Dagblaðið Vísir - DV - 25.10.1988, Blaðsíða 12

12
ÞRIÐJUDAGUR 25. OKTÓBER 1988.
Frjálst.óháð dagblaö
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaóur og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÖNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÖNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFANSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, SiMI 27022
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 800 kr.
Verð í lausasölu virka daga 75 kt. - Helgarblað 90 kr.
Markaðsverð á skömmtun
Ef námslán ganga ekki kaupum og sölum eins og
önnur gæði, sem skömmtuð eru af hinu opinbera, hafa
þau sérstöðu. Fréttir hafa birzt af kaupum og sölu á flest-
um öðrum forréttindum af því tagi. í mörgum tilvikum
er til ákveðið markaðsverð eða gengi skammtaðra gæða.
Ef grannt væri skoðað, kæmi sjálfsagt í ljós, að dæmi
séu um kaup og sölu á námslánum. Sumir námsmenn
þurfa ekki öll lánin, sem þeim ber samkvæmt reglum.
Þeir geta því selt þau og haft vextina í hagnað. Þetta
væri svipað viðskiptum á öðrum sviðum skömmtunar.
Námslán eru ekki verri fyrir, að unnt er að nota þau
á þennan hátt. Vaxtaleysi þeirra er herkostnaður þjóð-
'félagsins við að auka menntun okkar og jafna námsað-
stöðu okkar. Allir, sem fullnægja ákveðnum, tiltölulega
hlutlausum, skilyrðum, geta fengið shk lán.
Ríkið hefði lítið nema kostnað upp úr tilraunum til
að meta einstök tilvik og reyna að þrengja hópinn, sem
fær þessi forréttindalán. Hið sama er að segja um hús-
næðislánin, sem eru annað gott dæmi um tiltölulega
hlutlausa skömmtun á markaðshæfum forréttindum.
Um húsnæðislánin vitum við, að þau ganga kaupum
og sölum. íbúðir hækka í verði um 150-300 þúsund krón-
ur, ef á þeim hvhir húsnæðislán. Það er hagnaður þess,
sem fær húsnæðislán og selur síðan strax íbúðina, er
lánið fékkst út á. Það er söluverð forréttindanna.
Með því að kaupa húsnæðislán, beint eða óbeint, fá
menn tvennt í senn, aðgang að eftirsóttu lánsfé og niður-
greiddum vöxtum. Fyrir þetta borga þeir hiklaust
150-300 þúsund krónur eftir stærð íbúðar. Þetta er eðh-
leg afleiðing skömmtunar á ódýru og miklu lánsfé.
Flestir eru sammála um, að vaxtalaus námslán og
húsnæðislán á niðurgreiddum vöxtum séu brýnir þætt-
ir nútímalegs velferðarþjóðfélags. Ennfremur, að hið
sjálfvirka form á afgreiðslu þeirra sé skárra en mis-
brúkanlegt mat embættismanna á þörfum hvers og eins.
Almennt má segja, að munur á almennum vöxtum
og vöxtum, sem sumir hafa aðgang að, en ekki aðrir,
sé seljanleg vara. Þannig verður einnig um ódýru lánin,
sem skömmtuð verða úr hinum nýja sjóði Stefáns Val-
geirssonar og ríkisstjórnar félagshyggjuflokkanna.
Sjóðurinn er gott dæmi um verstu mynd-þess, er sölu-
hæf forréttindi eru búin til á grundvelli skömmtunar.
í stað sjálfvirkninnar í veitingu námslána og húsnæðis-
lána, sitja nokkrir aflóga stjórnmálamenn saman við
borð og ákveða, hverjir komist gegnum nálaraugað.
Ríkisábyrgð er eitt algengasta formið á framleiðslu
hagnaðar með forgangi að skömmtun. Hún er dálítið
lúmsk og þess vegna vinsæl. Erlendis er talið, að ríkis-
ábyrgð gefi þeim, sem hana fær, um 3% í gróða af vaxta-
mun. Þessi mismunur gengur þar kaupum og sölum.
Ríkisábyrgðir eru stundum kahaðar loftfimleikar
með neti undir. Þær gera mönnum kleift að splundra
verðmætum í margs konar ævintýramennsku, af því
að Stóri bróðir borgar. Þær framleiða mistök, sukk og
vaxtamun. Hið sama má segja um ábyrgðir ríkisbanka.
Kvóti, aflamark, búmark og fuhvinnsluréttur eru enn
annað dæmi um, að skömmtun er jafnan söluhæf mark-
aðsvara. Þessa dagana nemur gengi á einu khói af
þorskkvóta 8 krónum. AUur þorskkvótinn hefur því
skömmtunarverð upp á tæpa þrjá miUjarða króna á ári.
