Dagblaðið Vísir - DV - 27.10.1988, Blaðsíða 12

12
FIMMTUDAGUR 27. OKTÓBER .1988.
Erlendir fréttaritarar
Vaxandi andstaða
gegn sköttum
Björg Eva Erlendsdóttir, DV, Osló:
Andstaða gegn sköttum fer vax-
andi meðal Norðmanna. Fólk viE
ekki iengur borga meiri skatta til
þess að byggja bamaheimili, halda
uppi almenningsfarartækjum eða
til þess að styrkja byggðastefnu í
landinu. Eina málefhið, sem allir
vilja styðja með auknum skatt-
greiðslum, er umönnun sjúkra og
heilbrigðismál almennt.
Þetta kemur fram í rannsókn sem
norskur prófessor, Willy Martinu-
sen, kynnir í bók sinni, Takmörk
samstöðunnar. Niðurstööur pró-
fessorsins sýna að miölungs Norö-
maöurinn er alls ekkert pólitískur.
Umræður um stjómmál í fjölmiðl-
um og annars staðar fara fyrir ofan
garö og neðan hjá almenningi. Það
em fyrst og fremst stjórnmála-
menn sem eru uppteknir af jafh-
rétti og samábyrgð í velferöarþjóð-
félaginu. Fóiki flestu finnst eðlileg-
ast að hver sé sinnar gæfu smiöur
og að samfélagið sé ekkert að skipta
sér af því.
Þessar skoðanir almennings tel-
ur Martinusen að séu hluti af
markaðshyggjunni seni blómstr-
aði, sérstaklega frá 1980 fram til
1986. Það var þá haft að leiöarljósi
að fólki hlotnaöist það sem það
ætti skilið ef það nennti að vinna.
Almenningur virðist hafa aörar
hugmyndir en sérfræðingarnir um
ástæðurnar fyrir þvi að sumir eru
ríkir og aðrir fátækir. Sérfræðing-
arnir halda því fram aö kerfis-
bundin stéttaskipting sjái til þess
að fólk geti ekki óhindrað gengið
upp velferðarstigann, hversu efni-
legt sem það sé. Almenningur telur
aftur á móti að möguleikarnir til
þess að ná toppnum séu fyrir hendi
fyrir hvern og einn, bara ef viljinn
er til staðar, segjr prófessorinn.
Og flestir þeirra sem svöruðu
spumingum prófessorsins um
stöðu sína í þjóðfélaginu vildu
leyna að þeir væru staddir þar sem
þeir ættu skihð að vera. Rannsókn-
ir prófessorsins benda einnig til
þess aö pólitískar skoðanir al-
mennings ráöist að miklu leyti af
kunningjum og samstarfsfóM. Að
vera með skemmtilegu fólki í góð-
um hóp getur haft úrslitaþýðingu
fyrir hvar í flokki menn lenda og
haft miklu raeira að segja en þekk-
ing á sljórnmálum og hugmynda-
fneði flokkanna, segir í bók pró-
fessorsins.
Pólitískur boðskapur á góðum tíma
Bjami Hmnksson, DV, Bordeaux:
Samband eyjarinnar Korsíku viö
franska meginlandið hefur ávaEt
verið stirt og Korsíkubúar lengi
krafist sjálfstæðis. Líkt og Baskar
á Norður-Spáni hafa þeir barist
vopnaðri baráttu fyrir kröfum sín-
um þó sú barátta hafi aldrei verið
almenn né vel skipulögð. Æ fleiri
hafa krafist þess að vandamálin
verði leyst á friðsaman hátt og
staöa Korsíku innan franska ríkis-
ins endurskoöuð án þess að um
klofning sé að ræða.
í ljósi þessa eru úrsht nýafstað-
inna réttarhalda i Bordeaux yfir
Korsíkubúum, grunuðum um aðild
aö sjálfstæöishreyfingu eyjarinnar
og þátttöku í árásum á hermenn,
mjög merkileg því þau sýna að lög-
regluyfirvöld hafa ekki aEtaf rétt
fyrir sér. Og póEtískur boðskapur
réttarhaldanna kemur á góðum
tíma, hvort sem hann er meðvitað-
ur eða óbeinn.
