Dagblaðið Vísir - DV - 31.10.1988, Blaðsíða 18

18
MÁNUDAGUR 31. OKTÓBER 1988.
Frjálst.óháð dagblaö
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JONSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, SlMI 27022
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF.. ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 800 kr.
Verð i lausasölu virka daga 75 kr. - Helgarblað 90 kr.
Slegizt í svínastíunni
Hrakfarir okkar í hvalveiðimálum vegna djúpstæðrar
hvalavináttu í Bandaríkjunum verða skiljanlegri, þegar
við fylgjumst með forsetakosningunum þar í landi og
sjáum, hve öflugan sess skipa margvíslegar tilfmning-
ar, sem ekki verða studdar rökum eða staðreyndum.
Baráttan í bandarísku forsetakosningunum er óhugn-
anleg, ekki eingöngu vegna aðferðanna, sem beitt er,
heldur einkum vegna þess, að þær bera mikinn árang-
ur. Sérfræðingar í kjöri forseta leika sér með ómerkileg-
ustu hvatir kjósenda eins og strengi í hljóðfæri.
Fyrrverandi forseti, Richard Nixon, sem kallar ekki
allt ömmu sína í pólitísku undirferli og slagsmálum,
hefur lýst hneykslun sinni á kosningabaráttunni. Hann
segir hana hafa snúizt um lítilfjörleg mál, íjalli aðeins
um yfirborðið og sé í mótsögn við dómgreind manna.
Stjórnendur kosningabaráttu Bush varaforseta hafa
frá upphafi velt sér upp úr skítnum. Eiginkona Dukak-
is ríkisstjóra hefur verið sökuð um að hafa brennt
bandaríska fánann og hann sjálfur sakaður um stuðning
við geðsjúka glæpamenn og um skort á þjóðrembingi.
Það er ekki nema lítill hluti vandans, að sérfræðingar
í innpökkun forsetaframbjóðenda velja sér vinnubrögð
af þessu tagi. Miklu verra er, að lygin og rógurinn hafa
svo mikil áhrif, að sérfræðingar andstæðingsins telja
sig neydda til að hefja sama ómerkilega skítkastið.
Bush hefur lagt sérstaka áherzlu á að velta Dukakis
upp úr því, að hann sé félagi í valinkunnum samtökum
um borgaralegt frelsi. Þegar kjósendur fást til að forð-
ast frambjóðanda á shkum forsendum, má fullyrða, að
lýðræði í Bandaríkjunum stendur á fallanda fæti.
Svo virðist sem nógu margir kjósendur 1 Bandaríkj-
unum séu reiðubúnir að trúa því, að samtök, sem eiga
sér langa virðingar- og frægðarsögu, séu þjóðinni hættu-
leg, og að maður, sem hefur staðið sig sómasamlega sem
ríkisstjóri, sé næstum því með horn og hala.
Með þessu er ekki verið að segja, að Dukakis mundi
reynast betri forseti en Bush. Ástæða er til að hafa
áhyggjur af ummælum Dukakis, sem benda til, að hann
yrði haftasinnaður í viðskiptamálum og léti stuðnings-
menn Ísraelsríkis stjórna utanríkismálum of mikið.
Bandaríska þjóðin hefur í trúnni á skítkastið ekki sér
til afsökunar að geta ekki vitað betur. Bandarísk dag-
blöð og aðrir fíölmiðlar hafa nákvæmlega skýrt frá stað-
reyndum, sem sýna, að rangt er farið með í skítkastinu.
Þau hafa skoðað sérhvern áfelhsdóm ofan í kjöhnn.
Bandarísk dagblöð og aðrir úölmiðlar hafa einnig
nákvæmlega skýrt frá, hvernig ímyndarsérfræðingar
taka forsetaframbjóðendur og veíja þeim inn í umbúðir,
sem hæfa lægsta samnefnara bandarískra kjósenda.
Þessar uppljóstranir hafa engin áhrif á gang mála.
Sagt er, að bandaríská kjósendur dreymi um forseta-
frambjóðanda, sem segi þeim sannleikann, neiti að
klæða sig í umbúðir frá ímyndarfræðingum, hlusti ekki
á skoðanakannanir og þrýstihópa, en geti kallað fram
hið bezta hjá þjóðinni til sameiginlegra dáða.
