þeirri sýningu.
Verkið er málsvöm fyrir þá skoð-
un aðalpersónunnar, sakamála-
dómarans Roberts Belford, að refs-
ing fyrir glæp sé ósiðleg og geti í
raun aldrei gert neitt nema illt
verra. Höfundurinn segir í raun
með verkinu að margt sé verra en
sjálfur glæpurinn, hann sé ef til
vill aðeins endir á löngu ferh. Það
sé spilhngin. og óheiðarleikinn,
yfirdrepsskapurinn og rotinn sið-
ferðiskennd sem séu undirrót allra
glæpa og gegn þeim þurfi aö snú-
ast. Það þurfl að höggva að rótum
meinsins.
Belford er málpípa höfundar og
rökræðir fram og aftur eðli glæps
og refsingar. Verkið er fyrst og
fremst byggt upp í kringum þessa
einu persónu og löng samtöl ein-
kenna verkiö sem Kamban lauk við
að skrifa árið 1918.
Dómarinn kemst ekki hjá því í
starfi sínu að hugleiða feril afbrota-
mannsins en þegar Belford fer að
skyggna samfélagið í skrifum sín-
um og dregur margt óvænt upp á
yfirboröið fer ekki hjá því að góð-
borgararnir, sem finnst sér ógnað,
grípi til sinna ráöa og Belford er
dæmdur til vistar á geðsjúkrahúsi,
þaðan sem hann á ekki aftur-
kvæmt.
í sjálfu formi verksins er fólgið
visst andóf gegn innihaldsrýrum
leikritum sem fyrst og fremst er
ætlað að skemmta fólki eina kvöld-
stund. Efnið og framsetning þess
er í þyngri kantinum, í upphaflegri
Leiklist
Auður Eydal
gerð tekur flutningur verksins um
flóra tíma og innihaldið eru spak-
legar og oft langdregnar vangavelt-
ur.
Helga Bachmann, sem einnig er
leikstjóri, hefur unnið leikgerðina
og stytt leikritið til muna. Persónu-
saga Belfords fær nokkuð aukið
vægi en engu að síður eru orðræð-
urnar þungamiðjan.
Helga hefur að mörgu leyti unnið
vel, hún er anda verksins trú og
þaö gengur að flestu leyti ágætlega
upp sem sviðsverk í þessari mynd.
Þó fannst mér útfærslan á eftir-
leiknum, sem á að gerast á okkar
dögum, orka tvímælis og vera allt
of yfirhlaðin.
Ég efast um að röksemdafærsla
Kambans í Marmara heilh eða hrífi
marga nútímamenn og að því leyti
hefur þetta verk elst verr en mörg
önnur verk hans. Siðfræðin að baki
hugsuninni um afnám refsinga er
sígild en framsetning höfundar er
bundin sínum stað og tíma og for-
sendur Belfords fyrir andófinu eru
líka mjög staðbundnar.
Leikritið Marmari er byggt upp í
kringum einn „afburðamann" og
skýrir breytni hans og sögu en aðr-
ar persónur eru heldur óljósar,
jafnvel vandræðalegar.
Nú þegar verkið er sett upp öðru
sinni á Islandi, leikur Helgi Skúla-
son aðalhlutverkið. Hann hefur
fengið æði mörg tækifæri að und-
anförnu til að túlka hina verstu
skúrka og illmenni. í hlutverki
sakamáladómarans Roberts Bel-
ford er hann hins vegar boðberi
mannúðar og mhdi og hvetur til
umburðarlyndis gagnvart þeim
sem hafa misstigiö sig eða minna
mega sín.
Helgi nær til fuhs öllum þeim
blæbrigðum sem hlutverkið gefur
tilefni til og vinnur eftirminnhega
persónu úr þeim efniviði sem verk-
ið leggur honum til. Leikur hans
er fyrirhafnarlaus en sterkur,
framsögnin skýr og hann sýnir
okkur á sannfærandi hátt feril
manns sem gengur glaður th leiks
þó að hann berjist við öfl sem hljóta
að verða hans bani áður en yfir
lýkur. Þrátt fyrir allt reynist hann
þeim þó yfirsterkari þegar upp er
staðið. í túlkun Helga verður Rob-
ert Belford sannur og heilsteypur
persónuleiki, köhun sinni trúr.