Stjórnmál á íslandi felast að umtalsverðu leyti í að
útvega gæludýrum forgang að skömmtun. Þessa fyrir-
greiðslu getur markaðurinn yfirleitt metið tU fjár.
Jónas Kristjánsson
Iðnaður á
undanhaldi
Staöa almenns iðnaöar í landinu
veldur áhyggjum. Þróunin hefur
um árabil verið óhagstæö sam-
keppnisiönaði okkar, sem keppir
viö innfluttar vörur. SvoköUuð
fastgengisstefna fyrri ríkisstjóma
hefur leikiö innlendu framleiðsl-
una grátt. Innfluttar vörur hafa
verið á útsöluverði á meðan fyrir-
tæki innanlands hafa þurft að taka
á sig margfaldar kostnaðarhækk-
anir á við það sem gerist hjá keppi-
nautunum ytra.
Útflutningsiðnaðurinn hefur líka
þurft aö sækja móti straumnum og
hrakist undan. Efnahagsstefnan
hefur um árabU verið fjandsamleg
útflutningsgreinunum. Iðnrekend-
ur hafa hins vegar látið mun minna
tU sín heyra en fiskverkendur.
Stundum hefur manni dottiö í hug
aö flokkshollusta og hrifning af
frjálshyggjustefnunni lækkaði í
þeim róminn.
Til viðbótar við mótdræga efna-
hagsstefnu hefur bæst sinnuleysi
stjómvalda í íönaöarmálum. Áhugi
iðnaðarráðherra Sjálfstæðisflokks-
ins, hvort sem þeir hétu Sverrir,
Albert eða Friðrik, beindist eink-
um að því aö losa iðnaðarráðuneyt-
ið sem mest við afskipti af iðnaðar-
málum. Helsta áhugamál þeirra
var að draga niður í opinberum
rekstri, hvort sem um var að ræða
rannsóknar- og þjónustustofnanir
eða ríkisfyrirtætó.
Ullariðnaður í
erfiðleikum
UUariðnaður hefur verið í farar-
broddi í útflutningi iðnaðarvara
um langt skeið. Þar voru Álafoss
og iönaðardeild Sambandsins hinir
stóru, en nokkur önnur fyrirtæki
náðu góðri fótfestu í útflutningi.
Ekki skipti minna máli að þessum
fyrirtækjum tengdust prjóna- og
saumastofur víöa um land, sem
bættu úr fábreytni í starfsvaU, fyrst
og fremst fyrir konur.
Umskipti hafa orðið til hins verra
í ullariðnaðinum og kemur þar
margt til. Tískubreytingar. á mörk-
uðum hafa dregið úr sölu og virðist
sem útflytjendum hafi ekki tekist
sem skyldi í vöruþróun og aðlögun.
Á árinu 1987 var gripið til þess að
hækka verð á uUarvörum erlendis.
um 20-40% í von um að girða fyrir
taprekstur stærstu fyrirtækjanna í
uUariðnaði. Þá voru Álafoss og
uUariöanaöardeild Sambandsins
sameinuð í eitt fyrirtætó á síöasta
ári og gripið tU endurskipulagning-
ar. Hafði þaö í for með sér að starfs-
mönnum var fækkað um nær 200
manns, úr 750 í 550. Þrátt fyrir þetta
hefur hinn nýi Álafoss verið rekinn
með tapi þaö sem af er árinu og
samdráttur orðið í magni seldra
afuröa.
KjaUarinn
Hjörleifur Guttormsson
alþingismaður
Um 20 fyrirtæki hafa lokað
Undanfarin þrjú ár hafa nær 20
fyrirtæki í ullariðnaöi hætt starf-
semi og orðið gjaldþrota. Þetta eru
prjóna- og saumastofur sem störf-
uðu flestar úti um land. TaUð er
að starfsmönnum í ullariönaði hafi
fækkað um a.m.k. 50% á sama
tímabih og munar um minna. Hluti
af þessu fólki, þar sem konur eru
í miklum meirihluta, hefur ekki átt
kost á öðrum störfum og verður
þannig atvinnulaust. Þar er m.a.
að finna rostóö fólk, sem ektó á
aðgang að öðrum störfum og
skrimtir síðan á lélegum bótum,
svo og húsmæður sem hverfa
hljóðlaust inn á heimilin. Það hefur
verið furðulítil umræða um þessa
kreppu í ullariönaðinum og kjör
þeirra sem hafa orðið fyrir barðinu
á henni.
Flestar greinar á undanhaldi
Vissulega hefur verið sókn á
ýmsum sviðum í iðnaöi, bæði í
tækni og vöruþróun í starfandi fyr-
irtækjum og í nýrri framleiðslu.