í rauninni virðist ráðandi meirihluti bandarískra
kjósenda vilja láta segja sér ævintýri og furðusögur og
vilja forðast aht, sem gæti verið ekta undir umbúðun-
um. Með þessu hefur forsetaembættið verið smánað og
Bandaríkin höfð að athlægi og spotti í umheiminum.
Ef hinir nýju ósiðir stjórnmála breiðast út frá Banda-
ríkjunum tíl annarra lýðræðisríkja, má fara að spá Ula
fyrir framtíð þess viðkvæma þjóðskipulags í heiminum.
Jónas Kristjánsson
„Það er fólk sem kýs en ekki landshlutar," seglr greinarhöfundur m.a.
Sumir eru jafn
ari en aðrir
Fyrir nokkru horfði ég á eftir-
tektarverðan þátt á Stöð 2. Sett
voru á svið réttarhöld, þar sem
kviödómur var látinn skera úr
hvort kosningaréttur fólks ætti að
vera jafn eða ekki. Málflutningur
þeirra sem deildu var með miklum
ágætum svo og yfirbragð þáttarins
í heild. Það sem mér þótti hvaö
best við þennan þátt var aö sjá í
fyrsta skipti rökrætt um þetta mik-
ilvæga atriði án þess að þeim sem
setti fram röksemdir fyrir jöfnum
kosningarétti væri brigslað um að
vera óvinur landsbyggðarinnar og
vilja leggja meirihluta landsins í
auðn.
Jafn atkvæðisréttur
Ég tel það ófrávíkjanlega lýðræð-
isreglu aö allir kjósendur séu jafn-
ir. Hér á árum og öldum áöur þótti
eðliiegt aö miða við annað. Þannig
fengu konur ekki að kjósa fyrr en
á þessari öld. Þá var einnig miðað
við að menn ættu ákveðnar eignir
eða greiddu ákveðna upphæð í
skatt.
Þessi takmörkun á rétti fólks til
að neyta kosningaréttar síns hefur
verið afnumin. I dag er gaman aö
velta því fyrir sér hvemig í ósköp-
unum stóð á því að jafnerfiölega
skyldi ganga fyrir konur að fá
kosningarétt. Á þeim tíma, sem um
.þaö var deilt, voru sett fram marg-
vísleg með- og mótrök um kosn-
ingarétt kvenna, en svo fór þó að
lokum að hætt var að líta á konur
sem annars flokks verur í sam-
félaginu. í dag miðum við kosn-
ingarétt við einstaklinga og höfum
mjög fijálslegar reglur.
Nánast allir sem náð hafa
ákveönum aldri fá að kjósa. Við
höfum fyrir löngu hafnað því aö
kosningaréttur skuli bundinn við
kyn, eignir eða tekjur. Viö mis-
munum kjósendum hins vegar enn
vegna búsetu. Þannig vega atkvæði
greidd á Akranesi þyngra en at-
kvæði greidd á Akureyri, atkvæði
greidd í Bolungarvík vega margfalt
á við atkvæöi greidd í Bessastaöa-
hreppi og þannig gæti ég áfram
talið.
Annarsflokks kjósendur
Þeir kjósendur á íslandi, sem
hafa minni rétt en aðrir, eru aðal-
lega kjósendur Reykjaneskjör-
dæmis og Reykjavíkur. Raunar
vega atkvæði kjósenda Norður-
landskjördæmis eystra einnig
minna en kjósenda í fámennari
kjördæmum. Meginatriðið er þó
það að atkvæöamunurinn er al-
gjörlega óheyrilegur milli þeirra
sem búa í Reykjavík og Reykjanesi
og annarra landsmanna. Þannig
búa um 62% kjósenda í þessum
tveim kjördæmum en kjósa minni-
hluta þingmanna. í hinum kjör-
dæmunum búa 38% kjósenda og
kjósa meirihluta þingmanna.
Ég get ekki skilið þaö sem raun-
verulegt lýöræði aö minnihluti
kjósenda skuli þannig alfariö geta
ráðið þvi hveijir stjóma í þessu
Kjallariim
Jón Magnússon
lögmaður
séu merkilegri en önnur skulum
við skoða manninn sem býr til sem-
ent og sparar með því gjaldeyri og
manninn sem býr til húsgögn sem
em flutt til útlanda gegn greiðslu
í gjaldeyri. Hvor leggur meira í
þjóðarbúið?
Óvinir landsbyggðarinnar
Mönnum hefur haldist nokkuö
lengi uppi í opinberum umræðum
að kalla alla þá sem hafa krafist
jafnréttis óvini landsbyggðarinnar.
