Dagblaðið Vísir - DV - 27.10.1988, Blaðsíða 7

FIMMTUDAGUR 27. OKTÓBER 1988.
7
Fréttir
Skömmtun á lánum og rétti til búskapar og fiskveiöa:
Skömmtunarkerfin gefa
um 11 milljarða eign á ári
- duldar tekjur í gegnum þessi kerfi jafngilda um 5 prósent af landsframleiðslu
Ríkið skammtar rétt til kinda-
kjötsframleiðslu, mjólkurfram-
leiðslu, fiskveiða, erlendrar lán-
töku með ríkisábyrgð og húsnæðis-
lána. Alla þessa skömmtun má
meta til fjár á einn eða annan veg
Þannig er ríkið sjálft tilbúið til þess
að kaupa rétt til kindakjötsfram-
leiðslu af mönnum. Kvótar til fisk-
veiða ganga kaupum og sölu. Með
ríkisábyrgð á lánum fá fyrirtæki
mun betri kjör en þau annars nytu.
íbúðir, sem ný lán frá Húsnæðis-
stofnun hvila á, eru seldar á hærra
verði en sambærilegar íbúðir sem
engin eða verri lán hvíla á.
Með því aö reikna þessa skömmt-
un til eignar þeim sem njóta henn-
ar út frá markaðsverði á þessum
hlunnindum lætur nærri að ríkið
útdeili um 10,9 milljörðum á ári
meö þessum hætti. Þessi upphæð
samsvarar tæpum 5 prósentum af
landsframleiðslu.
6,9 milljarðar eign
bændastéttarinnar
Miðað við tilboð Framleiðnisjóðs
landbúnaðarins til bænda má verð-
leggja heimild allra bænda til
kindakjötsframleiðslu á um 6,9
milljarða króna.
Fréttaljós
Gunnar Smári Egilsson
Þessi eign bændastéttarinnar er
ný. Áður en búvörusamningur
Stéttarsambands bænda og ríkisins
var gerður var ekki hægt að meta
rétt manna til að framleiöa kinda-
kjöt til flár. Öllum mönnum var
heimilt að stofna bú, rækta fé og
leggja inn í sláturhús. Með tilkomu
skömmtunar á heimildum til sauð-
fjárræktar hefur þessi réttur orðið
að eign þó að hún sé ekki enn talin
fram til eignarskatts.
í nýlegu tilboði Framleiönisjóðs
býðst ríkið til að kaupa hvert ær-
gildi af bændum á 9.440 til 12.500
krónur. Það fer eftir aldri bænd-
anna og hvar á landinu þeir búa
hversu hátt verð þeir fá fyrir ær-
gildið.
í ár hafa allir bændur rétt til þess
að halda fé sem nemur um 629 þús-
und ærgildum. Verð allra ærgilda
er því um 5,9 til 7,9 milljarðar króna
eftir því hvort miðað er við lægsta
eða hæsta verð Framleiðnisjóðs.
Miðað við meðalverð á ærgildinu
hjá Framleiðnisjóði er matsverð
sjóðsins á ærgildum landsmanna
því um 6,9 milljarðar.
3,7 milljarða leiga fyrir
bæði mjólk og kindur
Sé reiknað með að sama verð gildi
fyrir rétt til mjólkurframleiðslu
bætast 608 þúsund ærgildi við eign
bændastéttarinnar. Það jafngildir
um 5,7 til 7,6 milljörðum.
Heildareign bændastéttarinnar í
fullvirðisrétti er því um 11,6 til 15,5
milljarðar króna eftir því hvar
bændumir búa og hversu aldraðir
þeir eru. Sé miðað við meðalverð
Framleiðnisjóðs á ærgildi er eign
stéttarinnar um 13,5 milljarðar.
Framleiðnisjóður er jafnframt
tilbúinn að leigja ærgildi af sauö-
fjárbændum. Tilboð sjóðsins eru
nokkuð margs konar en að meðal-
tali fá bændur um 9.000 krónur fyr-
ir aö leigja réttinn í þrjú ár. Tilboð
sjóðsins til sauöfjárbænda hljóðar
því upp á að leiga á rétti til sauð-
fjárræktar á landinu sé metin á um
1,9 milljarða króna.
