Dagblaðið Vísir - DV - 28.12.1988, Blaðsíða 15

MÍéVlKUDAGUR 28. DESEMBER 1988!
Um ævi og afrek
Bryndísar Schram
- -15
„Færi Ólinu og Bryndisi fyllstu þakkir fyrir að stuðla að vaxandi menn-
ingu og gróandi þjóðlifi," segir greinarhöfundur. - Bryndís Schram ráð-
herrafrú og Ólína Þorvarðardóttir, skrásetjari og sjónvarpskona.
Ég tilheyri þeim hópi manna sem
á síðasta sumri voru orðnir úrkula
vonar um að þeir fengju nokkurn
tima að sjá æviminningar Bryndís-
ar Schram á prenti. Ljóst er að úr
hömlu hefur dregist að þær kæmu
út og fyrir mannanna sjónir. Þeim
mun þakkiátari varð ég þeim Ólínu
og Bryndísi þegar kunningi minn
tjáðá mér að þær ætluöu nú loksins
að láta þetta stórvirki heimsbók-
menntanna frá sér renna.
Þessi kunningi minn hringdi
raunar í mig til að segja frá því að
bókin væri komin út og héti „Um
ástir og örlög Bryndísar Schram“.
Annan mann heyrði ég um svipað
leyti tala um „fórnir og fýsnir“ í
þessu sambandi en þetta var auö-
vitað vitleysa í þeim báðum til sam-
ans. Það hefur líklega verið tilvitn-
un í gamlan söngslagara sem var
að vefjast fyrir þeim. En bók bók-
anna var samt orðin að veruleika,
þótt nafn hennar væri eitthvað á
reiki hjá fáeinum alþýöuspeking-
um.
Aldrei á óvart
Mig minnir að Bryndís haíi sjálf
lýst því yfir opinberlega að hún sé
kona sem fólkið í landinu virðist
hafa mikinn áhuga á. Þetta tel ég
ekki nokkrum vafa undirorpið.
Þess vegna mun ég aldrei láta mér
koma neitt á óvart þótt bók Bryn-
dísar og Ólínu verði ofan á sem
metsölubók um þessi jól. Það á ég
sannarlega von á aö gerist, jafnvel
eftir að frá hafa veriö tahn þau ein-
tök sem fólk kaupir eingöngu fyrir
forvitni og hnýsni sakir.
í bókinni er rakinn æviferill
Bryndísar Schram allt frá því að
hún var óþolandi smákrakki sem
djöflaðist með greiðu í snjóhvítu
hárinu á afa sínum háöldruðum,
en hann var blindur og gat því eng-
um vörnum við komiö. Þá lýsir
Bryndís því einnig hvernig amma
hennar hélt fegurö sinni til æviloka
með því að nudda húðina upp úr
steinolíu á hveiju kvöldi.
KjaHaiinn
Stefán Steinsson
læknir á Þingeyri
Gott er að Bryndís litla var ekki
mikið að þvælast með eldspýtur á
þessum árum. Ég veit ekki hvernig
farið hefði ef þá hefði verið orðinn
tíður sá ósiður, sem nú er vanaleg-
ur, að böm eru alltaf með eldfæri.
Sennilega er óverjandi að ráðleggja
ungum mæðrum þennan fegurðar-
auka nú til dags. Enda hafa Lan-
come og skyld fyrirtæki fundið upp
margvíslegt snyrtivatn sem er síð-
ur eldfimt en þotubensín, og mest
af illri nauðsyn.
Betri í svarthvítu
Þegar ég var ellefu ára ímyndaöi
ég mér alltaf að Bryndís Schram
væri grá á Utinn og ég sá hana fyr-
ir mér þannig. Þessi leiði misskiln-
ingur entist mér lengi. Hann kom
til af því aö sjónvarp var nýkomið
austur á firði og mér hætti auðvitað
til að taka það fullalvarlega. í þá
daga hafði Bryndís nefnilega fyrir
sið að birtast reglulega á skjánum
til að reyna að koma þjóðinni í
skilning um hvað næst ætti að vera
í sjónvarpinu og til hvers. Ein-
hverjir vinir mínir og samferða-
menn voru mér ekki sammála um
að það væri fallegt að vera með
langan háls. Ég með minn stutta
háls var viðskotaillur við þetta fólk
og spurði hvor fuglinn væri fall-
egri, haftyrðillinn eða álftin? Mér
þótti álftin alltaf fegurst fugla og
var argur út í þá sem ekki vildu
gangast við glæsileik hinnar háls-
löngu gráleitu skjákonu minnar.