Þetta er að sjálfsögðu tómt mgl.
Mikill meirihluti íslendinga, hvort
sem þeir búa í Reykjavík, Reykja-
nesi eða annars staðar, vill við-
halda byggð á lífvænlegum stöðum
á landinu en það kemur máhnu
ekki við þegar talað er um jafnan
kosningarétt fólks. Það sem þar
„Við höfum fyrir löngu hafnað því að
kosningaréttur skuli bundinn við kyn,
eignir eða tekjur. Við mismunum kjós-
endum hins vegar enn vegna búsetu.“
landi. Mér finnst líka mjög alvar-
legt ef þorri fólks skynjar ekki mik-
ilvægi og nauösyn jafns kosninga-
réttar í lýöræðisríki. Það er ekki
úr vegi að benda á það í þessu sam-
bandi að um þrír af hveijum fjór-
um íslendingum búa í eða em í
næsta nágrenni við Reykjavík og
Reykjanes.
Þannig em 75% þjóöarinnar ekki
lengri tíma en rétta eða rúma
klukkustund að fara frá sínum
heima niður á Lækjartorg í Reykja-
vík. í Bandaríkjunum tekur ferð á
milli borgarhluta í stórborg lengri
tíma.
Þeir sem vinna merkileg
störf
Oft heyrir maður þá réttlætingu
misvægis atkvæða aö sumir vinni
merkilegri störf en aðrir. Þannig
er talað um gjaldeyrisskapandi
störf sem mun merkilegri en önn-
ur. Sé á slíka röksemd fallist má
þá gagnálykta og ætla að þeir sem
vinna við innflutning séu ómerki-
legar afætur sem engin lýöréttindi
ættu að hafa.
í raun em engin störf í þjóöfélag-
inu öðrum merkilegri. Þannig er
ekkert merkilegra að vera læknir
eða vinna í frystihúsi eða öfugt.
Öll þau störf, sem þörf er á, em
merkileg sem slík. Ef við ætluöum
að greina á milii hvaöa störf væru
gjaldeyrisskapandi og hver ekki
gæti þá kennarinn ekki velt fyrir
sér tilveru sinni? Hvaða gjaldeyri
skapar hann? Ég hygg þó aö sjó-
maðurinn og útgerðarmaðurinn
yrðu ekki ánægðir ef barniö þeirra
fengi engan kennara.
Til aö sýna fram á fáránleikann
í því aö halda því fram að einhver
svokölluð gjaldeyrisskapandi störf
skiptir máli er að við lítum á ein-
stakhnga en ekki landshluta eða
efnahagslega hagsmuni.
Það er einstakhngurinn sem hef-
ur atkvæðisrétt en ekki frystitogar-
inn. Það er fólk sem kýs en ekki
landshlutar. Ég sem íbúi í Selás-
hverfi í Reykjavík get átt meira
sameiginlegt með manninum á
Reyðarfirði en manninum í næsta
húsi. Fólk, sem krefst jafnra lýð-
réttinda fyrir alla, er því ekki aö
vega að einum eða neinum eða
móti einum eða neinum.
Afleiöingar ójafnréttis
Afleiöingar ójafns kosningaréttar
eru margar. Ein er sú aö kosninga-
kerfið er torskilið öhu venjulegu
fólki. Þannig getur atkvæði greitt
Alþýðuflokknum í Reykjavík vald-
ið því að sjálfstæðismaður af Aust-
urlandi komist á þirig. Þá eru þing-
menn allt of margir. í þriðja lagi
sem afleiðing af of mörgum þing-
mönnum eru of margir ráðherrar
sem síöan fá upp aö hhðinni á sér
allt að tvo sérsaumaða aðstoðar-
menn. Þá má rökstyðja að margs
kyns bruöl og ruglandi í opinberum
framkvæmdum stafl af ójafnrétt-
inu.
Á Alþingi hta landsbyggðarþing-
mennimir á sig sem þingmenn
sinna kjördæma. Ég tel að leiðin
út úr þessum ógöngum sé aö fækka
þingmönnum verulega og hafa
landið aht eitt kjördæmi meðan
menn eru að átta sig á því aö við
erum öh íslendingar og viljum
landi og þjóð vel. Við erum bara
250.000 sáhr í htlu landi sem þurf-
um að hta á okkur sem heild en
ekki fuhtrúa byggöarlaga.
Jón Magnússon