Ef gert er ráð fyrir að sama verð-
lag gildi um rétt til mjólkurfram-
leiðslu jafngildir tilboð Framleiðni-
sjóðs að réttur allrar bændastéttar-
innar til að stunda hinar hefð-
bundnu búgreinar sé metinn til um
3,7 milljarða ársleigu.
5,2 til 6,5 milljaröar
fyrir allan sjávarafla
Útgerðarmenn hafa einnig fengið
ákveðna eign með ákvörðun stjóm-
valda eins og bændur. Með kvóta-
kerfmu hefur rétti til þess að veiða
fisk verið skipt á miíli útgerðar-
manna. Þessi kvóti gengur káupum
og sölum eins og hver önnur mark-
aösvara. Eins og fram hefur komið
í DV hafa verið borgaðar um 8 til
10 krónur í leigu fyrir hvert óveitt
þorskígfidi. Með leigu er hér átt viö
þegar einn útgerðarmaður selur
öðmm rétt til að veiða hluta af
þeim kvóta sem honum var úthlut-
aður það árið.
Samkvæmt upplýsingum úr sjáv-
arútvegsráðuneytinu er allur kvóti
á bolfiski metinn sem 487 þúsund
tonn af þorskígildum. í þessum út-
reikningi er ekki tekið tillit til þess
að margir bátar og togarar hafa
valið sér sóknarmark. Reiknað er
með þeim kvóta sem þessi skip
fengju ef þau væru á aflamarki.
Samkvæmt þessu eiga útgerðar-
menn því rétt til veiða á bolfiski í
ár sem metinn er á um 3,9 til 4,9
milljarða samkvæmt markaðs-
verði.
Bolfiskur er um 75 prósent af
andvirði þeirra sjávarafuröa sem
fluttar eru út. Sé gert ráð fyrir að
sama verð fáist fyrir rétt til veiða
á öörum sjávarafurðum en bol-
fiski, svo sem síld, loðnu og skel-
dýrum, má meta eign útgerðar-
manna á veiðirétti á um 5,2 til 6,5
milljarða eða um 5,9 milljarða aö
meðaltali.
Milljarður á ári í
gegnum ríkisábyrgö
En það má meta ýmsa skömmtun
ríkisins til fjár. Um langan aldur
hefur fyrirtækjum verið skömmt-
uð heimild til erlendrar lántöku
með ríkisábyrgð, bæði beint og eins
í gegnum rikisbanka og opinbera
fjárfestingarlánasjóði.
í skýrslu hagfræðideildar Seðla-
bankans um samanburð á raun-
vöxtum hérlendis og í helstu við-
skiptalöndum íslands frá í sumar
kom fram að þau vaxtakjör, sem
miðlungsstór fyrirtæki geta fengið
erlendis, séu um 2 til 3 prósent
hærri en svokallaöir kjörvextir. Sá
sem hefur fengið rétt til lántöku
með rikisábyrgð getur hins vegar
fengið lán á kjörvöxtum.
Samkvæmt upplýsingum úr rík-
isreikningi fyrir árið 1986 má
reikna með að endurlánað erlent
lánsfé ríkisbankanna og fjárfest-
ingarlánasjóðanna og ábyrgð í
gegnum ríkisábyrgðasjóð sé nú að
andvirði um 34 milljarðar króna.
Ef þau fyrirtæki, sem fengið hafa
ríkisábyrgð með þessum hætti,
hefðu þurft sjálf að leggja fram
tryggingar í erlendum bönkum fyr-
ir lánum að þessari upphæð má
gera ráð fyrir að þau þyrftu í ár
að greiöa um 680 til 1.020 milljónum
meira í vexti. Það má því líta á
þessa fjárhæð sem styrkveitingu
sem veitt er í gegnum skömmtun-
arkerfi á lánum.