Tveir af hinum ákæröu hafa ver-
ið hreinsaðir af öEum grun varð-
andi morð á hermanni fyrir nokkr-
um árum. Annar þeirra er nú laus
eftir fimm ára gæsluvaröhald en
hinn situr enn þá inni vegna ann-
arra ákæra. í réttarhöldunum kora
greinilega i ljós að lögreglan á Kor-
síku hafði búið tE mál úr engu og
gert sér hryðjuverkamenn úr
tveimur venjulegum baráttumönn-
um í löglegum hreyfingum eyjar-
skeggja.
Á Korsíku er oft sagt að allt sem
viðkemur kosningum, lögreglu-
rannsóknum og réttarhöldum á
eyjunni sé svindl og aEar niöur-
stöður fyrirfram ákveðnar af yfir-
völdum sem gangi á rétt íbúanna
og tryggi algjör yfirráð stjórnar-
innar í París. Máliö er vissulega
flóknara en þetta en engu síöur er
greinilegt að franska ríkisstjómin
veit upp á sig einhverja skömm og
síðustu mánuði hafa verið teknar
ýmsar ákvarðanir sem miðast við
að koma til móts viö Korsíkubúa.
Meðal annars með breyttum kosn-
ingalögum og viðurkenningu á
menningu og þjóðemi eyjarbúa.
Réttarhöldin í Bordeaux eru í
augum Korsíkubúa merki þess að
réttlætinu sé hægt að fuEnægja og
ekki siður að pólitískur vUji sé fyr-
ir frekari breytingum. Franska rik-
isstjórnin gat ekki stjómað niður-
stöðum réttarhaldanna, aö
minnsta kosti ekki nema á mjög
óbeinan hátt. En hún hlýtur að
vera ánægð með þetta skref í átt til
friðar á Korsíku.
Pottþétt landamæri
Gizur Helgasan, DV, Reersnæs:
Vestur-þýska landamæralögregl-
an er nú að taka í notkun nýja raf-
eindatækni sem á næstu tveimur
árum mun smám saman sjá um og
annast athugun sérhvers einstakl-
ings sem fer um landamærin, svo
og þau farartæki sem aka yfir v-
þýsku landamærin.
Nú sem stendur fer fram til-
raunakeyrsla tækjanna á tveimur
stöövum við landamæri V-Þýska-
lands og Sviss.
í framtíöinni er reiknað með að
aUir borgarar Evrópubandalags-
ríkjanna gangi meö ákveðna teg-
und vegabréfa sem auðvelt er að
stinga í þar fil gerða tölvu og
streyma þá fram upplýsingar um
einstakhnginn. í athugun er að
samræma þessa gerð vegabréfa í
stórum heimshlutum.
Þegar slíku vegabréfi er stungiö
í tölvuna fara upplýsingamar rak-
leiðis tU skráningarstöðvar hjá v-
þýsku rannsóknarlögreglunni í
Wiesbaden og til umferðarupplýs-
ingamiðstöðvar í Flensburg og tU
útlendingaeftirUtsins í Köln. Á ör-
fáum sekúndura berast svo svörin
sem afhjúpa hvort landamæra-
ferðalangurinn er einn þeirra sex-
tiu þúsunda vestur-þýskra rikis-
borgara sem eru eftirlýstir af lög-
reglunni eða hvort um er aö ræða
einhvern af sextíu þúsundunum
með óskráð heimilisfang. í ljós
mun koma hvort farartækið er eitt
af þeim tvö hundruð og fjörutíu
þúsund sem hefur veriö stoEð eða
hvort farþeginn er meðal þeirra
hundrað þúsunda sem V-Þýska-
land hefur visaö úr landinu.