Fjöldi leikara kemur fram í sýn-
ingunni og má þar nefna Rúrik
Haraldsson og Gísla Halldórsson,
fulltrúa hinna spihtu aha sem dóm-
arinn tekst á við. Þeir eiga góðan
samleik í upphafsatriðinu sem að
öðru leyti var dálítið vandræða-
legt. Bryndísi Pétursdóttur tókst
þó að lyfta stemningunni aðeins í
hlutverki greifafrúarinnar.
í hlutverki Blanche, bróðurdótt-
ur Belfords, er ung og óreynd leik-
kona, Helga Vala Helgadóttir.
Blanche er ímynd hreinleikans og
fegurðarinnar í huga dómarans
sem þykir mjög vænt um hana.
Helga á margt ólært, sérstaklga var
henni erfitt ákaflega viðkvæmt at-
riði undir lok verksins, þegar þau
kveðjast hinsta sinni, Blanche og
frændi hennar.
Þeir Arnór Benónýsson og Ehert
Ingimundarson voru báðir heldur
þvingaðir sem Henry Winslow,
vinur dómarans, og mr. Murphy,
fyrrum refsifangi. Atriðið í réttar-
salnum var eitt af þeim betri en þar
áttu góðan samleik þeir Helgi
Skúlason, Erlingur Gíslason, sem
lék ákæranda, óg Róbert Arnfinns-
son í hlutverki dómarans, ásamt
Brynju Benediktsdóttur, vitni
ákærandans.
Af öðrum leikendum má nefna
Kristbjörgu Kjeld í hlutverki geð-
læknisins og Helgu Jónsdóttur, frú
Thursby. Pálmi Gestsson og Hall-
dór Bjömsson léku sjúklinga á
hælinu.
Sviðsmynd Karls Aspelund og
lýsing Sveins Benediktssonar
mynda hreina og einfalda umgjörð
um þessa uppsetningu sem Helga
Bachmann leikstýrir á hófstilltan
hátt.
Marmari var sýndur tvisvar
sinnum á síðustu Listahátíð á for-
sýningum enda virtist verkið
óvenjulega vel æft og fullunnið nú,
þegar að hinni eiginlegu frumsýn-
ingu kom.
AE
Utlaust „stefnuleysi“
Nú fara að verða síðustu forvöð
að sjá úttekt Listasafns íslands á
„list líðandi stundar". Sýningu á
verkum þeirra Jóns Óskars, Huldu
Hákon, Tuma Magnússonar, ívars
Valgarðssonar og Georgs Guðna
lýkur sunnudaginn 2. október. í
aðfaraorðum sýningarskrár verð-
ur Bem Nordal tíörætt um
póstmóderníska hst og helsta ein-
kenni hennar „stefnuleysið". Það
má margt segja um blessaða eftir-
mæðuna en sá sem þetta ritar hefur
aldrei hugsað Iiana stefnulausa.
Þvert á móti sér hann þar hverja
stefnuna um aðra þvera. Lista-
mennirnir freista þess að skáka
kraðaki hinna stefnulausu mark-
aða með því að tileinka sér fjöldann
allan af fyrri tíma stefnum. Að
sjálfsögðu taka stefnur alltaf mót
síns tíma í meira eða minna mæh
en póstmódernisminn er fyrst og
síðast stefnumót hstamannsins við
söguna og tímann sem efni. Þama
er um hreina og klára mótsögn
nýexpressjónismans að ræða. Á
meðan tjástefnan er hamslaus og
tryht heldur síðmóðurinn sönsum
í gegnum þykkt og þunnt. Þar er
leitað fanga í táknkerfum og siða-
reglum þjóðanna og kafað í tengsl
einstakhngs og þjóðfélagsins jafn-
vel þótt harin hafi enga sérstaka trú
á þvi og reýndar ekki heldur ein-
staklingsfrelsinu. Póstmódernism-
inn er þannig ragnarakalist hengi-
flugsins þar sem enga trú er að
finna heldur aðeins örvæntingar-
fuht púst á rush, e.t.v. í von um
vísbendingu um mögulega framtíð
handan hauganna. Þannig verða
verk hstamannanna skrautiegri
eftir því sem púshð ágerist. Stefn-
um og stílbrögðum ægir saman á
einum og sáma fermetranum. Þá
er gjarnan sagt að listamennirnir
séu stefnulausir og vihuráfandi.