Húsnæðislán hækka
verðgildi íbúöa
Ríkið skammtar einnig lán til
húsbygginga einstaklinga. Þá
Miðað við tilboð Framleiðnisjóðs landbúnaðarins tii bænda má ætla að allur réttur bændastéttarinnar til
sauðfjár- og nautgriparæktar sé metinn á um 13,2 milljarða króna. Tilboð Framleiönisjóðs um leigu á ærgildum
í sauðfjárrækt jafngildir því að bændastéttin gæti leigt rétt sinn til búskapar á um 3,7 milljarða á ári.
Á þessari skýringarmynd má sjá stærðarhlutföll þeirrar eignar sem
myndast við skömmtun rfkislns á ýmsum gæðum. Lengst til vinstri má
sjá hversu miklð ný húsnæðlsstjórnarlán auka verðglldi ibúða á ári
hverju ef miðað er viö að þau góðu kjör, sem þau eru á, auki verö-
mæti hverrar ibúðar um 250 þúsund krónur. Næst má sjá þá eign sem
ríkisábyrgð á lánum gefur þeim sem hana hreppir á ári miðað við þau
kjör sem þessir lántakendur hefðu annars þurft að sæta. Þá má sjá verð
á árslelgu á öllum kvóta útgerðarmanna miðað við 8 til 10 króna mark-
aðsverð á þorskígildinu. Siðast er svo verð á ársleigu á öllum ærgildum
á bak við kindakjöts- og mjólkurframleiðslu bændastéttarinnar, miöað
við uppgefið verð hjá Framleiðnisjóði.
Þau fyrirtæki, sem fá ríkisábyrgð á erlend lán, fá f sinn hlut hátt í einn
milljarð króna á ári hverju. Sé miöað við lán til átján ára eru þessum
fyrirtækjum þvi veittir um 18 milljarðar með starfsemi rikisábyrgöasjóðs
i Seðlabankahúsinu.
skömmtun er einnig hægt að meta
til fjár. Það hefur komið fram í DV
að íbúðir, sem eru með nýjum lán-
um frá Húsnæðisstofnun, er hægt
aö selja á um 150 til 300 þúsund
króna hærra veröi en sambærileg-
ar íbúðir sem bera engin lán eða
lán með slæmum kjörum.
Samkvæmt hagtölum mánaðar-
ins hefur útistandandi eign Bygg-
ingarsjóðs ríkisins hækkað um 9
milljarða á núvirði frá því nýja
húsnæðislánakerfið tók við haustið
1986. Sú fjárhæð jafngildir því rúm-
lega 2.600 hámarkslánum.
Ef 2.600 íbúðir hafa hækkað um
150 til 300 þúsund hefur Húsnæðis-
stofnun því fært þeim sem tóku
þessi lán þjá stofnuninni um 400 til
800 milljón króna nýja eign í gegn-
um skömmtunarkerfi sitt. Það jafn-
gildir um 200 til 400 milljónum á ári.
Heildarverðmæti skömmtimar
ríkisins á kvótum til sauðfjár- og
nautgriparæktunar, fiskveiða, rík-
isábyrgöar og húsnæðislána er því
samkvæmt þessu nálægt 11 mill-
jörðum króna á ári. Þar sem kaup
og sala á þessum hlunnindum hef-
ur þróast misjafnlega er verðlagn-
ing þeirra ef til vill ekki sambæri-
leg. Hins vegar gefur þessi talna-
leikur vísbendingu um hversu
stórt hlutverk ýmiss konar
skömmtun hins opinbera leikur í
þjóðfélaginu.
Kilóið af þorskigildi af óveiddum
fiski gengur nú kaupum og sölu á
um 8 til 10 krónur. Allur sá botn-
fiskafli, sem útgerðarmönnum hef-
ur verið veittur réttur til að veiða,
kostar því um 3,9 til 4,9 milljarða
króna. Rétturinn til velða á öllum
sjávaraflanum gæti þvi kostað um
5,2 til 6,5 milljarða.
íbúðir, sem ný lán frá Húsnæðls-
stjórn fylgja, eru seldar um 150 til
300 þúsund krónum dýrar en aðrar
sambærilegar ibúðir. Þeir sem
fengið hafa þessi lán hafa þvf feng-
ið um 600 mllljónlr i sinn hlut. Á
hverju ári fá lántakendur þvi um
300 mllljónlr I sinn hlut.