Þetta er aðeins ein lítil dæmisaga
um það aö Bryndís Schram hefur
lifað með þessari þjóð lengur en
margan grunar og heldur því trú-
lega áfram enn um sinn.
Löngu seinna rakst ég á Bryndísi
á bak við Laugardalshöllina og sá
þá að hún er mjög áþekk ööru fólki
á Utinn. Enn þann dag í dag finnst
mér konan samt koma betur út á
svarthvítri mynd en í lit.
Sáttur við „Shogun“
í bókinni segir frá því að Bryndís
er sonardóttir skútukarls, sem
vann sig smám saman upp á eigin
kröftum og auðgaðist sæmilega,
(það er stundum kallað amerískur
draumur en virðist geta gerst hvar
sem er og síst í Ameríku). Meður
því að aflnn var aðdáandi Ólafs
Thors sáluga þá virtist hann ekki
hafa orðið neitt geggjaður af kátínu
þegar unga stúlkan lenti í slagtogi
með syni Hannibals, á Mokka og
víðar.
Þó hefur ekki þótt ástæða til að
láta þann gamla ráða ferðinni i
þetta sinn. Enda var sá tími liöinn
er gamlir afar voru látnir glenna
sig yfir því hvort stúlkur giftu sig
í vitlausar ættir eða ekki, ef þeim
sýndist. Nú hlýtur afi þessi að vera
sáttur á himnum, er hann sér son-
artengdasoninn orðinn „Shogun" í
íslensku samfélagi og skellikátur
þegar hann les meistaraverk Ólínu
yfir axlirnar á eftirlifandi ættingj-
um sínum.
Það er kjarnþrunginn vestfirskur
svipur á þeim bréfum sem Jón hef-
ur ritað konu sinni og nú koma
fyrir sjónir almennings i fyrsta
sinn. Jón þessi er utanríkisráð-
herra, var áður fjármálaráðherra
að frádregnum sauðfjármálum.
Kona ein í sundlauginni kom
reyndar að máli við mig og hélt því
fram að hann væri í lausa-
mennsku, stundum kallað frí-lans,
og tæki að sér ráðherrasnatt og
viðvik. Ég hef aldrei heyrt neitt um
slíkt og konan synti burt með sína
skoðun á því máli.
í einu bréfanna er Jón nærri
kafnaður af reyk úr brennandi
stofuofni úti í hinum stóra heimi.
Svona getur nú einstaklingurinn
verið fátækur og smár. Allt er á
huldu um íslenska stjórnmálasögu
á þessari öld ef Jóni hefði verið
grandað þarna. Hætt er við að sjón-
varpsfréttirnar væru daufari í geði
nú til dags ef hann kæmi þar ekki
með jöfnu millibili að flytja okkur
gæsahúðaryfirlýsingar sínar. Þær
eru krydd í lélega tilveru. Og hver
hefði orðið faðir að þeirra mikla
og fjölskrúðuga barnahópi ef Jón
hefði kafnað?
Á milli tveggja
átrúnaðargoða
Nú er ekki svo að skilja að ég
hafi lesið bókina. Ég stelst ekki í
mína pakka fyrir jól eins og sumir
gera. Áhugi minn kviknaði af út-
drætti sem birtist í Gulu Pressunni
1. desember sl. Þá gerði ég leyni-
samning við þann takmarkaða
þjóðfélagshóp sem stundar það að
gefa mér jólagjafir. Nú hef ég
lúmskan grun um að þegar Bryn-
dís kemst upp á hillu hjá mér eftir
áramót, þá lendi hún á milli tveggja
annarra átrúnaöargoða minna,
þjóðhetjanna Skúla frá Laxalóni og
Óla Ket.
Svo dreymir mig auðvitað um að
fá að skrá ævisögu Ólínu eftir 20
ár. Hvort sá draumur rætist verður
tíminn að leiða fram. Þangaö til
færi ég Ólínu og Bryndísi fyllstu
þakkir fyrir að stuðla að vaxandi
menningu á íslenskum heimilum
og gróandi þjóðlífi í nútíð og fram-
tíð.
Stefán Steinsson
, JÞeim mun þakklátari varð ég þeim
Olínu og Bryndísi þegar kunningi minn
tjáði mér að þær ætluðu nú loksins að
láta þetta stórvirki heimsbókmennt-
anna frá sér renna.“
Byggðaröskun er hættuleg
„Það er hægt að skapa verðmæti bæði í sveit og sjávarþorpum," segir
m.a. í greininni.
Nýlega heyrði ég spurt hvort
ekki væri gott fyrir þjóðina að eiga
stóra og öfluga höfuðborg. Þessu
var neitað að bragði en ekki var
það rætt. Það hefði verið of tíma-
frekt.