Auðvitað getur lögreglumaður-
inn Eka séð hvort þau skjöl, sem
framvísað er, eru meöal hálfrar
milljónar skilrikja sem tilkynntur
hefur veriö stuldur á í V-Þýska-
landi.
V-þýska innanrikismálaráðu-
neytiö segir að þetta nýja kerfi
muni auka mjög öryggjð á landa-
mærunum og þar meö auka örygg-
iö í hefld í landinu en um leiö vera
tímasparnaöur við landaraærin.
Ættu því ökumenn aö fá fljótari
afgreiðslu. Ráöuneytið undirstrik-
ar að hér verði ekki um að ræða
rannsókn á feröavenjum almenn-
ings og að hvergi verði skráð nöfn-
in á þeim sem um landamærin fara
nema um ólöglegt athæfl sé að
ræða.
DV
Stjórnun
efnahagsmála
á Grænlandi
gagmýnd
Jonathan Motzfeldt, formaður grænlensku heimastjórnarinnar, tekur undir
þá gagnrýni Efnahags- og framfarastofnunarinnar að stjórnun efnahags-
mála á Grænlandi hafi verið gölluð.
Sumarliöi ísleifsson, DV, Árósum:
Heimastjórnin á Grænlandi hefur
fengið aðstoð frá Efnahags- og fram-
farastofnuninni, OECD, til þess að
gera úttekt á efnahag landsins og
efnahagsstjórn og Eggja nú niður-
stöður fyrir í rúmlega hundrað síðna
skýrslu.
Er höfundur skýrslunnar hagfræð-
ingurinn N.H. Westerlund og eru
nokkur atriöi hennar birt í Græn-
landspóstinum fyrr í þessum mán-
uði. Hvetur skýrsluhöfundur stjórn
landsins tU þess að taka sér tak og
stöðva þá miklu neyslu sem verið
hefur í Grænlandi á undanfórnum
árum, bæði af háEu einkaaðUa og
landsstjómarinnar.
Vill minnka niðurgreiðslur
Ekki aðhylEst höfundur skýrsl-
unnar þá skoðun að hækka beri
skatta til þess að draga úr neyslu.
Telur hann að vænlegra sé að draga
úr þeim niðurgreiðslum sem nú tíðk-
ast. TU dæmis hvetur hann tU þess
að dregið verði úr niðurgreiöslum á
oEu.
Landsstjórnin og embættismenn
eru einnig hvött til þess að ganga á
undan með góðu fordæmi. Bendir
skýrsluhöfundur á að þessir aðUar
hafi leyft sér of mikið í efnalegu til-
Eti og beri bílar, ferðalög og húsnæði
vitni um það. Er þetta tahn vera
óheppUeg fyrirmynd fyrir almenning
í landinu.
Keppt viðDani
En það er ekki aðeins almenningur
sem þarf að þrengja beltið. Það þurfa
stjómvöld Eka að gera. Útgjöld hins
opinbera hafa vaxið hratt á undan-
fómum ámm. Er í skýrslunni bent
á ýmsar ástæður fyrir þeirri aukn-
ingu. Stjómvöld eru taEn hafa verið
of upptekin af því að bera sig saman
við Danmörku og keppt hafi verið
að því að standa í sömu sporam og
Danir á sem flestum sviðum. Því
hafi verið ráðist í fyrirtæki sem tæp-
lega hafi átt rétt á sér og hafi ekki
verið í samræmi við efnahagslega
getu heimastjórnarinnar.
Enn fremur er bent á að Grænlend-
ingum hafi reynst dýrt að taka yfir
svið sem áður hafi verið stjómað frá
Danmörku, meðal annars vegna þess
að embættismannakerfið í landinu
hafi ekki verið undir það búið.
Stjórnkerfið illa skipulagt
Auk þess er því haldið fram að
stjómkerfiö sé Ula skipulagt og
landsstjórninni hafi ekki að fullu
verið ljóst hvaða verkefni ættu
heima á hennar borði og hver hjá
lægra settum embættismönnum.