Þar hefur hvaö mesta athygli vakið
ýmis iðnaður tengdur sjávarútvegi,
sem selt hefur framleiðslu sína hér
á heimamarkaði, en er einnig byrj-
aður aö hasla sér völl erlendis.
Dæmi um þetta er framleiðsla á
fiskkössum og ýmsum sérhæfðum
tækjum og vélum fyrir fiskvinnslu.
Vegna versnandi stöðu í sjávar-
útvegi og lélegrar fyrirgreiðslu
lánastofnana hefur einnig þessi
framleiðsla átt í vaxandi erfiðleik-
um. Eins og í öðrum framleiðslu-
greinum hefur óeðlilega hár fjár-
magnskostnaður lagst mjög þungt
á þessi fyrirtætó, sem hafa verið
að byggja sig upp sumpart frá
grunni.
í húsgagnaiðnaði hefur enn sigið
á ógæfuhlið. Reiknað í magni jókst
innflutningur húsgagna og innrétt-
inga úr 5450 tonnum árið 1986 í
7934 tonn árið 1987!
Stópaiðnaður hefur dregist veru-
lega saman. Nýsmíðar hafa verið
sáralitlar innanlands og viðhaíds-
verkefni og breytingar á stópum
flust í vaxandi mæli til útlanda.
Vinna í skipaiönaði er fjölþætt og
snertir ektó aðeins málmiðnað
heldur einnig rafiðnað og sérhæf-
ingu á fleiri sviðum. Þaö reynir á
samþættar aðgerðir fyrirtækja,
lánastofnana og stjómvalda að
halda þessum störfum sem mest í
landinu og tryggja samfellu í verk-
efnum.
Iðnþróun er
ræktunarstarf
Þaö vill gleymast í meðferð iðnað-
armála, að þróun og vöxtur iðnaðar
byggir á ræktun og þektóngu. Al-
menn efnahagsleg stólyröi þurfa
aö vera hagstæð og hvetjandi og
fræðsla og endurmenntun eru
ómissandi þættir. Það er m.a. í
þessum efnum sem reynir á skiln-
ing og aðgerðir af hálfu stjórn-
valda.
Voriö 1982 samþykkti Alþingi
ályktun um iðnaðarstefnu. Undan-
fari hennar var stefnumarkandi
vinna á vegum iönaðarráðuneytis
i samvinnu við samtök starfs-
manna og atvinnurekenda. Sérstök
framkvæmdanefnd var sett á lagg-
irnar til að fylgja þessari stefnu-
mótun eftir og tryggja tengsl
stjórnvalda og iðnaðarins. Svo brá
við skömmu eftir stjórnarskipti
1983 að þessi tengsl voru rofin og
framkvæmdanefndin lögð niður af
þáverandi ráðherra iðnaðarmála.
Siðan hafa málstök af hálfu stjórn-
valda verið handahófskennd til
mikils tjóns fyrir atvinnuþróun í
landinu. Áhugi ráðherra hefur
einkum beinst að erlendri stóriðju
í stað þessa að hlúa að eigin garði.
Iðnaöarmálin úr öskustó
Ný ríkisstjórn tekur við fram-
leiösluatvinnuvegum landsmanna
í strandi. Þaö á jafnt viö um sjávar-
útveg og iðnað. Athyglin að und-
anförnu hefur beinst meira að
stööu fiskvinnslunnar en hins al-
menna iðnaðar. Hvorugt má liggja
í þagnargildi. Ekki starfa færri í
almennum iðnaði en fiskvinnslu.
Þegar þrengir aö á vinnumarkaöi
er hvert starf dýrmætt. Við megum
ekki hugsunarlaust flytja verkefn-
in til útlanda, m.a. með því aö snið-
ganga innlendar framleiðsluvörur
og senda verkefni utan sem unnt
er að leysa vel heima fyrir.
Stjórnvöld ættu ekki að draga aö
taka stöðu iðnaöarins til gagn-
gerðrar endurskoðunar. Það á ektó
að gera með forsjárhyggju eöa
valdboði heldur með því að bæta
jarðveginn fyrir iðnþróun. Hvernig
væri að dusta nú rykið af þeirri
iönaðarstefnu sem Alþingi lagði
samhljóða blessun yflr fyrir 5
árum?-
Hjörleifur Guttormsson
„Undanfarin þrjú ár hafa nær 20 fyrirtæki í ullariðnaði hætt starfsemi
og orðið gjaldþrota," segir m.a. i greininni.
„Ahugi iðnaöarráðherra Sjálfstæðiá-
flokksins, hvort sem þeir hétu Sverrir,
Albert eða Friðrik, beindist einkum að
því að losa iðnaðarráðuneytið sem
mest við afskipti af iðnaðarmálum.“