Hvað sem svo má segja um fimm-
menningana, sem nú sýna í boði
Listasafns íslands, þá er stefnu-
leysi ekki rétta orðið yfir hst þeirra.
Hvert og eitt þeirra er einmitt ákaf-
lega staðfast í sinni stefnu. E.t.v.
um of, því ekkert þeirra ætti enn
að vera svo rútínufjötrað að það
kunni ekki að taka áhættu. Sé sýn-
ingin hins vegar skoðuð í samhengi
Myndlist
Ólafur Engilbertsson
sem yfirlit ákveðins tímabils þá
kemur í ijós aö hún er næsta sam-
hengislaus og eins ópóstmódemísk
og hægt er að hugsa sér vegna þess
hve listamennirnir virðast feimnir
Kvistur, ívar Valgarðsson.
við að leita nýrra leiða.
Jón Óskar hefur málað svarthvítt
og drýldið fólk á vaxborinn striga
um nokkurra ára skeið. Hann held-
ur uppeknum hætti á þessari sýn-
ingu. Mynd nr. 15, Án titils, nær
að mörgu leyti best þeirri dauðu
kaldranaleikatilfinningu sem virð-
ist markmið Jóns. Þar vinnur hin
glampandi og hfræna vaxáferð vel
með myndefninu. Tvær persónur
bíða af sér syndaflóð undir vax-
bjargi sem er í þann veginn að
bráðna. Aðrar myndir Jóns Óskars
em mun síðri og ekki til annars
fallnar en að deyfa áhrifin af þeirri
sem hér er nefnd.
Hulda Hákon fer óvenjulega leið
í myndgerð sinni. Myndir hennar
eru brúðuleikhúslegar lágmyndir,
dálítið í anda þess sem ameríski
þúsundþjalasmiðurinn Red Gro-
oms hefur verið að gera. Huldu
tekst best upp í þjóðsagnalegu
myndunum „Korpúlfsstöðum“ og
„Sjálfsmynd með sjö draugum". í
báðum þessum myndum er bygg-
ingin tiltölulega einföld og ber hina
ríkulegu áferð ekki ofurliði en sú
er einmitt heista hættan í svo
skrautlegri tækni.
Tumi Magnússon málar fótspor,
tannbursta, innstungur og gler-
augu eins og honum einum er lag-
ið. Ég er þó ekki frá því að hann
hefði mátt grisja úrvalið á sama
hátt og Jón Óskar. Mörg smærri
verkanna eins og númer 16, 17, 22
og 25 skemma einfaldlega fyrir.
Mynd númer 18 af fótsporum og
númer 19 af tannbursta eru hins
vegar fyrsta flokks hversdagsleika-
straumbreytar.
Georg Guðni er enn uppi á fjöll-
um. Eitthvað viröist honum samt
vera farið að leiðast þar ef marka
má þessar fjórar myndir sem hann
hefur sett á þessa sýningu. Þarna
er einfaldlega um dauðyflislega
rútínuhönnun að ræða. Það er afar
hæpin ráðstöfun að setja slíka
fjöldaframleiðslu á yfirlitssýningu
á borð við þessa. Minimalismi Ge-
orgs Guðna hefur þrætt einstigi
síðustu árin og virðist nú einfald-
lega kominn í ógöngur. Það er helst
að myndin „Ernir“ minni á fyrri
tíma meiri fyrirheita.
ívar Valgarðsson kórónar síðan
ógöngur sýningarinnar með þrem-
ur óbjörgulegum skúlptúrum.
Vafalaust er það ætlun Ivars að
sýna hversdagslega áferð og form
í nýju ljósi en það er eins og lista-
maðurinn hafi hætt í miðju kafi.
Það er helst að áttstrendi stálhring-
urinn skilji eitthvað eftir. Það er
altént spennandi áferð. Steypu-
stöpulhnn og húsgagnið eru hins-
vegar allt annað en féleg fyrirbæri.
Þessa sýningu hefði vissulega
mátt vanda betur. Velja fleiri sýn-
endur og hafa þá færri verk eftir
hvern og einn í staðinn. Það virð-
ast einfaldlega fáir standast kröfur
þessara „stefnulausu" tíma.