Opinber rekstur hefur verið áber-
andi í grænlensku efnahagslífi. Til
dæmis sér eitt ríkisrekiö fyrirtæki
um stóran hluta af veiðum, vinnslu
og útflutningi fiskafurða frá landinu.
En rekstur fyrirtækisins hefur ekki
gengið sem skyldi og hefur verið
gagnrýnt að hagnaðarsjónarmið hafi
ekki verið látin ráða ferðinni. Til
dæmis hafi of hátt verð verið greitt
til sjómanna fyrir fiskinn, hærra en
heimsmarkaðsverð hefur gefið tíl-
efni til.
Mikil yfirbygging
Einnig hefur yfirbygging fyrirtæk-
isins verið mikil og rekin hafa verið
útibú í Danmörku, bæði í Kaup-
mannahöfn og Álaborg. Er nú verið
að leggja Kaupmannahafnardeildina
niður þessa dagana í sparnaðarskyni
og er það merki um að nú sé verið
að reyna að snúa við blaðinu. En
vegna taps á fyrirtækinu á undan-
fómum árum hefur heimastjómin
oröið að greiða mikið fé meö rekstri
þess. Er þetta gagnrýnt í OECD-
skýrslunni.
Erlendar lántökur
Á undanfórnum árum hafa Græn-
lendingar orðið að taka aUmikiö af
erlendum lánum tU að standa undir
öllum útgjöldum. í OECD-skýrslunni
era Grænlendingar hvattir til þess
að varast að afla fjár á þann hátt
vegna þess að erlend lán dragi úr
möguleikum landsstjórnarinnar tíl
þess að reka sjáEstæða efnahags-
stefnu.
Ekki virðast Grænlendingar þó
ætla að fara eftir þeim ráðleggingum
að þessu sinni. Stefnir allt í að á
þessu ári verði tekin lán að upphæð
1400 mUljónir danskra króna tU þess
að tryggja greiöslustöðu ríkissjóðs
landsins og tryggja fé til þeirra fram-
kvæmda sem þegar hafa verið
ákveðnar. í þessu sambandi má
nefna að árleg velta heimastjómar-
innar er 8 mUljarðar danskra króna.
Þrátt fyrir erlenda lántöku verður
samt að skera niöur áætlaðar fram-
kvæmdir um tæpar 400 miUjónir
danskra króna á næsta ári. Er það
taEð nauðsynlegt til þess að unnt
verði að greiða afborganir og vexti
af lánum og fjármagna hallann á fyr-
irtæki heimastjómarinnar.
Motzfeldt sammála
Formaður grænlensku heima-
stjórnarinnar, Jonathan Motzfeldt,
hélt opnunarræðu sína í grænlenska
landsþinginu um síðustu mánaða-
mót og voru efnahagsmálin í brenni-
depli. Tók hann þar undir þá gagn-
rýni sem kom fram í OECD-skýrsl-
unni að stjórn efnahagsmála heföi
verið göUuð. Enn fremur benti hann
á nauðsyn þess að Grænlendingar
færa að haga efnahag sínum eftir
kringumstæöum á heimsmarkaði.
Engar líkur væru tíl þess að heims-
markaðurinn færi að taka tUlit til
þarfa Grænlendinga. Sagði hann að
ekki væri um neitt annaö aö ræða
fyrir Grænlendinga en aö taka þátt
í hinni hörðu samkeppni. Þar yrði
hver að leggja sitt af mörkum og fólk
yrði að hætta að hugsa þannig að
ríkið og sveitarfélög sæju um öll
vandamál. Taldi hann að á það hefðu
Grænlendingar vanist í margar kyn-
slóðir.
Enn fremur talaöi hann um nauð-
syn þess að Grænlendingar gerðu
heildaráætlun um þróun samfélags-
ins á ýmsum sviðum. Áleit Motzfeldt
að OECD-skýrslan væri mjög já-
kvætt framlag og nauðsynlegt að fá
óhlutdræga athugun á efnahag
landsins. Hvatti hann til áframhald-
andi samvinnu við OECD.