Ég vil taka undir þessa neitun.
Ég leyfi mér að segja þetta: Það er
indælt að eiga vel menntaðan og
háttvísan þjóðarkjarna í höfuö-
borginni - svo sem löngum hefur
verið - en það er ógæfa ef borgin
verður of stór í hlutfalli við aðra
byggð.
Skapar engin verðmæti
Þetta skal aðeins rætt: Annars
vegar er hætta á aö allt of margt
fólk hafi framfæri sitt af því að
ráðskast með fjármagniö sem er til
staðar, eins og nú hefur gerst í
bönkum og fjárfestingarfyrirtækj-
um. Þessi „geiri“ skapar engin
verðmæti. Hins vegar mergsýgur
hann fjölda atvinnufyrirtækja þar
til hjólin hætta að snúast. Gott er
ef þessi vandi er víkjandi.
Hins vegar hefur allt of fjöitnenn
verslunarstétt aðsetur í okkar of-
vöxnu höfuðborg. Það er vegna
þess að afkoma þessa fólks byggist
að langmestu leyti á innflutningi.
Þetta hefur að sjálfsögðu orsakað
þann óhagstæða viðskiptajöfnuð
sem ekki stenst til lengdar. Er trú-
legt að sú þjóð geti séð sér farborða
sem ekki ræktar nema brot af því
KjaUarinn
Katrín Árnadóttir
húsmóðir, Hlíð,
Gnúpverjahreppi
sem hún neytir, vinnur lítið af fot-
um á sig, lætur stundum prenta
bækur sínar erlendis þrátt fyrir
góðan tækjakost og hrekur fólk til
útlanda til þess að forðast gjaldþrot
vegna tannviðgerða.
Ekki má oftreysta útlendum
mörkuðum til að rétta af hallann.
Þjóðin hefði átt að sýna kjark og
samstöðu i því að fara niðurtaln-
ingarleiðina til þess að geta staðið
sig í samkeppni.
Ekki skil ég að það sé þjóðhags-
lega æskilegt eða hagkvæmt fyrir
kaupmenn að hér séu yfir þrjátíu
ferðaskrifstofur sem lokka fólk til
utanlandsferða þar til árleg tala
ferðamanna er orðin 138.500 eins
og gerst hefur á þessu ári. Þar meö
hafa fleiri landar farið út en útlend-
ingar sótt okkur heim.
Þjóðleg uppbygging
Varla skilur fólk almennt líðan
þeirra sem lent hafa í hruninu sem
nú er orðið. Eg játa að ég er ein af
þeim en þó finnst mér stundum að
ég heyri hjartslátt þeirra foreldra
er sjá leiðirnar lokast sem þeir
hafa ætlað börnum sínum. Eða er
ekki hart að sjá eigur sínar verða
verðlausar og vanta auk þess
vinnu?
Ekki munu allir eiga rétt á at-
vinnuleysisbótum. Gæti vitundin
um þessa neyð orðið til þess að fólk
hægði á sér í lífsgæðakapphlaup-
inu? Þess mun vera þörf bæði fyrir
byggðafólk og Reykvíkinga. Hrunið
mun ekki alveg sneiða hjá borg-
inni. Þess sjást nú þegar merki.
Ég á eina stóra ósk. Hún er sú að
landsbyggðin búi sig undir að taka
við illa stöddu fólki og reyni að
skapa því einhverja aðstöðu. Það er
hægt að skapa verðmæti bæði í sveit
og sjávarþorpum, verðmæti sem.
þjóðin sjálf þarf að meta til þess að
geta haldið sér á floti. Verðmæta-
sköpun hlýtur að vera erfið í borg-
um, nema þá helst í iðnaði.
Ég skora á alla skýra og góöa
menn að leggja höfuöið í bleyti í
því augnamiði að finna leiðir til
þjóðlegrar uppbyggingar. Þá gæt-
um við helst orðið góðir heims-
borgarar. Það getum við ekki með
bruðli.
Kona ein mun hafa sagt að útilok-
að væri aö nokkur ríkisstjórn gæti
bjargað okkur. Það yrðum við að
gera sjálf. Ég tek undir þetta en ég
held að leiðsagnar sé þörf.
Reynum að sýna hvert öðru dálít-
inn skilning og hlýju, hvar á
landinu sem við búum, í von um
góða og bjarta framtíð.
Katrín Árnadóttir
„Ég á eina stóra ósk. Hún er sú aö
landsbygðin búi sig undir að taka við
illa stöddu fólki og reyni að skapa því
einhverja aðstöðu.“